Geçmişten gümümüze Türk hukukunda hâkimin tarafsızlığı

Yıl 2017, Cilt: 66 Sayı: 4, 763 - 794, 01.12.2017

Gökçen Topuz Belkıs Konan

https://doi.org/10.1501/Hukfak_0000001907

Cited By: 1

Öz

Hukukun işleyişindeki temel amaç adaleti sağlamaktır. Adalet ise mülkün (devletin) temelidir. Nasıl ki temelsiz bir bina yıkılmaya mahkûm ise, adalet olmadan da bir Devletin ayakta kalması düşünülemez. Eğer bir toplumda adalete güven azalırsa vatandaşların devlete olan güveni de azalır. Adalet ülküsüne ulaşmak için, yargısal kararların hukuka uygun olması yanında adil ve tarafsız olması esastır. Bu nedenle tarih boyunca tüm hukuk sistemleri ve toplumlarda hukuk kuralları kadar hukuku uygulayanların rolü önemli olmuştur. Adaletin gerçekleşmesi için hiç şüphesiz, uyuşmazlık hakkında karar verecek olan hâkimlerin bağımsız ve tarafsız olması şarttır. Nitekim 16 Nisan 2017 tarihli Anayasa referandumu ile Anayasa’nın 9. maddesine yargının tarafsız olacağı ibaresi de eklenmiş, böylece yargının bağımsız ve tarafsız olduğu hususu Anayasal bir dayanağa kavuşturulmuştur. Ancak biz çalışmamızda bağımsızlık unsurunu değil, sadece, tarafsızlık unsurunu incelemekteyiz. Bu anlamda makalede, Osmanlı Devletinde ve günümüz Türk Hukukunda hâkimin tarafsızlığı kavramına verilen anlam ve tarafsızlığın (tedbirler/önlemler) ve etik ilkeler üzerinde durulmaktadır. sağlanması için öngörülen hukuki düzenlemeler

Anahtar Kelimeler

Yargı, Hâkim, Yargı Bağımsızlığı, Yargı

From Past to Present Impartiality of Judge in Turkish Law

Öz

The main purpose of the functioning of the law is to provide justice. And justice is the basis of the State. It is unimaginable for a State to survive without justice, similar to a baseless building which is condemned to be ruined. If the trust of justice in a society is weakened, the confidence of citizens in the state is also reduced. In order to reach the ideal of “just”, judicial decisions must be fair and impartial as well as within the rule of law. For this reason, throughout history, the role of executives of law has been important as the rules of law in all legal systems and societies. In order to reach justice, it is unquestionable that judges who decide on disputes should be independent and impartial. As a matter of fact, with the constitutional referendum of 16 April 2017, Article 9 of the Constitution was added to the provision of impartiality so that the issue of independence and impartiality has been settled on a constitutional basis. However, in this study, we focus on only the element of impartiality, and not on the element of independence. In this sense, the meaning is given to the concept of judge’s impartiality in the Ottoman Empire and contemporary Turkish law, and the legal arrangements (injunctions/measures) and ethical principles foreseen to ensure impartiality are emphasized

Anahtar Kelimeler

Judiciary, Judge, Judicial Independence, Impartiality of

Kaynakça

• Akcan, Recep, Hâkimin Vasıfları, Ankara 2013.
• Akcan, Recep/ Kaya, Cemil, Medeni ve İdari Yargıda Hakimin Davaya Bakmaktan Yasaklılığı ve Reddi, İÜHFM C. LXVIII, S. 1-2, 2010, (171-196).
• Aktepe, Artık, Sezin, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Işığında Medeni Usul Hukukunda Adil Yargılanma Hakkı, Ankara 2014.
• Altıntaş, Ali, Yargı Bağımsızlığı Bağlamında Karşılaştırmalı Hukukta ve Türk Hukukunda Adliye Yönetimi, Ankara 2013.
• Aslan, Nasi, İslam Hukukunda Yargılama Etiği ve İlkeleri, Adana, 2014.
• Atar, Fahrettin, "KAZÂ", İslam Ansiklopedisi, (113-117).
• Avcı, Mustafa, "Mecelleye Göre Hakimin Nitelikleri ve Yargılama Etiği", TAAD, Yıl: 7 Sayı, 27 (Temmuz 2016) , (33-58).
• Avcı, Mustafa Mecelleye Göre Hakimlik Etiği, İnsan ve Toplum Bilimleri Uluslararası Yargı Etiği Sempozyumu, 26-27 Mayıs 2017, İstanbul, (121-187), s. ( 225-237), s. 232
• Aydın, İnayet, Akademik Etik, Ankara 2016.
• Berki, Ali Himmet, İslâm Şeriatinde Kaza (Hüküm ve Hâkimlik) Tarihi ve İftâ Müessesesi, Ankara 1962.
• Birtek, Fatih, Cumhuriyet Savcısının Delilleri ve Fiili Takdir Yetkisi, Prof. Dr. Nur Centel’e Armağan, (953-990).
• Centel, Nur, Ceza Muhakemesi Hukukunda Hâkimin Tarafsızlığı, İstanbul 1996.
• Centel, Nur/ Zafer, Hamide, Ceza Muhakemesi Hukuku, İstanbul 2012.
• Çon, Ömer, 6100 Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’na Göre Hakimin Davaya Bakmaktan Yasaklılığı ve Reddi, Ankara 2013.
• Demir, Abdullah, Türk Hukuk Tarihi, İstanbul 2011.
• Demirel, Fatmagül, Adliye Nezareti’nin Kuruluşu ve Faaliyetleri, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, 2008.
• Demirel, Fatmagül, Osmanlı Devletinde Hâkimlerin Seçimi ve Tayinlerinin Yargı Etiği Açısından Değerlendirilmesi, İnsan ve Toplum Bilimleri Uluslararası Yargı Etiği Sempozyumu, 26 - 27 Mayıs 2017, İstanbul (s. 53-61)
• Ergül, Ozan, Anayasa Mahkemesi Ve Hâkimin Tarafsızlığı, TBB Dergisi, S.54, 2004, (245-257).
• Fabrequettes, M.P, Adalet Mantığı ve Hüküm Verme Sanatı, Ankara 1945.
• Fendoğlu, Hasan Tahsin, Anayasal Derinlik, Ankara 2012.
• Fendoğlu, Hasan Tahsin, Yargının Bağımsızlığı ve Tarafsızlığı, Ankara 2010.
• Gönenç, Levent, Yargının Bağımsızlığı ve Tarafsızlığı, TEPAV Anayasa Çalışma Metinleri 2011.
• Gözler, Kemal, Elveda Anayasa 16 Nisan 2017’de Oylayacağımız Anayasa Değişikliği Hakkında Eleştiriler, Bursa 2017.
• Gözübüyük, Şeref/ Tan, Turgut, İdare Hukuku Cilt II İdari Yargılama Hukuku, Ankara 2010.
• Gülener, Serdar, Yargı Bağımsızlığını Güçlendirici Bir Mekanizma Olarak Yargısal Hesap Verebilirlik ve Türk Yargı Sistemi, Gazi ÜHFD, C. XV, Y. 2011, Sa. 2, (215-252).
• Okur Gümrükçüoğlu, Saliha, “Şikayet Defterlerine Göre Osmanlı Teb’asının Şikayetleri”, AÜHFD, Y. 2012, C.61,Sa.1, (175-206).
• Hamidullah, "Halife Hz.Ömer Devrinde Adli Teşkilat- Ebu Musa el-Eş'ari'ye Gönderien Kazai Talimatname" çev: Fahrettin Atar, İslam Anayasa Hukuku, İstanbul 1995, ( 284-320).
• İnalcık, Halil, "Osmanlı Hukukuna Giriş Örfi Sultani Hukuk ve Fatih'in Kanunları", Adalet Kitabı, Şubat 2012, (73-104).
• İnalcık, Halil, Devlet, Hukuk ,Adalet, Eren Yayıncılık, 2. Baskı, İstanbul 2005.
• İnceoğlu, Sibel, Devlette Etikten Etik Devlete: Yargıda Etik, İstanbul 2012, ( Etik).
• İnceoğlu, Sibel, İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ve Anayasa Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Kapsamında Bir İnceleme, İstanbul 2013 (Bireysel Başvuru).
• İnceoğlu, Sibel, Yargı Bağımsızlığı ve Yargıya Güven Ekseninde Yargıcın Davranış İlkeleri, İstanbul 2008, (Yargıcın İlkeleri).
• Karaaslan, Varol, Medeni Usûl Hukukunda Hâkimin Davayı Aydınlatma Ödevi, Ankara 2013.
• Karahasanoğlu, Osmanağaoğlu ,Cihan, Mecelle-i Ahkam-ı Adliyye’nin Yürürlüğe girişi ve Türk Hukuk Tarihi Bakımından Önemi, OTAM, 29,/ Bahar 2011 s. 93- 124.
• Kılınç, Ahmet, Osmanlı Devletinde Hakimin Uyması Gereken Etik İlkeleri: Hâkimin Adabı, İnsan ve Toplum Bilimleri Uluslararası Yargı Etiği Sempozyumu, 26-27 Mayıs 2017, İstanbul, (121-187).
• Konan,Belkıs, Osmanlı Devletinde İdari Yargının Gelişimi, Statü Yayıncılık, Ankara 2014.
• Kurt Konca, Nesibe, Medeni Usul Hukukunda Alenîyet İlkesi, Ankara 2009.
• Kuru, Baki, İstinaf Sistemine Göre Yazılmış Medenî Usul Hukuku, İstanbul 2016.
• Kuru, Baki/ Arslan, Ramazan/ Yılmaz, Ejder, Notlu Gerekçeli Karşılaştırmalı Hukuk Muhakemeleri Kanunu ve İlgili Mevzuat, Ankara 2013.
• Meriç, Nedim, Hakimin Davayı Aydınlatma Yükümlülüğü, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 11, Özel Sayı 2009 (Basım Yılı 2010), (377-424).
• Ortaylı, İlber, Kadı, Kronik kitap, 3. Bası, İstanbul 2017.
• Öden, Merih, Anayasa Yargısında Yargıcın Davaya Veya İşe Bakamaması, AÜHFD, C.43, S.1-4, 1993, (61-124).
• Özen, Muharrem, Hakimin Cezai Sorumluluğu, Ankara 2004. (Hakimin Sorumluluğu).
• Özen, Muharrem, Yargı Bağımsızlığını Zedeleyen Düzenleme, Uygulamalar ve Bağımsızlığı Sağlamaya Yönelik Çözüm Önerileri, Ankara Barosu Dergisi, Yıl 68, Sayı 2010/1, (31-6).
• Özkul, Fatih, "Anayasalarımızda Yargının Bağımsızlığı ve Tarafsızlığı", Ankara Barosu Dergisi 2016/3.
• Öztek, Selçuk, Türkiye’de Hakimin Bağımsızlığını Sağlayan Hukuki Tedbir, Teşkilat ve Kurumlar, Ana Hatlarıyla Türk Hukukundaki Durum, Hukuki Araştırmalar Dergisi, MÜHF Yayınları, İstanbul 1992-1993, C.I, S. 1-3, (273 - 288).
• Pekcanıtez, Hakan, Medeni Usûl Hukukunda Aleniyet İlkesi, Makaleler Cilt I, İstanbul, 2016, (561-590).
• Pekcanıtez, Hakan, Pekcanıtez Usûl Medeni Usûl Hukuku, 15. Bası, İstanbul 2017, Cilt II .
• Pekcanıtez, Hakan/ Erdönmez, Güray, Pekcanıtez Usûl Medeni Usûl Hukuku, 15. Bası, İstanbul 2017, Cilt I.
• Said, (Şurâ-yı Devlet A’zâsı), Mehakim, Dersaadet 1307.
• Sancar, Mithat/ Ümit Atılgan, Eylem, Adalet Biraz Es Geçiliyor Demokratikleşme Sürecinde Hâkimler ve Savcılar, İstanbul 2009.
• Simil, Cemil, Hâkimin Davayı Aydınlatma Görevinin Sınırları, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 16, Özel Sayı 2014, (Basım Yılı: 2015) Prof. Dr. Hakan PEKCANITEZ’e Armağan, (1351-1376).
• Şen, Mahmut "İslam Hukuk Geleneği Perspektifinden Yargı Etik ilkeleri" Uluslararası Yargı Etiği Sempozyumu 26 - 27 Mayıs 2017 – İstanbul, (505-534).
• Şen, Mahmut, Hakimin Tarafsızlığının Sosyal Medya Ortamında Korunması Sorunu, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi C. XVIII, Y. 2014, Sa. 3-4, (641-668) (Sosyal Medya).
• Tanör, Bülent, Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2009.
• Tanrıver, Süha, Hukuk Yargısı (Medeni Yargı) Bağlamında Adil Yargılanma Hakkı, Makalelerim I (1985-2005), Ankara 2005, (Adil Yargılanma), (211-236).
• Tanrıver, Süha, Medenî Usûl Hukuku, C.I, Temel Kavramlar ve İlk Derece Yargılaması, Ankara 2016. (Usûl).
• Tanrıver, Süha, Tabii Hakim İlkesi ve Medeni Yargı, TBB Dergisi 2013 (104), (11- 35).
• Ünal Özkorkut, Nevin "Yargı Bağımsızlığı Açısından Osmanlı'da ve Türkiye'de Yargıya Genel bir Bakış", AÜHFD, C.57,Sa.1, (2008), (225-242)
• Üzülmez, İlhan, Görevi Kötüye Kullanma Suçu (TCK m.257), Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi C. XVI, Y. 2012, Sa. 1, (191-216).
• Yıldırımer, Şahban, "İslam Hukukunda Yargıç Etiği", e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi -www.e-sarkiyat.com- ISSN: 1308-9633 Sayı:VIII Kasım 2012 , (33- 50).
• Yılmaz, Ejder, Hukuk Muhakemeleri Kanunu Şerhi, Ankara 2013.
• Yılmaz, Ejder, Hukuk üğü, Ankara 2001.