Evaluation of Changes in Land Use and Function of Yaylas in Gümüşhane District: The Case of Kazıkbeli and Alistire Yaylas

Yıl 2010, Cilt: 2 Sayı: 2, 107 - 127, 01.10.2010

Mehmet Somuncu Nevin Akpınar Ekrem Kurum Nilay Çabuk Kaya Tanyel Özelçi Eceral

https://doi.org/10.1501/Csaum_0000000031

Cited By: 7

Öz

The aim of present study is to evaluate the changes in land use and function of the Eastern Black Sea region’s yaylas during years of 1973-2004 focusing on the case of Kazıkbeli and Alistire yaylas of Gümüşhane district. Both quantitative and qualitative research techniques has used in the study for collection of data. The change in land use in the yaylas during years of 1973-2004 has been determined with help of aerial photographs and geographic information system. Primary data have been collected by survey during field work in which 169 people have participated. The qualitative data have been collected through personal observations and in-depth interviews with local residents, visitors, managers and representatives of civil society organizations. As a result of the analysis it has been determined that the number of houses in Kazıkbeli Yayla and Alistire Yayla have increased by 400% and 227% respectively during years of 1973-2004. A significant increase has also occurred in road network in the yaylas during the same period. This situation has revealed a spatial change in both the yaylas. The other change in the yaylas is functional change. The yaylas once primarily used by local people as mountain pastures in summer for grazing activities until the 1980s have been currently used for recreation purposes and turned into holiday resorts

Anahtar Kelimeler

Yayla, Land use, Yayla function, Kazıkbeli Yayla, Alistire Yayla, Gümüşhane, Eastern Black Sea Region

Gümüşhane İli Yaylalarındaki Arazi Kullanımı ve İslev Değisiminin Değerlendirilmesi: Kazıkbeli ve Alistire Yaylaları Örneği

Öz

Bu araştırmanın amacı Doğu Karadeniz Bölgesi yaylalarında 1973-2004 yılları arasında arazi kullanımı ve yayla işlevinde meydana gelen değişimi Gümüşhane İli’nin Kazıkbeli ve Alistire yaylaları örneğinde irdelemektir. Araştırmada nicel ve nitel araştırma teknikleri kullanılmıştır. Yaylalarda 1973-2004 yılları arasında arazi kullanımında meydana gelen değişimi saptamak için hava fotoğrafları ve coğrafi bilgi sistemlerinden yararlanılmıştır. Araştırma alanında yapılan çalışmalarda anket yöntemi ile veri toplanmış ve çalışmaya 169 kişi katılmıştır. Nitel verilerin toplanmasında, yerinde gözlem yapılmış, bunun yanında yerel halk, ziyaretçiler, yöneticiler ve sivil toplum örgütü temsilcileri ile derinlemesine görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Yapılan analizlerin sonucuna göre 1973-2004 yılları arasında ev sayısının Kazıkbeli Yaylası’nda %400, Alistire Yaylası’nda ise %227 oranında arttığı belirlenmiştir. Aynı dönem içinde yaylalardaki yol ağında da önemli artış meydana gelmiştir. Bu durum her iki yaylada mekânsal bir değişimi ortaya koymaktadır. Yaylalardaki bir diğer değişim ise işlevseldir. 1980’li yıllara kadar ağırlıklı olarak yöre halkının yaz aylarında hayvancılık faaliyetlerinde dağ otlağı olarak kullandıkları yaylalar, günümüzde rekreasyon amacıyla kullanılan birer tatil ya da dinlenme yerine dönüşmüştür

Anahtar Kelimeler

Yayla, arazi kullanımı, yayla işlevi, Kazıkbeli Yaylası, Alistire Yaylası, Gümüşhane, Doğu Karadeniz Bölgesi

Kaynakça

• Alemayehu, F., Taha, N., Nyssen, J., Girma, A., Zenebe, A., Behailu, M., Deckers, S., Poesen, J. 2009. The impacts of watershed management on land use and land cover dynamics in Eastern Tigray (Ethiopia), Resources, Conservation and Recycling, 53:192-198.
• Anonymous. 1995. Philip’s Geography Dictonary. London, England.
• Atasoy, M., Reis, S., Sancar, C. 2009. Sürdürülebilir Turizm Gelişmesi ve Yayla Turizmi: Ayder Yaylası, TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası 12. Türkiye Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayı, Ankara.
• Atasoy, M., 2007. Yaylalardaki Arazi Kullanım Değişiminin CBS İle İzlenmesi: Trabzon Örneği, TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemleri Kongresi, Trabzon.
• Atasoy, M., Bıyık, C. 2006. Spatial and Temporal Variation in Distribution of Pasture and Highlands: A Change Detection Analyses Based on Aerial Photographs, Shaping the Change, XXIII FIG Congress, Munich, Germany.
• Bekdemir, Ü., Özdemir, Ü. 2002. Doğu Karadeniz Bölümünde Gelişmekte Olan Yayla Turizmi Merkezlerine Bir Örnek: Bektaş Yaylası, Doğu Coğrafya Dergisi, 7:7-35.
• Chemini, C., Rizzoli, A. 2003. Land use change and biodiversity conservation in the Alps, J. Mt. Ecol., 7 (Suppl.): 1 – 7.
• Cin, H., Surlu, M.H. 2000. Türk Hukukunda Mera Yaylak ve Kışlaklar ve Mera Kanunu Şerhi. Seçkin Yayınevi, Ankara.
• Coelho, C.O.A., Carvalho, T.M.M., Ferreira, A.J.D. 1999. Land-use changes in Portuguese mountain areas: past, present and future, In: Price, M. (ed.), Global Change in Mountains, Parthenon, New York, USA, 123-124.
• Çepel, N. 1996. Çevre Koruma ve Ekoloji Terimleri Sözlüğü. TEMA Vakfı Yayınları: 6, İstanbul.
• Doğanay, H. 2001. Türkiye Turizm Coğrafyası. 3. Baskı, Çizgi Kitabevi Yayınları, Konya.
• Doğaner, S. 2001. Türkiye Turizm Coğrafyası. Çantay Kitabevi, İstanbul.
• Doğu, A.F., Somuncu, M., Çiçek, İ., Tunçel, H., Gürgen, G. 1993. Kaçkar Dağında Buzul Şekilleri Yaylalar ve Turizm, Ankara Üniversitesi Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 2:157-183.
• Doğu, A.F., Çiçek, İ., Gürgen, G., Tunçel, H., Somuncu, M. 1994. Göller (Hunut) Dağında Buzul Şekilleri Yaylalar ve Turizm, Ankara Üniversitesi Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 3:193-218.
• European Environment Agency. 2010. Land use. (http://www.eea.europa.eu/tr/themes/landuse/about-land-use, 17.12.2010).
• Garcia-Ruiz, J.M., Lasanta, T., Ruiz-Flano, P., Ortigosa, R.,White, S., Gonzalez, C., Martı, C. 1996. Land-use changes and sustainable development in mountain areas: a case study in the Spanish Pyrenees, Landscape Ecology, 11(5): 267-277.
• Grötzbach, E.1984. Spatial structure and development prospects of tourism in the Black Sea region of Turkey, Ege Coğrafya Dergisi, 2:198-207.
• Gürbüz, M. 2005. Türkiye İçin Tarım: Durum, Sorun, Çözüm Arayışları. TEMA Vakfı Yayınları No:47, İstanbul.
• Hostert, P. 2010. The Carpatian Mountains in Transformation, MRI News: Newsletter of the Mountan Research Initiative, No:5:6-8.
• İçduygu, A., Sirkeci, İ. 1999. Cumhuriyet Dönemi Türkiye’sinde Göç Hareketleri, 75 Yılda Köylerden Şehirlere, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 249-268.
• Johnston,R.J., Gregory, D., Pratt, G., Watts, M. (Eds.) 2000. The Dictionary of Human Geography.4th Edition, Blackwell, Malden, USA.
• Karadeniz, N., Somuncu, M. 2003. Approaches for Preservation of Mountainous Areas in Turkey Case Study: Kaçkar Muntains (Turkey), Montagnes Méditerranénnes, 17: 89-90.
• Kazgan, G. 1999. 1980’lerde Türk Tarımında Yapısal Değişme, 75 Yılda Köylerden Şehirlere, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 31-36.
• Kızılarmak, İ. 2006. Yayla Turizmi. Detay Yayıncılık, Ankara.
• Kozak, J. 2009. Land Use Change in the Northern Carpathians, Alpine space - man & environment, vol. 7: Global Change and Sustainable Development in Mountain Regions, Innsbruck University Press, 93-96.
• Kull, C.A. 1998. Leimavo Revisited: Agrarian Land Use Change in the Highlands of Madagascar, Professional Geographer, 50(2):163-176.
• Merzliakova, I., Sorokine, A. 1999. Land use changes and decision making: The Pamiro-Alai case study, In: Price, M. (ed.), Global Change in Mountains, Parthenon, New York, USA, 152-154.
• Mottet, A., Ladet, S., Coque, N., Gibon, A. 2006. Agricultural land-use change and its drivers in mountain landscapes: A case study in the Pyrenees, Agriculture Ecosystems&Environment, 114: 296–310.
• Rutherford, G.N., Bebi,P., Edwards,P.J., Zimmermann, N.E. 2008. Assessing land-use statistics to model land cover change in a mountainous landscape in the European Alps, Ecological Modelling, 212: 460–471.
• Seckelmann, A. 2002. Domestic tourism- a chance for regional development in Turkey?, Tourism Management, 23:85-92.
• Shıgaeva, J., Kollmair, M., Niederer, P., Maselli, D.2007. Livelihoods in transition: changing land use strategies and ecological implications in a post-Soviet setting (Kyrgyzstan), Central Asian Survey, 26(3): 389–406.
• Somuncu, M. 2011. Sustainable Development in the Eastern Black Sea Mountains: Present State and Perspectives, In: Zhelezov, G.(ed.), Sustainable Development in Mountain Regions. Springer. (Baskıda).
• Somuncu, M. 2010a. From Mountain Pastures to Mountain Resorts, MRI News: Newsletter of the Mountan Research Initiative, No:5: 9-12.
• Somuncu, M. 2010b. The Dilemma in Turkish highlands: preservation of natural and cultural heritage and tourism development – A case study of the Eastern Black Sea Region, Proceedings of the 2nd International Conference on Heritage and Sustainable Development, Vol.1, Evora, Portugal, 431-440.
• Somuncu, M. 2007a. Sustainable Tourism in the Kaçkar Mountains National Park, Turkey, III. International Seminar on Mountain Tourism: Sustainable Tourism in the Montane Protected Areas, Building Partnership between NGOs’ and Managers of Protected Areas, Seminar Report, Sucha Beskidzka, Poland, 20-23.
• Somuncu, M. 2007b. Kırsal ve Kentsel Alanlardaki Sosyoekonomik Değişime Bağlı Olarak Türkiye Yaylalarının Fonksiyonlarındaki Farklılaşma, ICANAS 38 Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi, 778, Ankara.
• Somuncu, M., Yılmaz, M. 2006. Rize İlinde Yayla-Dağ Turizminin Gelişimi ve Yöredeki Ekonomik, Kültürel, Ekolojik Etkileri, 1. Rize Sempozyumu, 208-216, Rize.
• Somuncu, M. 2005. Aladağlar: Yaylacılık ve Dağ Göçebeliği Konusunda Bir Araştırma. Gündüz Eğitim ve Yayıncılık, Ankara.
• Somuncu, M., İnci, A. 2004. Balancing Protection and Utilization in Overcoming Inaccessibility: A Rural Development Model in Mountainous Area of Turkey, Mountain Research and Development, 24 (4): 307-311.
• Somuncu, M. 1997. Doğu Karadeniz Bölümünde Yayla-Dağ Turizminin Bugünkü Yapısı, Sorunları ve Geleceği, Ankara Üniversitesi, Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 6: 273-315.
• Somuncu, M. 1994. Rize-Ayder Yaylası’nda Turizm, Ankara Üniversitesi, Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 3:255-273.
• Somuncu, M. 1989. The Kaçkar Mountains of the Eastern Black Sea Coast, Image of Turkey, 26:18-23.
• Tekle, K., Hedlund, L. 2000. Land Cover Changes Between 1958 and 1986 in Kalu District, Sauthern Wello, Ethiopia, Mountain Research and Development, 20(1): 42-51.
• Trakolis, D., Platis, P., Meliadis, I. 1999. The ecological importance of Mount Voras, northern Greece, and land-use changes in the prospect of sustainable development, In: Price, M. (ed.), Global Change in Mountains, Parthenon, New York, USA, 142-144.
• Tuncel, H. 2004. Doğu Karadeniz Dağlarında Yaylacılık, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(2): 49-66.
• Tunçdilek, N. 1985. Türkiye’de Relief Şekilleri ve Arazi Kullanımı. İstanbul Üniversitesi Deniz Bilimleri ve Coğrafya Estitüsü Yayınları No:3, İstanbul.
• Turner, M.G., Pearson, S.M., Bolstad, P., Wear, D.N. 2003. Effects of land-cover change on spatial pattern of forest communities in the Southern Appalachian Mountains (USA), Landscape Ecology 18: 449–464.
• Usumi, S. 1999. 75 Yılda Hayvancılık: Gelişmeden Çöküşe, 75 Yılda Köylerden Şehirlere, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 37-42.
• Verburg, P.H., Steeg, J., Veldkamp, A., Willemen, L. 2009. From land cover change to land function dynamics: A major challenge to improve land characterization, Journal of Environmental Management, 90: 1327-1335.
• Zaman, M. 2001. Yayla Turizm Merkezlerine Bir Örnek: Hıdırnebi Yayla Kent1, Doğu Coğrafya Dergisi, 7(6): 215-236.
• Zaman, M. 2007. Doğu Karadeniz Kıyı Dağları’nda Yaylalar ve Yaylacılık. Atatürk Üniversitesi yayınları No:960, Erzurum.