İklim Değişikliğinin ve İklim Değişikliğiyle İlgili Küresel Anlaşmaların Çevre Etiği Bakımından Değerlendirilmesi

Yıl 2019, Cilt: 7 Sayı: 2, 130 - 146, 27.12.2019

Tijen İğci Nesrin Çobanoğlu

Öz

Bu çalışmada temel olarak iklim değişikliği ve ilgili
küresel düzenlemeler çevre etiği bağlamında irdelenmektedir. Çalışmanın
öncelikli konularını çevre bilinci ve çevre etiği, iklim değişikliği sorunsalı,
Birleşmiş Milletler nezdinde kabul edilen uluslararası iklim anlaşmaları ve
iklim etiği oluşturmaktadır. Küresel düzeyde uygulanan
düzenlemeler çevre etiği yaklaşımları bakımından incelendiğinde ise, BMİDÇS,
Kyoto Protokolü ve Paris Anlaşması’nın insanmerkezci bir yaklaşımla
hazırlandığı konusunda geniş kapsamlı bir mutabakatın olduğu görülmektedir. Diğer
taraftan, iklim değişikliği sorunsalının “kendine özgü” niteliklerini de
kullanarak münhasır bir alan olarak ortaya çıkan iklim etiği iklim adaleti,
iklim yükümlülüklerinin tahsisi ve gelecek nesillere karşı sorumluluk gibi
boyutları ile iklim değişikliği-etik ilişkisinin daha derin bir biçimde
incelenmesini sağlamaktadır. Hâkim değer sistemi insan
kaynaklı iklim değişikliği gibi küresel çevre sorunları hakkında düşüncelere
yön vermek açısından uygun ve yeterli değildir. Bu kapsamda, iklim
değişikliğinde kuşaklar arası adalet gibi ciddi bir sorunun çözümü için daha
yüksek ahlaki standartlar ve normlar gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

İklim değişikliği, çevre bilinci, Birleşmiş Milletler, çevre etiği

An Assesment of Climate Change and Global Agreements from the Perspective of Environmental Ethics

Öz

This study examines the
reality of climate change and related global arrangements from the perspective
of environmental ethics. Priority fields of the study include environmental
awareness, challenge of climate change, international climate agreements
concluded before the United Nations and climate change ethics. It is widely accepted that the global
climate agreements, namely United Nations Framework Convention on Climate
Change, Kyoto Protocol and Paris Agreement have been designed from an
anthropocentric point of view, as far as environmental ethics is concerned.  On
the other hand, climate change ethics, which has emerged as a seperate field of
study thanks to the sui generis character of climate change, ensures in-depth
analysis of the relationship between the climate change and ethics in a
multidimensional manner including climate justice and responsibilities to
future generations. The prevailing value system (ethos) is not capable of
directing global human-induced environmental challenges such as climate
change.  In this respect, higher ethic
standards and norms should be developed to overcome significant matters like
intergenerational justice  caused by
climate change.

Kaynakça

• Ak, S., (2013). Yeşil Tüketim Yaklaşımı Ekseninde İslâmi Çevrecilik, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.Akkoyunlu Ertan, K., (1998). “Çevre Etiği”, Amme İdaresi Dergisi, Cilt 31, Sayı 1, Mart 1998, 125-139 (http://www.todaie.edu.tr/resimler/ekler/66fc4e7dedc9e51_ek.pdf?dergi=Amme%20Idaresi%20Dergisi) (03.04.2017).Akkoyunlu Ertan, K., (2015). “Leopoldcü Düşünce ve Yeryüzü (Toprak) Etiği”, memleket SiyasetYönetim (MSY), Cilt 10, Sayı 23, Ocak 2015, 1-20.Algan, N., (2008). “İklim Etiği”, Mülkiye Dergisi, Cilt: 32 Sayı: 259 (2008), 191-204.Anonim (2017a), Meteoroloji Genel Müdürlüğü, http://www.mgm.gov.tr/kurumsal/haberler.aspx?y=2014&f=ipccsentez (Erişim tarihi: 01.04.2017).Anonim (2017b), Çevre ve Orman Bakanlığı (mülga), http://iklim.cob.gov.tr/iklim/Files/Mevzuat/BM_iklimcerceve.pdf (Erişim tarihi: 02.04.2017).Anonim (2017c), Çevre ve Orman Bakanlığı (mülga), http://iklim.cob.gov.tr/iklim/Files/Mevzuat/kyoto_protokol.pdf (Erişim tarihi: 02.04.2017).Anonim (2017d), US Climate Action Network, http://www.usclimatenetwork.org/resource-database/briefing-paper-international-climate-change-negotiations-in-warsaw/ (Erişim tarihi: 02.04.2017).Anonim (2017e), United Nations Framework Convention on Climate Change, http://unfccc.int/paris_agreement/items/9485.php (Erişim tarihi: 02.04.2017).Anonim (2017f), TMMOB Elektrik Mühendisleri Odası, http://www.emo.org.tr/ekler/da03ea094d73850_ek.pdf?dergi=1021 (Erişim tarihi: 10.04.2017).Anonim (2017g), Sabancı Üniversitesi İstanbul Politikalar Merkezi, http://ipc.sabanciuniv.edu/new/cop21-ardindan/ (Erişim tarihi: 22.05.2017).Anonim (2017h), Love of Wisdom, http://loveofwisdom.weebly.com/uploads/9/0/1/4/9014354/deep_and_shallow_ecology_explanations.pdf (Erişim tarihi: 06.04.2017).Anonim (2017ı), İkibin elli Dergisi, http://www.ikibin50dergisi.org/18/insanin-cevre-hakkindan-doganin-haklarina-ekolojik-anayasa.html (Erişim tarihi: 06.04.2017).Anonim (2017i), Rights of Mother Earth, http://www.rightsofmotherearth.com/should-trees-have-standing (Erişim tarihi: 06.04.2017).Anonim (2017j), United Nations Framework Convention on Climate Change, http://unfccc.int/files/essential_background/convention/application/pdf/english_paris_agreement.pdf (Erişim tarihi: 07.04.2017).Anonim (2017k), Carnegie Council for Ethics in International Affairs, https://www.carnegiecouncil.org/publications/ethics_online/0113 (Erişim tarihi: 07.04.2017).Anonim (2017l), http://www.ekoloji.org/index.php?option=content&task=view&id=96&catid=35&Itemid=53 (Erişim tarihi: 07.04.2017).Anonim (2017m), Gaia Dergi, https://gaiadergi.com/ekolojik-emperyalizm-sorunlari-kadin/ (Erişim tarihi: 07.04.2017).Anonim (2017n), Terra Biyogen Ekoloji Grubu, https://terraekoloji.org/2015/06/16/ekofeminizm-nedir/ (Erişim tarihi: 07.04.2017).Anonim (2017o), Yenidüzen Gazetesi, http://www.yeniduzen.com/yasadigimiz-felaket-82928h.htm (Erişim tarihi: 10.04.2017).Anonim (2017ö), United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization., http://www.unesco.org/new/en/social-and-human-sciences/themes/comest/ethical-principles/questions-and-answers/ (Erişim tarihi: 23.05.2017).Barry, J., Mol, A. P. J., Zito, A. R., (2013). “Climate change ethics, rights, and policies: an introduction”, Environmental Politics, 22:3, DOI: 10.1080/09644016.2013.788861, 361-376 (http://dx.doi.org/10.1080/09644016.2013.788861) (10.04.2017).Çelik, M. A., Gülersoy, A. E., (2016). “Kaos Ortamında (Çağında) Mekân-İnsan Etkileşimine Bütüncül Bir Bakış: Ekolojik Toplum Paradigması”, FLSF (Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi), 2016 Güz, sayı: 22, ISSN 1306-9535, 163-183 (http://www.flsfdergisi.com/sayi22/163-183.pdf) (07.04.2017).Çüçen, A.,(2011). Derin Ekoloji, Uludağ Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü, Bursa, (http://blog.aku.edu.tr/ometin/files/2011/12/derinekoloji.pdf) (05.04.2017).Değirmen, N., Dönmez, E., (2016). Çevre Etiği Açısından Türkiye’de Katı Atık Sorunlarının Değerlendirilmesi, ISEM2016, 3. Uluslararası Çevre ve Etik Sempozyumu, 4-6 Kasım 2016, Alanya, 259-266.Demirci, M., (2013). “İklim Etiği ve Özdeşsizlik Sorunu”, Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt/Vol. XXXII, Sayı/No. 2, 2013, 225-248.Doğan, S., Tüzer, M., (2011). “Küresel İklim Değişikliği ile Mücadele: Genel Yaklaşımlar ve Uluslararası Çabalar”, Sosyoloji Konferansları Dergisi, Sayı (44) 2011, İstanbul, 157-194.Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı (DPT), (2000). İklim Değişikliği Özel İhtisas Komisyonu Raporu, Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı, Ankara.Dündar, A. K., (2005). Avrupa Birliği ve Türkiye’de İklim Değişikliği Politikalarının Yenilenebilir Enerji Kaynakları Açısından Değerlendirilmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.Ediger, V. Ş., (2008). “Küresel İklim Değişikliğinin Uluslararası İlişkiler Boyutu ve Türkiye’nin Politikaları”, Mülkiye, Yaz/2008, Cilt: XXXII, 133-158.Eren, M., (2015). “Çevre Sorunları Karşısında Sorumluluk Etiği”, Kelam Araştırmaları 13:1 (2015), 439-452. Ergün, T., Çobanoğlu, N., (2012). “Sürdürülebilir Kalkınma ve Çevre Etiği”, Ankyra: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2012, 3(1) DOI: 10.1501/sbeder_000000041, 97-123 (http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/49/1637/17527.pdf) (03.04.2017).Ertan, B., (2004).“2000’li Yıllarda Çevre Etiği Yaklaşımları ve Türkiye”, Yönetim Bilimleri Dergisi (1:3) 2004 Journal of Administration Sciences. 93-108.Gardiner, S. M., Caney, S., Jamieson, D., Shue, H.(2010). Climate Ethics: Essential Readings, Oxford University Press.Hemaadri, SR, (2017). Climate Change and Sinking Ethical Endeavours, J Pol Sci Pub Aff 5: 231, DOI: 10.4172/2332-0761.1000231, 1-5 (https://www.esciencecentral.org/journals/climate-change-and-sinking-ethical-endeavours-2332-0761-1000231.pdf) (10.04.2017).Hulme, M.(2016). İklim Değişikliği Konusunda Neden Anlaşamıyoruz?, İstanbul: Alfa, Birinci Basım.İğci, T.,(2015). İklim Değişikliği Politikalarının Avrupa Birliği ve Türkiye’de Sanayi Sektörüne Olası Etkileri: Maliyetler ve Rekabet Edebilirlik Bakımından Değerlendirme, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Ankara.İktisadi Kalkınma Vakfı (İKV), (2013). 2020’ye Doğru Kyoto-tipi İklim Değişikliği Müzakereleri- Avrupa Birliği’nin Yeterliliği ve Türkiye’nin Konumu, İktisadi Kalkınma Vakfı Yayınları, Yayın No: 268, İstanbul, Aralık 2013, ISBN: 978-605-5984-61-8, http://www.ikv.org.tr/images/files/Kyoto.pdf (01.04.2017).İlhan, D., (2013). Türkiye’de Benimsenen Çevre Etiği Yaklaşımları: Gönüllü Çevre Kuruluşları Örneği, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.Jamieson, D., (1992). “Ethics, Public Policy, and Global Warming”, Science, Technology, & Human Values, Vol. 17, No. 2 (Spring, 1992), 139-153 (http://www.jstor.org/stable/689781?seq=1#page_scan_tab_contents) (10.04.2017).Karakaya, E.,(2016). “Paris İklim Anlaşması: İçeriği ve Türkiye Üzerine Bir Değerlendirme”, Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 3, Sayı: 1, 2016, 1-12.Kayaer, M., (2013). “Çevre ve Etik Yaklaşımlar”, Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 2013, Yıl:1, Cilt:1, Sayı:1, 63-76. Keleş, R., Hamamcı, C., Çoban, A., (2015). Çevre Politikası, Sekizinci Baskı, Ankara: İmge.Maltaş, A., (2015). “Ekoloji Ekseninde İnsan-Doğa İlişkisi ve Özne Sorunu”, KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi 17 (29), 2015, 1-8.Özdağ, U., (2011). “Sessiz Bahar’dan Sonra Ses Getiren Elli Yıl: Kadın, Çevre, Sağlık”, Edebiyat Fakültesi Dergisi, Cilt 28, Sayı 2, (Aralık 2011), 179-199.Özkaya, S. Y., (2013). “İklim Değişikliği ve Etik Prensipler”, Uluslararası Ekonomik Sorunlar, Mayıs 2013, Yıl: 13, Sayı: 46, 123-132.Sezer, Ö., Küresel Konferanslar ve Çevre Sorunları: Çevre Kalkınma ve Etik Açısından Eleştirel Bir Değerlendirme, 761-780 (http://www.ayk.gov.tr/wp-content/uploads/2015/01/SEZER-%C3%96zcan-K%C3%9CRESEL-KONFERANSLAR-VE-%C3%87EVRE-SORUNLARI-%C3%87EVRE-KALKINMA-VE-ET%C4%B0K-A%C3%87ISINDAN-ELE%C5%9ET%C4%B0REL-B%C4%B0R-DE%C4%9EERLEND%C4%B0RME.pdf) (10.04.2017).Şakacı, B. K., (2011). İnsanmerkezcilik ve Çevremerkezcilik Ekseninde Derin Ekoloji Yaklaşımının Çözümlenmesi ve Eleştirisi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.Talu, N., (2015). Türkiye’de İklim Değişikliği Siyaseti, Ankara: Phoenix Yayınevi.Tiili, K.,(2015). Naessian deep ecology, political action and the climate crisis, Master’s thesis of Philosophy, Faculty of Humanities, UNIVERSITY of OSLO, Spring semester 2015, (https://www.duo.uio.no/bitstream/handle/10852/46071/Tiili-Master-thesis.pdf?sequence=1) (06.04.2017).Tont, S., A., (1997). Sulak Bir Gezegenden Öyküler, TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları 44, Ankara.Türkeş, M., Sümer, U. M., Çetiner, G.,(2000). “Küresel İklim Değişikliği ve Olası Etkileri”, Çevre Bakanlığı, Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi Seminer Notları, ÇKÖK Gn. Md., Ankara.Yaylı, H., Çelik, V., (2011). “Çevre Sorunlarının Çözümü İçin Radikal Bir Öneri: Derin Ekoloji”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 26 / 2011, 369-377 (http://dergisosyalbil.selcuk.edu.tr/susbed/article/viewFile/175/159) (05.04.2017).Yıldız, M., (2016). Doğa Koruma ve Ormancılıkta Kamudaki Karar Vericilerin Çevre Etiği Algısının Uygulamalı Etik Açısından Değerlendirilmesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.