Compensation in Strict Liability

Yıl 2025, Cilt: 74 Sayı: 3, 1295 - 1346, 28.10.2025

Muhammet Ali Ateş

https://doi.org/10.33629/auhfd.1472716

Öz

Tehlike Sorumluluğunda Denkleştirme

Öz

Tehlike sorumluluğunun müeyyidesi, TBK m. 71/f. 4 hükmünde “denkleştirme” olarak düzenlenmiştir: “Önemli ölçüde tehlike arzeden bir işletmenin bu tür faaliyetine hukuk düzenince izin verilmiş olsa bile, zarar görenler, bu işletmenin faaliyetinin sebep olduğu zararlarının uygun bir bedelle denkleştirilmesini isteyebilirler.” Bununla birlikte, burada denkleştirmeyle neyin kastedildiği, ne tür bir sorumluluk ilkesinin benimsendiği doktrinde görüş ayrılıklarına neden olmuştur. Denkleştirme teriminin, hem diğer hukukî müessese ve kavramları çağrıştırması hem de Kanunun hükmünde ve gerekçesinde denkleştirmeyle neyin murat edildiği konusunda bir açıklık bulunmaması, hükmün yorumlanmasını güçleştirmiştir. Nitekim TBK’nın kabul edildiği 2011 yılından bu yana uzunca bir süre geçmiş olmasına denkleştirme hükmü etrafındaki doktrin tartışmaları dinmemiş olduğu gibi, uygulamada Yargıtay da bu konuya ilişkin yaklaşımını henüz belirlememiştir. Anılan hükümde “denkleştirme” kavramının, hukuka aykırılık unsuruna yönelik “hukuk düzenince izin verilmiş olsa bile” ibaresiyle birlikte kullanılması, bu konudaki tartışmaları daha da yoğunlaştırmıştır.
Bu makale, tehlike sorumluluğunun müeyyidesi olarak düzenlenen denkleştirme kavramının anlamı ve niteliği hakkındaki tartışmalara yeni bir bakış açısıyla katkı sağlamayı ve denkleştirmenin uygulanma esaslarını ve kıstaslarını ortaya koymayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Tehlike Sorumluluğu , Denkleştirme , Hukuka Aykırılık , Takdir Yetkisi , Hukuk ve Ekonomi

Kaynakça

• Akartepe, Alpaslan. “Türk Borçlar Kanunu’nun Haksız Fiilden Doğan Borç İlişkileri Alanında Getirdiği Yenilikler ve Değişiklikler.” EÜHFD 16, no. 1-2 (2012): 159-190.
• Akkayan Yıldırım, Ayça. “6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu Düzenlemeleri Çerçevesinde Kusursuz Sorumluluğun Özel Bir Türü Olarak Tehlike Sorumluluğu.” İÜHFM 70, no. 1 (2012): 203-220.
• Alper, Gizem. İşletme Nedeniyle Tehlike Sorumluluğu (TBK m. 71). Doktora Tezi, Bilkent Üniversitesi, 2018.
• Altop, Atilla. “Türk Borçlar Kanunu Tasarısı’nda Yer Alan Bazı Önemli Yenilik ve Değişiklikler.” İKÜHFD 4, no. 1-2 (2005): 3-31.
• Atamer, Yeşim. “Revize Edilmiş Türk Borçlar Kanunu Tasarısı’na İlişkin Teklif ve Değerlendirmeler.” Hukukî Perspektifler Dergisi, no. 6 (2006): 8-36.
• Ateş, Muhammet Ali. Karşılaştırmalı Hukukta ve Türk Hukukunda Elektrik Tesisatı İşletenin Tehlike Sorumluluğu. Ankara: Adalet Yayınevi, 2024.
• Aydoğdu, Murat. Sivil Amaçlı Nükleer Santral İşletenin ve Nükleer Madde Taşıyanın Hukukî Sorumluluğu. Ankara: Adalet Yayınları, 2009.
• Aydoğdu, Murat ve Serdar Nart. Borçlar Hukuku Genel Hükümler – Şemalar ile Açıklamalı. Ankara: Adalet Yayınları, 2022.
• Başoğlu, Başak. “Sözleşme Dışı Sorumluluk Hukuku ve Özellikle Tehlike Sorumluluğuna İlişkin Değerlendirmeler.” İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 6, no. 2 (2015): 29-58.
• Buz, Vedat. “Auf den Spuren von Eugen Huber? - Eine kritische Bilanz der neuen türkischen Zivilrechtsgesetzgebung,” Zeitschrift des Bernischen Juristenvereins 159, no. 9 (2023): 572-594.
• Büyüksağiş, Erdem. “Tehlike Esasına Dayanan Genel Sorumluluk Kuralı Üzerine Eleştirel Değerlendirmeler.” DEÜHFD 8, no. 1 (2006): 1 -19.
• Calebresi, Guido. The Costs of Accidents: A Legal and Economic Analysis. New Haven and London: Yale University Press, 1977.
• Çağlayan Aksoy, Pınar. Hukuka ve Ahlâka Aykırılık Unsurları Çerçevesinde Salt Malvarlığı Zararlarının Tazmini. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2016.
• Çekin, Mesut Serdar. 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu Madde 71 Çerçevesinde Tehlike Sorumluluğu. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2016. Çetiner, Bilgehan. Borçlar Hukuku Genel Hükümler. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2024.
• Demir, Mehmet. “Zorunlu Geçit Hakkı Kurulmasının Koşulları ve Tazminatın (Tam Bedelin) Belirlenmesi Sorunu”, AÜHFD 52, no. 4 (2003): 187-210.