Gazi Terbiye Enstitüsü Resim-İş Bölümü’nün Kuruluşuna Etki Eden Fikirler-Kararlar-Düzenlemeler

Yıl 2025, Cilt: 7 Sayı: 1, 69 - 81, 31.07.2025

Arzu Akkaya

https://doi.org/10.58608/augsfd.1714999

Öz

Erken Cumhuriyet hükümetinin uzman öğretmen yetiştirme kararı ile 1926 yılında Konya’da açılan orta öğretmen
okulu bir yıl sonra Ankara’ya taşınarak “Gazi Muallim Okulu ve Terbiye Enstitüsü” adını almıştır. Bünyesindeki
ilk muallim okulu kapatıldıktan sonra “Gazi Orta Muallim Okulu ve Terbiye Enstitüsü”, adını alan enstitü, 1946
yılından itibaren “Gazi Eğitim Enstitüsü” adını kullanmaktadır. Resim-İş Bölümü enstitüye 1932 yılında dahil
olmuştur. Orta öğretime öğretmen yetiştirme amacıyla kurulan bölüm, resim, modelaj, grafik gibi sanat atölye
dersleri ile ahşap, maden, kâğıt vb. iş derslerini birleştirerek sanat eğitiminde yeni bir uygulama başlatmıştır. İş
eğitimi kavramının ülkemizdeki ilk uygulayıcılarından olan Resim-İş Bölümü, yeni açılacak sanat bölümleri için
rol model olmuştur. Cumhuriyet hükümetinin eğitime yaptığı yatırım, çağdaşlaşma ülküsünün bir göstergesidir.
Eğitim bakanlığı nezdinde bakanlık idari personeli ve öğretmenler incelemeler yapmak üzere Avrupa’ya
gönderilmiş, Türkiye’deki eğitimi değerlendirmeleri amacıyla yabancı eğitim uzmanları davet edilmiş,
Cumhuriyet’in hemen öncesi ve Erken Cumhuriyet Dönemi’nde eğitim alanında düzenlenen kongre, çalıştay vb.
toplantılar sonucu çıkartılan yasalar ile eğitimin her aşamasında değişim gerçekleştirilmiştir. Gazi Eğitim
Enstitüsü Resim-İş Bölümü eğitim anlayışı ile bu değişimin görünür yüzü olmuştur. Bu çalışmada, sözü edilen
bakanlık uygulamaları çerçevesinde Gazi Eğitim Enstitüsü ve Gazi Eğitim Enstitüsü Resim-İş Bölümü’nün
kuruluşu ele alınmakta, ayrıca bölümün sanat eğitimi anlayışını şekillendiren odaklar üzerinde durulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Eğitim , Ortaöğretim , Sanat , Sanat eğitimi , Resim-iş öğretmeni

Etik Beyan

yok

Destekleyen Kurum

yok

Teşekkür

-

Kaynakça

• 1.İcra Vekilleri Heyetinin Programı. Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümetler- Programları ve Genel Kurul
• Görüşmeleri, 1 (24 Nisan 1920-22 Mayıs 1950), (2013), (İrfan Neziroğlu ve Tuncer Yılmaz Haz.), TBMM Basımevi.
• Altın, H. (2008). 1869 Maarif-i Umumiye Nizamnamesi ve Öğretmen Yetiştirme Tarihimizdeki Yeri. İlahiyat
• Fakültesi Dergisi. 13(1), 276-282.
• Altın, H. (2010). II. Meşrutiyet dönemi maarif nazırlarından Emrullah Efendi ve öğretmen yetiştirme tarihimize
• katkıları. İlahiyat Fakültesi Dergisi. 15(2), 151-165.
• Altunya, Niyazi. Gazi Eğitim Enstitüsü (1926-1980). Gazi Üniversitesi Yayını.
• [Anonim]. (1931). Gazi Muallim Mektebi ve Terbiye Enstitüsü Gayesi ve Teşkilâtı, Ankara.
• [Anonim] (1942). Gazi Terbiye Enstitüsü Resim-İş Şubesi Öğrenci Sergisi, Onuncu Yıl Mezunlarını Verirken.
• Maarif Matbaası.
• Aslan, C. (2021). Atatürk döneminde Türk uzmanların yabancı ülkelerin eğitim sistemleri hakkında
• hazırladıkları raporlar. Bilig, (96), 286.
• Avrupa meslek mekteplerine dair. (1925). Maarif Vekaleti Mecmuası, 5, 46-65.
• Aytaç, K. (1984). İsmail Hakkı Baltacıoğlu, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi. 17(1), 242-243.
• Baltacıoğlu, İ. H. (1911). Türkiye’de Sanayi-i Nefise Tedrisatının Islah ve İnkişafına Dair Layiha: Tıpkı Basım.
• (Transkripsiyon ve Günümüz Türkçesine çeviri). Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Yayını, İstanbul
• Başvekâlet İstatistik Umum Müdürlüğü, Maarif 1923-1932 İstatistikleri. No: 26, (1933).
• Becerikli, S. (2020). Türkiye’de ortaokul öğretmeni yetiştiren orta öğretmen okullarının kısa tarihçesi-(1923-
• 1946). Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 18(1), 368-391.
• Bilgin, S., Bilici, S. (2021). Erken Cumhuriyet dönemi modernleşme süreci ve bauhaus ekolünün etkileri (1923-
• 1950). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(2).
• Demirel, F. (2019), John Dewy ve İsmail Hakkı Tonguç’un düşüncelerine göre insan doğasının eğitimle
• ilişkilendirilmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 52(3), 978.
• Dilmaç, O. (2015). Tasarım eğitimi tarihi ve William Morris, İdil, 4.(16), 1-16.
• Dr. Paul Ficker’den İş Esaslarına Uygun Öğretim Usuller. (1940).
• (Hıfzırrahman Raşit Öymen. Haz.) Ankara Basımevi.
• Gençel, Ö. (2021). Sanayi-i Nefise Mektebi. [Yayımlanmamış doktora tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
• Giorgetti, F. M. (2008). Ismayıl Hakkı Baltacıoğlu: bir ömür pedagoji. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi,
• 6(12), 713-726.
• Günay, N. (2017). Gazi Terbiye Enstitüsü’nden Gazi Üniversitesi’ne Türk Eğitim ve Kültür Tarihinde Gazi. Gazi
• Eğitim Fakültesi Yayınları.
• İnan, A. (1989). İzmir İktisat Kongresi 17 Şubat-4 Mart 1923, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Türk Tarih
• Kurumu Yayınları 16. Dizi, Ankara.
• Kakan, Ekin. (2021). Türkiye’deki hükümet politikalarının sanat eğitimine etkisi (1980-2019). [Yayımlanmamış
• doktora tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Karabekir, K. (2001). İktisat Esaslarımız Hatıra ve Zabıtlarıyla 1923 İzmir İktisat Kongresi (Haz. Yrd. Doç. Orhan
• Hülagü ve Ömer Hakan Özalp), Emre Yayınları.
• Karagöz, S. (2014). İkinci Meşrutiyetten harf inkılâbına kadar süreli yayınlarda yer alan eğitim görüşleri ve
• Cumhuriyet eğitimine yansımaları (1908- 1928). [Yayımlanmamış doktora tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Karamustafa, C. (2018). Geç Osmanlı erken Cumhuriyet Dönemi’nde estetik eğitimi. [Yayımlanmamış yüksek
• lisans tezi]. İstanbul Teknik Üniversitesi.
• Kaya, G. (2020). Osmanlı bilimsel entelektüel alanın özerkleşmesi yolunda bir çaba: Bilgi Mecmuası (1913-
• 1914). Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi. (32), 85-109.
• Obuz, Ö. (2015). İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu’nun düşünce dünyası.
• [Yayımlanmamış doktora tezi]. Anadolu Üniversitesi.
• Okur. M. (2005). Türkiye’de milli ve modern bir eğitim sistemi oluşturma.
• Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 4(11), 100-105.
• Öğretmen Ansiklopedisi: iş eğitimi ilkesine Göre. (1949). İskit Yayınevi.
• Özsoy, V. (2003), Görsel Sanatlar Eğitimi; Resim-iş Eğitiminin Tarihsel ve Düşünsel Temelleri.
• Gündüz Eğitim ve Yayıncılık.
• Öztürk, C. (1993). Dârülmuallimîn. TDV İslâm Ansiklopedisi. c. 8, s. 551.
• Özyurt, H. (1998). Atatürk dönemi birinci ve ikinci beş yıllık sanayileşme planları ve Türk ekonomisindeki yapı
• değişikliğine etkileri (1933-1938). Sosyoloji Konferansları, 1998, (19).
• Sakallı, F. (2005). Bilgi mecmuasının fikri ve edebi bakımdan değerlendirilmesi.
• [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Şahin, M. (1996). Türkiye’de öğretmen yetiştirme uygulamalarında yabancı uzmanların yeri (1923-1960),
• [Yayımlanmamış doktora tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Tanır, E. D.& Aslan, C. (2019). Birinci heyet-i ilmiye ve çalışma esasları. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri
• Fakültesi Dergisi, 52 (1), 255.
• Tonguç. İ, H. (1932). Resim elişleri ve san’at terbiyesi. Devlet Matbaası.
• Türk maarif kongresi, 2022. Türk Maarif Ansiklopedisi. (Erişim tarihi 01.06.2025)
• Ümütlü, Ş. B. (2025). Yeni Avrupa bauhaus kapsamında iç mimarlık eğitimi ve deneyim odaklı malzeme
• öğrenimi. [Yayımlanmamış doktora tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
• Ünver, E. (2016). Neden ve nasıl sanat eğitimi. İdil. 5(23). https:// doi:10.7816/idil-05-23-05)