Anayasada Sayılmayan Hakların Yargısal Korunması

Yıl 2017, Cilt: 66 Sayı: 2, 427 - 460, 01.06.2017

A.ersoy Kontacı

https://doi.org/10.1501/Hukfak_0000001896

Öz

Anayasada sayılmayan haklar, anayasalarda veya anayasal değer taşıyan diğer belgelerde açıkça zikredilmeyen, söz konusu hakka yönelik müdahalelerin sınırlanmasından hareketle varlığı kanıtlanamayan veya anayasalarda ayrıntılı biçimde düzenlenerek güvence altına alınmamış olan hakları ifade etmektedir. Konunun Türk Doktrini’nde ele alınış biçimine bakıldığında ise, genel olarak bu hakların sınırlandırılması sorunu üzerine odaklanan bir yaklaşımın hâkim olduğu görülmektedir. Bununla birlikte bu çalışmada benimsenen yaklaşım; anayasada sayılmayan hakların “nasıl sınırlanacağı” sorununu değil, bu hakların “nasıl tespit edilip korunacağı” sorununu temel almaktadır. Bu bağlamda, bu türden hak kategorilerinin yaratılması konusunda yargı organının rolünün ne olabileceği tartışılmakta; karşılaştırmalı gözlemlerden hareketle ulaşılan sonuçlar, anayasa yargısının hukukî koruma işlevi bağlamında tartışmaya açılmaktadır

Anahtar Kelimeler

Anayasada sayılmayan haklar, isimsiz haklar

Judicial Protection of Unenumerated Rigths

Öz

Unenumerated rights respond to those rights which are not defined or referred to –either explicitly or implicitly– in the constitutions or constitutional documents of the country in question. Turkish academic literature seems to have developed a tendency of approaching the question of “unenumerated rights” from a limitation point of view. However, this study aims to offer an alternative perspective on the subject matter, i.e. how to explore and protect those rights. The role of the judiciary and of the constitutional courts/supreme courts is given a particular importance in this regard. Finally, a comparative inquiry covering several selected examples is conducted and the findings are discussed by reference to the judicial protection function of constitutional review

Anahtar Kelimeler

Unenumerated rigths, constitutional review, United States

Kaynakça

• BOZLAK, Ayhan, ABD Hukukunda Özel Hayatın Gizliliği Hakkının Korunması, Beta, İstanbul 2015.
• CAMPBELL, Tom, Jeffrey GOLDSWORTHY ve Adrienne STONE (Der.), Protecting rights without a Bill of Rights: Institutional Performance and Reform in Australia, Ashgate, Aldershot 2006.
• CASTIGLIONE, Dario: “The Political Theory of the Constitution”, Political Studies, XLIV (1996).
• COLE, Alistair, French Politics and Society, Prentice Hall, Essex 1998.
• COLLINS, H. “Political Ideology in Australia: The Distinctiveness of a Benthamite Society”, Daedalus (Winter 1985), s. 147.
• EDWARDS, John, Keating, The Inside Story, Penguin Books, 1996.
• FALLON, Richard H. Jr., The Dynamic Constitution: An Introduction to American Constitutional Law, Cambridge University Press, Cambridge 2004.
• FRIEDRICH, Carl, J.: The Philosophy of Law in Historical Perspective, The University of Chicago Press, Princeton 1969.
• GOLDSWORTHY, J., “The Constitutional Protection of Rights in Australia”, Australian Federation Towards the Second Century içinde, Der. G CRAVEN, Melbourne University Press, Melbourne 1992.
• GOLDSWORTHY, Jeffrey, “Australia: Devotion to Legalism”, Interpreting Consitutions: A Comparative Study içinde, Der. Jeffrey GOLDSWORTHY, Oxford University Press, Oxford 2006.
• GÖLBAŞI DİNÇ, Aslı, “Anayasa Hukukunda İsimsiz Özgürlüklerin Sınırlandırılması Sorunu”, Çankaya Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, S.1 (Nisan 2017).
• GÖREN, Zafer, “Türk-Alman Hukukunda Kişiliğin Korunması”, Anayasa Yargısı, Cilt 9, Anayasa Mahkemesi Yayınları, Ankara 1992.
• GÖZLER, Kemal, “Sigara İçme Özgürlüğü ve Sınırlar: Özgürlüklerin Sınırlandırılması Problemi Açısından Sigara Yasağı”, Ankara Barosu Dergisi, Yıl 47, Sayı 1 (Ocak 1990).
• GÖZLER, Kemal, “Türk Anayasa Yargısında Anayasallık Bloğu Kavramına İhtiyaç Var mıdır?”, Ankara Üniversitesi Siyasî Bilgiler Fakültesi Dergisi, Cilt 55, Sayı 3 (Temmuz-Eylül 2000).
• GÖZLER, Kemal, Anayasa Hukukun Genel Teorisi - Cilt II, Ekin Yayınevi, Bursa 2011.
• GÖZLER, Kemal, İnsan Hakları Hukuku, Ekin Yayınları, Bursa 2017.
• GÜMÜŞ, Tarık, Türk Anayasasında Kişinin Maddi ve Manevi Varlığını Koruma ve Geliştirme Hakkı, Eğitim Akademi Yayınları, Konya 2010.
• GÜRİZ; Adnan, Hukuk Başlangıcı, Hukukun Temel Kavramları ve Kurumları, Turhan Kitabevi, Ankara 2003.
• HEYWOOD, Andrew, Key Concepts in Politics, Palgrave, London 2000.
• HUGHES, C. A., “Australia and New Zealand”, Electioneering: A comparative study of continuity and change (Der. D. Butler ve A. Ranney) içinde, Clarendon Press, Oxford 1992.
• KABOĞLU, İbrahim, Özgürlükler Hukuku, İmge Kitabevi, Ankara 2002.
• KAPANİ, Münci, Kamu Hürriyetleri, Yetkin Yayınları, Ankara1993.
• KERSCH, Ken I., Constructing Civil Liberties, Discontinuities in the Development of American Constitutional Law, Cambridge University Press, Cambridge 2004.
• KNAPP, Andrew ve Vincent WRIGHT, The Government and Politics of France, Routledge, London 2001.
• KOMMERS, Donald P., John E. FINN ve Gary J. JACOBSON, American Constitutional Law, Essays, Cases and Coparative Notes, Vol. I, Rowman & Littlefield Publishers, Inc., LAnham 2010.
• KOOPMANS, Tim, Courts and Political Institutions, A Comparative View, Cambridge University Press, Cambridge 2003.
• LACHARRIÉRE, René, “Opinion dissidente”, Pouvoirs, Vol. 13 (1980)
• LAVROFF, Dimitri, Le Systeme Politique Francais, Paris 1991.
• LAVROFF, Dimitri Georges, Le droit constitutionnel de la Ve République, Dalloz, Paris 1995.
• McAFFEE, Thomas B., “Unenumerated Rights Under the U.S. Constitution”, Nevada Lawyer, Vol. 28 (2001).
• MUMCU, Ahmet ve Elif KÜZECİ, İnsan Hakları ve Kamu Özgürlükleri – Kavramlar, Evrensel ve Ulusal Gelişimleri, Bugünkü Durumlar, Turhan Kitabevi, Ankara 2007.
• NORD, Philip G., France's New Deal: From the Thirties to the Postwar Era, Princeton University Press, Princeton 2010.
• O’NEILL, Johnathan, Originalism in American Law and Politics: A Constitutional History, The Johns Hopkins University Press, Baltimore 2007.
• ROGGE, O. John, “ Unenumerated Rigths”, California Law Review, Vol 47, No. 5 (1959).
• SAĞLAM, Fazıl, Temel Hak ve Hürriyetlerin Özü, Ankara Üniversitesi Siyasî Bilgiler Fakültesi Yayını, Ankara 1982.
• SENCER, Muzaffer, “Hak ve Özgürlük Kavramı”, İnsan Hakları Yıllığı, Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü Yayını, Cilt 14 (1992).
• SARFAN, William, The French Polity, Longman Publishers, New York 1995
• SARTORI, Giovanni: “Constitutionalism: A Preliminary Discussion”, The American Political Science Review, Vol. 56, No. 4 (1962).
• SENCER, Muzaffer, “Hak ve Özgürlük Kavramı”, İnsan Hakları Yıllığı, Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü Yayını, Cilt 14 (1992).
• SPEAGLE, Donald, “Case Notes: Australian Capital Television Pty. Ltd v. Commonwealths”, Melbourne University Law Review, Vol. 18 (1992).
• The Honourable Sir A Mason, “The Australian Constitution in Retrospect and Prospect”, Reflections on the Australian Constitution içinde, Der. R. French G. Lindell ve C. Saunders, The Federation Press, Sydney, 2003.
• TURHAN, Mehmet: “Anayasa ve Anayasacılık”, Amme İdaresi Dergisi, Cilt 27, Sayı 3 (Eylül 1994).
• TUSHNET, Mark, “Can You Watch Unenumerated Rights Drift?”, Journal of Constitutional Law, Vol. 9, No. 1 (2006).
• TUSHNET, Mark (Der.), I Dissent: Great Opposing Opinions in Landmark Supreme Court Cases, Beacon Press Books, USA 2008.
• YOUNG, Sally, “A Century Of Australian Political Communication: From 1901 to 2001”, ANZCA03 Conference, Brisbane, Temmuz 2003.
• VILE, John R., Essential Supreme Court Decisions: Summaries of Leading Cases in U.S. Constitutional Law, Rowman & Littlefield Publishers, Inc., U.K. 2004.
• WARD, I., Politics of the Media, Macmillan Education Australia, South Melbourne 1995.
• WARREN, Samuel D. ve Louis D. BRANDEIS, “The Right to Privacy”, Harward Law Review, Vol. 9, No. 5 (1890)
• WEAVER, Russell L. ve Kathe BOEHRINGER, “Implied Rights and the Australian Constitution: A modified New Tork Times, Inc. v. Sullivan Goes Down Under”, Seton Hall Constitutional Law Journal, Vol. 8 (1998).
• WRIGHT, Vincent, The Government and Politics of France, Holmes & Meier Publishers, Inc. New York 1989.
• WILLIAMS, G., The Case for an Australian Bill of Rights: Freedom in the War on Terror, University of New South Wales, Sydney 2004.
• YAVUZDOĞAN, Seçkin, “Tütün Çiğneme, Emme, Tüttürme Özgürlüğünün Sınırlandırılması ve 4207 sayılı Kanun Üzerine Birkaç Not”, Akdeniz Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, S. 1 (Aralık 2011).
• İnternet Siteleri ve Web Günlükleri:
• Anayasa Konseyi’nin Resmî Internet Sitesi: <http://www.conseil- constitutionnel.fr/conseil-constitutionnel/francais/les-decisions/acces- par-date/decisions-depuis-1959/1971/71-44-dc/decision-n-71-44-dc-du- 16-juillet-1971.7217.html>
• Anayasa Konseyi’nin Resmî Internet Sitesi: <http://www.conseil- constitutionnel.fr/conseil-constitutionnel/francais/les-decisions/acces- par-date/decisions-depuis-1959/1971/71-44-dc/decision-n-71-44-dc-du- 16-juillet-1971.7217.html>
• Anayasa Konseyi’nin Resmî İnternet Sitesi: http://www.conseil- constitutionnel.fr/conseil-constitutionnel/root/bank/pdf/conseil- constitutionnel-5077.pdf Australasian Legal bin/sinodisp/au/cases/cth/HCA/1992/45.html?stem=0&synonyms=0&q uery=title(australian%20capital%20television%20and%20commonweal th%20)  Information Institute İnternet Sitesi: Australasian Legal bin/sinodisp/au/cases/cth/HCA/1992/45.html?stem=0&synonyms=0&q uery=title(australian%20capital%20television%20and%20commonweal th%20)
• CASTAN, Melissa, “The High Court and the Freedom of Political Communication”, Castan Centre For Human Rights Law Official Blog, 05 Aralık 2010. https://castancentre.com/2010/12/05/the-high- court-and-the-freedom-of-political-communication/
• Chief Justice Murray GLEESON, "Boyer Lectures - Four Aspects of the Constitution", ABC Radio National, 10 Kasım 2000. Australian Human Rights https://www.humanrights.gov.au/how-are-human-rights-protected- australian-law#1 ResmÎ İnternet Sitesi:
• Federal Election Results 1949-1993, Department of the Parliament ŞLibrary, Parliament https://www.aph.gov.au/binaries/library/pubs/bp/1993/93bp24.pdf Commonwealth of Australia, 1993.
• STONE, Adrienne, “Australia's Constititutional Rights and the Problem of Interpretive Disagreement”, University of Melbourne Law School Research http://www.austlii.edu.au/au/journals/UMelbLRS/2005/3.html#fn31 Series No. 3, Diğer
• TUSHNET, Mark, “Testimony of Mark Tushnet, Carmack Waterhouse Professor of Constitutional Law Georgetown University Law Center”, presented to The Subcommittee on the Constitution Committee on the Judiciary United States House of Representatives, April 22, 1996. İncelenen Kararlar:
• Griswold v. Connecticut, 381 U.S. 479 (1965) [Amerika Birleşik Devletleri]
• Conseil Constitutionnelle Décision n° 71-44 DC du 16 juillet 1971, Liberté d’association [Fransa]
• Australian Capital Television Pty Ltd v. Commonwealth, [1992] HCA 45; (1992) 177 CLR 106, F.C. 92/033 (1992) 177 CLR 106 [Avustralya]