Nöroestetik Teorisi Bağlamında Adnan Çoker Resimlerinde Bilişsel Uyaranlar

Yıl 2022, Cilt: 4 Sayı: 1, 196 - 211, 01.07.2022

Enver Güner Seray Kantarcıoğlu

https://doi.org/10.58608/augsfd.1123293

Öz

Yeni bir alan olan bilişsel bilim, sanat eserlerinin yaratım, yorumlama ve anlaşılma bilgisi üzerinde önemli sonuçlar doğurmuştur. Estetik deneyim ile insanın biyolojik kökenleri arasındaki ilişkiyi konu alan çalışmaların 19. yüzyıl sonlarına dayandığı bilinmektedir. Ancak beyinde ki süreçleri izlemek için gereken teknolojiler son 50 yıllık dönemde geliştirilebilmiştir. İlk olarak 20. yüzyılın sonlarında Semir Zeki ve V.Ramachandran tarafından temellendirilen Nöroestetik, sanat eserlerinin nasıl algılandığı ve beyinde hangi mekanizmalar dahilinde işlendiğini konu alan yeni bir çalışma alanıdır.
Bu araştırmada, Nöroestetik teorisinde ortaya konan bilişsel estetik yasaları, Andan Çoker'in sanat yapıtları üzerinden incelenmektedir. Ayrıca, sanatsal biçimlerin beyinde nasıl algılandığı ve bunların evrimsel kökenlerine dair bilgiler üzerinde durulmaktadır. Görsel algıyı düzenleyen gruplama, simetri ve denge gibi çeşitli ilkeler, insan gözünün görsel deneyimleri algılamasında olduğu kadar sanat yapıtının yaratımı ve değerlendirilmesinde de önemli rol oynamaktadır. Bu doğrultuda, Çoker'in eserleri üzerinden renk, biçim ve ışık gibi duyusal uyaranlarla sağlanan estetik deneyimin kökenleri üzerinde durulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Nöroestetik, Ampirik estetik, Görsel algı, Adnan Çoker, Semir Zeki.

Kaynakça

• Arnheim, R. (1988), The power of the center: A study of composition in the visual arts. Berkeley, CA: University of California Press.
• Azeri, S (2010). ''Adnan Çoker Estetiğinde Minimal Denge'', Internet Erişimi: http://kolajart.com/wp/2015/01/03/serkan-azeri-adnan-cokerestetiginde-minimal-denge/ Erişim Tarihi: 29.12.2021
• Barlow, HB; Reeves, BC (1979), "Rastgele nokta ekranlarında ayna simetrisini tespit etmenin çok yönlülüğü ve mutlak verimliliği". Vizyon Arastırması.19(7): 783–793.
• Bertamini, M. (2010), "Düşünme ve çeviriye duyarlılık, nesnellik tarafından değiştirilir". Algı.39(1): 27–40.
• Beaumont, J. (1985), Lateral organization and aesthetic preferences: The importance of peripheral visual asymmetries. Neuropsychologia, 23, 103-113.
• Chatterjee, A. (2018), How your brain decides what is beautiful, Internet Erişimi: https://www.youtube.com/watch?v=Wgt8QUHQjw8). Erişim Tarihi: 30.12.2021
• Christman, S., & Pinger, K, (1997), Lateral biases in aesthetic preferences: Pictorial dimensions and neural mechanisms. Laterality, 2, 155-175.
• Ciftci, T. (2017), Nöroestetik Perspektifinden Görsel Sanatlara Bakış, Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl: 4, Sayı: 14, Sayfa: 1-14, İstanbul.
• Dawkins, R. (1976), The Selfish Gene, Oxford University Press.
• Enquist, M., & Arak, A, (1994). Symmetry, beauty and evolution. Nature, 372.
• Freeland, C, (2001), Art Theory, Oxford University Press.
• Freimuth, M., & Wapner, S. (1979), The influence of lateral organization on the evaluation of paintings. British Journal of Psychology,70, 211-218.
• Gaffron, M. (1950), Left and right in pictures. Art Quarterly, 13, 312-331.
• Güral, İ. (2017), Beynin Görme Fonksiyonu Kapsamında Estetik Sinirbilim İlişkisi, Yüksek Lisans Tezi, Mimar Sinan Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, İstanbul.
• İpşiroğlu, N. (1997), Adnan Çoker’in Sanatında Gelenek, P. Dergisi, Sayı:5.
• Kantarcıoğlu, S. (2019), Estetik deneyimin evrimsel kökenleri, Akdeniz Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Uluslararası Lisansüstü Eğitimi Sanat ve Tasarım Sempozyumu Bildirisi, 11-12 Nisan 2019, Antalya. Internet Erişimi: www.sanatvetasarimsempozyumu.com, Erişim Tarihi:10.03.2020
• Kavukçu, E. (2013), Minimal bir yaklaşımla çözümsel bir arayış: yalınlaştırma. Sanatta Yeterlik Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Mach, E. (1914/1959), The Analysis Of Sensations, And The Relation Of The Physical To The Psychical.(Williams, C. M. Çev.) New York, Dover Publications.
• Mead, A. & Mclaughlın, J. (1979), The role of handedness and stimulus asymmetry in aesthetic preference. Brain and Cognition, 20, 300-307.
• Mclaughlin, J. P. & Cramer, J. (1998), Memory for aesthetic qualities. Empirical Studies of the Arts, 16, 25-32.
• Ramachandran, W. (2011), Öykücü Beyin, Alfa Basım Yayım, İstanbul. 136.
• Raffman, D, (1993), Language Music and Mind, MIT Press, Cambrige.
• Zeki, S. (1998), Art and The Brain, Journal Of Consciousness Studies,109.
• Zeki, S. (1995), The Woodhull Lecture, Visual Art And The Visual Brain, Royal Institution Of Great Britain, London
• Wagemans, J. (1997), "İnsan simetri algılamasının özellikleri ve modelleri". Bilişsel Bilimlerdeki Eğilimler.1(9): 346–352.
• Wilson, A., Chatterjee, A., (2005), The Assessment of Preference for Balance: Introducing a New Test, Empirical Studies Of the Arts, Vol. 23(2) 165- 180.
• Wolfflin, H. (1941), Uber das rechts und links im bilde. Basel