6. Sınıf Türkçe Ders Kitaplarının Çevre Eğitimi Açısından İncelenmesi

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 2, 25 - 42, 28.12.2023

Ali Ekber Gülersoy Hasan Civil

Öz

Çevre, genel anlamıyla hayatımızı sürdürdüğümüz ortamdır. Bilindiği gibi çevredeki çeşitli faktör, değer ve öğelerin oluşumu binlerce yıllık bir birikim ve değişim sonucu ortaya çıkmaktadır. İnsanlar değişik yollarla çevreye müdahale ettikleri zaman mevcut doğal denge bozulmakta ve bunun sonucunda telafisi kısa zamanda mümkün olmayan problemler ortaya çıkmaktadır. Çevreyi etkileyen birçok insanın davranışını kontrol altına alabilmek ve çevreye verilen zarara karşı koyabilmek için eğitimden yararlanılmalıdır. Bireylerin bulundukları doğal ortamla uyum içinde yaşamaları ve sorumluluk bilincinde olarak etkin katılım gösterebilmeleri için kaliteli bir çevre eğitimi uygulanmalıdır. Günümüz ortaöğretim ders programları incelendiğinde ortaokul 6., 7. ve 8. sınıflarda seçmeli Çevre Eğitimi ve İklim Değişikliği dışında (bu dersi seçen öğrenci sayısı oldukça azdır), çevre eğitimi başlığını taşıyan farklı bir ders görülmemektedir. Bunun yerine çevre eğitimi kapsamında yer alabilecek içeriklerin farklı derslerin öğretim programına dahil edildiği görülmektedir. Türkçe ders kitapları çevre eğitiminin amaçlarını gerçekleştirmek için ortaokul müfredat programında yer alan kazanım, beceri ve değerlerin öğrenciye aktarılmasında önemli rol oynayan materyallerden biridir. Bu araştırmada incelenen 6. sınıf Türkçe ders kitaplarının çevre eğitimine ait konuları içermesi bakımından yeterli veriye sahip olmadığı sonucuna ulaşılmıştır. Bu bakımdan Türkçe ders kitaplarının çevre eğitimine yönelik içerik ve etkinliklerle zenginleştirilmesi çevre eğitiminin etkisinin artmasında önemli bir rol oynayacaktır.

Anahtar Kelimeler

Çevre eğitimi, Türkçe dersi, ders kitabı

Investigation of 6th Grade Turkish Textbooks in terms of Environmental Education

Öz

The formation of various factors, values and elements in the environment is the result of thousands of years of accumulation and change. When humans intervene in the environment, the natural balance is disrupted, and problems occurs. Education controls human behaviour that affects the environment and eliminates damage to the environment. Quality environmental education should be implemented so that individuals can live in harmony with their environment and gain a sense of responsibility. When today's secondary education curricula are examined, there is no different course titled environmental education in the 6th, 7th and 8th grades of secondary school, other than the elective Environmental Education and Climate Change course (the number of students choosing this course is quite low). Instead, it seems that content that can be included within the scope of environmental education is included in the curricula of different courses. Enriching Turkish textbooks with content and activities for environmental education will play an important role in increasing the impact of environmental education. It was concluded that the 6th-grade Turkish textbooks examined in this research did not have enough data to cover Environmental Education topics.

Anahtar Kelimeler

Environment education, Turkish lesson, textbook

Kaynakça

• Ada, S., Baysal, Z. N. ve Erkan S. S. 2017. Çeşitli Boyutlarıyla Çevre Eğitimi. Nobel Yayın Dağıtım, Ankara.
• Adıyaman, M. 2021. İlkokul ve Ortaokulda Güncel Öğretim Programlarının Çevre Eğitimi Açısından İncelenmesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Altheide, D. 1996. Process of document analysis. D. Altheide (Edt.) Qualitative media analysis. Thousand Oaks: Sage Pub.
• Brown, A. B., ve Garcia, C. D. 2019. The Impact of Environmental Education on Youth: An Exploratory Study. Environmental Education Research, 25(6), 854-871.
• Ceylan, S., Duru, K., Erkek, G. ve Pastutmaz, M. 2021. Ortaokul ve İmam Hatip Ortaokulu Türkçe 6 Ders Kitabı. Devlet Kitapları, Çağlayan Matbaası, İzmir.
• Çepel, N. 1997. Toprak Kirliliği Erozyon ve Çevreye Verdiği Zararlar, Tema Vakfı Yayınları: 14, İstanbul.
• Çolakoğlu, E. 2010. Haklar Söyleminde Çevre Eğitiminin Yeri ve Türkiye’de Çevre Eğitiminin Anayasal Dayanakları. TBB Dergisi, 88, 151-171.
• Deniz, M. 2009. Sanayileşme Perspektifinde Kentleşme ve Çevre İlişkisi. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Coğrafya Dergisi, 19, 95-105.
• Ertürk, N., Keleş S. ve Külünk, D. 2021. Ortaokul ve İmam Hatip Ortaokulu Türkçe 6 Ders Kitabı. Devlet Kitapları, Çağlayan Matbaası, İzmir.
• Güler, Ç. ve Çobanoğlu, Z. 1994. Gürültü. Sağlık ve Çevre Bakanlığı, Ankara.
• Gülersoy, A.E. 2013. İdeal Ders Kitabı Arayışında Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarının Bazı Özellikler Açısından İncelenmesi. International Journal of New Trends in Arts, Sports Science Education (IJTASE), 2(1), 18-36.
• Gülersoy, A. E., Dülger, İ., Dursun, E., Ay, D. ve Duyal, D. 2020. Nasıl bir çevre eğitimi? Çağdaş yaklaşımlar çerçevesinde bazı öneriler. Turkish Studies, 15(5), 2357-2398.
• Gülersoy, A. E., Yener, H., Turgut, T., Özşahin, D. M. ve Açıkgöz, D. A. 2021. Kaos Çağında İdeal Bir Çevre Eğitimi Politikası İçin Bazı Öneriler. Turkish Studies, 16(5), 1495-1552.
• Gülersoy, A. E. ve Gülersoy, Ö. 2023. Çevre Eğitimi ve İklim Değişikliği Dersi (6, 7 veya 8. Sınıflar) Öğretim Programı Kazanımlarının Yenilenmiş Bloom Taksonomisi Bilişsel Alan Basamaklarına Göre Değerlendirilmesi. Jass Studies-The Journal of Academic Social Science Studies, 16(97), 1-16.
• IPCC 2007. Summary for Policymakers. In: Climate Change 2007: The Physical Science Basis. Contribution of Working Group I to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change (Solomon, S., D. Qin, M. Manning, Z. Chen, M. Marquis, K.B. Averyt, M. Tignor, & H.L. Miller (eds.)). Cambridge University Press, Cambridge, United Kingdom and New York, NY, USA, p.5.
• İnan, N. 2008. Jeolojik Miras ve Doğa Tarihi Müzeleri. Bilim ve Teknik, 80, 80-83.
• Karasar, N. 2006. Bilimsel Araştırma Yöntemi. Nobel Yayın Dağıtım, Ankara.
• Kocalar, A.O. 2012. Coğrafya’da Çevre Eğitimi ve Sorunları (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Kojima, M. ve Lovei, M. 2001. Urban Air Quality Management. The World Bank, Washington, D.C.
• Kuzu, T. 2006. Aytül Akal’ın Masallarıyla Çocukta Çevre Bilinci Geliştirme. Selçuk Üniversitesi Sosyal Enstitüsü Dergisi, 19, 327-339.
• Merriam, S. B. 2018. Nitel Araştırma: Desen ve Uygulama için Bir Rehber (Çev. Ed. S. Turan). Nobel Yayın Dağıtım, Ankara.
• Millî Eğitim Bakanlığı [MEB]. 2019. Türkçe Dersi Öğretim Programı. Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı, Ankara. Erişim adresi: http://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=663 (Erişim tarihi: 17.03.2023).
• Özdemir, O. 2010. Doğa Deneyimine Dayalı Çevre Eğitiminin İlköğretim Öğrencilerinin Çevrelerine Yönelik Algı ve Davranışlarına Etkisi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27(27), 125-138.
• Seyis, N.K. 2010. Türkiye’de İlköğretim Programlarında Çevre İçin Eğitimin Yeri ve Önemi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Karadeniz Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
• Şimşekli, Y. 2004. Çevre Bilincinin Geliştirilmesine Yönelik Çevre Eğitimi Etkinliklerine İlköğretim Okullarının Duyarlılığı. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(1), 83-92.
• T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı. 2004. Türkiye Çevre Atlası. T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı, Ankara.
• Tanrıverdi, B. 2009. Sürdürülebilir Çevre Eğitimi Açısından İlköğretim Programlarının Değerlendirilmesi. Kocaeli Üniversitesi Eğitim ve Bilim Dergisi, 34(151), 89-103.
• Uzun, N. ve Sağlam, N. 2006. Ortaöğretim Öğrencileri İçin Çevresel Tutum Ölçeği Geliştirme ve Geçerliliği. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 30, 240-250.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. 2016. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (10. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.