Karayoluyla yolcu taşımacılığından kaynaklanan akdî sorumluluk

Yıl 2016, Cilt: 65 Sayı: 4, 2909 - 2975, 01.12.2016

Hüseyin Tokat

https://doi.org/10.1501/Hukfak_0000001882

Öz

Türkiye’de yolcu taşımacılığında %89,8 oran ile karayolu taşımacılığı ilk sırada tercih edilmektedir. Karayolu taşımacılığından bahsedebilmek için taşımanın, trafik için kamunun yararlanmasına açık olan arazî şeridi, yol, otoyol, köprüler ve benzeri yapı ve alanlarda yapılması gerekir. Ayrıca, taşıma işinin makine gücüyle hareket eden bir araçla kamuya açık karayolunda yapılması gerekir. Karayolu taşımacılığı nedeniyle zararın ortaya çıktığı hâllerde, belirli kişi veya kişilerin hukukî sorumlulukları gündeme gelir. Şöyle ki, zarar gören ile karayolu taşımacısı arasında, taşımayı konu edinen ivazlı bir sözleşme ilişkisinin varlığı, “taşımacının hukukî sorumluluğu” şeklinde adlandırılan sözleşmeye dayalı sorumluluğu doğurur. Söz konusu sorumluluk, taşıma faaliyetinin yolcuyu, bagajı veya yükü konu edinmesine ve zararın bunlardan hangisini etkilediğine göre şekillenir. Bununla birlikte, kaza sonucunda zarar gören kişinin, her zaman karayolu taşımacısı ile akdî bir ilişki içinde olduğu düşünülemez. Bu durumda, motorlu aracın veya araçların, taşımacı ile aralarında herhangi bir sözleşme ilişkisi bulunmayan bir üçüncü kişiye zarar vermesi hâlinde “motorlu araç işletenin akit dışı hukukî sorumluluğu” gündeme gelir. Bu sorumluluk ise, sözleşme dışı temellere dayanan “tehlike sorumluluğu” olarak nitelendirilmektedir. Ayrıca, taşımacı ile aralarında sözleşmeden kaynaklanan bir taşıma ilişkisi bulunan yolcuların da motorlu aracın neden olduğu zararlardan ötürü tehlike sorumluluğu hükümlerine müracaat etmeleri mümkündür. Böyle bir durumda, akdî sorumluluk ile akit dışı sorumluluk hükümlerinin yarışır ve zarar gören kişi dilerse akdî dilerse akit dışı sorumluluk hükümlerine başvurabilir. Aynı zamanda, taşımacının akdî sorumluğu “ağırlaştırılmış kusurlu sorumluluk” olarak nitelendirilmektedir. Taşımacının karayoluyla yolcu taşıma sözleşmesinden kaynaklanan aslî borcu, yolcuyu varış yerine sağ salim ulaştırmaktır. Bu bakımdan, yolcunun ölmesi, yaralanması veya cismanî bir zarara uğraması yolcuyu sağ salim taşıma borcunun ihlâli anlamına gelir

Anahtar Kelimeler

Yolcu Taşımacılığı, Karayoluyla Yolcu Taşımacılığı, Hukukî Sorumluluk, Akdî Sorumluluk, Kusurlu Sorumluluk

Contractual Responbility Resulting From Passenger Transport By Road

Öz

In Turkey, road transport is the first choice with 89.8% of passenger transport. In order to talk about road transport, it is necessary to carry out the carriage on roads, highways, bridges and similar structures and areas, which are open to traffic for traffic. In addition, the transport work must be done publicly on the open road with a vehicle moving with the machine power. The legal responsibilities of certain persons or persons come to the agenda in the case of the loss caused by road transport. That is, the existence of a mutual contractual relationship between the victim and the road carrier, which carries the subject matter of transport, creates a contractual responsibility called "the legal responsibility of the carrier". The responsibility is shaped by whether the transport is subject to a passenger, baggage or load and where the damage affects them. Nevertheless, it can not be assumed that the person who is damaged as a result of the accident is always in a contractual relationship with the road carrier. In this case, the "non-contractual legal liability of the motor vehicle operator" is incurred if the motor vehicle or vehicles damage a third person who has no contractual relationship with the carrier. This responsibility is described as "hazard responsibility" based on non-contractual grounds. In addition, it is possible for passengers who have a transit relationship with the transporter to enter into contractual provisions of the hazard liability for damage caused by the motor vehicle. In such a case, contractual liability and non-contractual liability provisions compete and the aggrieved person may resort to any request. At the same time, the carrier's contractual liability is described as "aggravated defective liability". The actual debt arising from the carriage contract of passenger transportation by road is to deliver the right of way to the destination. In this respect, the passenger's death, injury or loss of a passion means a violation of this obligation

Anahtar Kelimeler

Passenger Transport, Passenger Transport of Road, Legal Liability, Responsibility, Defective Liability

Kaynakça

• Adıgüzel, Burak: Karayoluyla Yapılan Taşımalarda Taşıyıcının Zıya ve Hasardan Doğan Sorumluluğu, 2. Baskı, Ankara 2012.
• Akkurt, Sinan Sami: Elektronik Ortamda Hizmet Sunumu ve Buna İlişkin Sözleşmelerin Hukukî Özellikleri, AÜHFD., C. 60, S. 1, 2011, s. 19-46 (Akkurt, Elektronik Ortam).
• Akkurt, Sinan Sami: Sivil Hava Yolu ile Yolcu Taşımacılığından Kaynaklanan Hukukî Sorumluluk, Ankara 2014 (Akkurt, Yolcu).
• Akipek, Jale G./Akıntürk, Turgut: Eşya Hukuku, İstanbul 2009.
• Antalya, O. Gökhan: 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu’na Göre Borçlar Hukuku, Genel Hükümler, C. I, 2. Baskı, İstanbul 2013.
• Arkan, Sabih: 24.5.1980 Tarihli Eşyanın Değişik Tür Taşıtlarla Uluslararası Taşınmasına İlişkin Konvansiyon Üzerinde Bir İnceleme, BATİDER., C. 11, S. 3, Haziran 1982, s. 27-47 (Arkan, Konvansiyon).
• Arkan, Sabih: Demiryoluyla Yapılan Uluslararası Eşya Taşımaları, Ankara 1987 (Arkan, Demiryolu).
• Arkan, Sabih: Karada Yapılan Eşya Taşımalarında Taşıyıcının Sorumluluğu, Ankara 1982 (Arkan, Karada Yapılan Eşya Taşımaları).
• Arkan, Sabih: Taşıyıcının Ücret Hakkı, Prof. Dr. Fadıl Sur’un Anısına Armağan, Ankara 1983, s. 339-354 (Arkan, Ücret).
• Arkan, Sabih: Yolcu Taşımalarında Karşılaşılan Bazı Hukukî Sorunlar Üzerinde Düşünceler, BATİDER, C. 12, S. 1, 1983, s. 13-25 (Arkan, Yolcu).
• Arkan, Sabih: Yolcu ve Eşya Taşımalarında Aracılık Faaliyetlerine İlişkin Yargıtay Kararları Üzerine Bir İnceleme, AÜHFD., C. 40, S. 1-4, 1988, s. 313-320 (Arkan, Aracılık).
• Atabek, Reşat: Eşya Taşıma Hukuku, Deniz Hukuku Hariç, İstanbul 1960.
• Atamer, Yeşim: Haksız Fiillerden Doğan Sorumluluğun Sınırlandırılması: Özellikle Uygun Nedensellik Bağı ve Normun Koruma Amacı Kuramları, İstanbul 1966.
• Ayan, Mehmet: Borçlar Hukuku, Genel Hükümler, 9. Baskı, Konya 2015 (Ayan, Borçlar).
• Ayan, Mehmet: Eşya Hukuku, I, Zilyetlik ve Tapu Sicili, 11. Baskı, Konya 2014 (Ayan, I).
• Ayan, Mehmet: Eşya Hukuku, III, Sınırlı Aynî Haklar, 6. Baskı, Konya 2014 (Ayan, III).
• Birinci–Uzun, Tuba: Uluslararası Hava Taşımalarında Taşıyıcının Sorumluluğu, Ankara 2012.
• Büyüksağiş, Erdem: Yeni Sosyo-Ekonomik Boyutuyla Maddî Zarar Kavramı, İstanbul 2007.
• Canpolat, A. Gül: Hava Taşıma Sözleşmesinde Taşıyıcının Sorumluluğu, Ankara 2009.
• Cansel, Erol: Türk Hususî Hukukunda Hapis Hakkı, Ankara 1961.
• Çelebi, Funda: Prof. Dr. İsmet Sungurbey’e Armağan, Borçlar Kanunu Genel Hükümler Konferansları, C. II, Haksız Fiilden Doğan Borç İlişkileri, Borç İlişkisinin Üçüncü Kişilere Etkisi, Borçların ve Borç İlişkilerinin Sona Ermesi, Zamanaşımı, İstanbul 2014, s. 13-28.
• Değirmenci, Nil Kula: Çoklu Taşıma İşleticisi Olarak Taşıma İşleri Komisyoncusunun Sorumluluklarına ve Sorumluluk Sigortası Himayesine İlişkin Bir İnceleme, İzmir 2012.
• Dempsey, Paul Stephen / Milde, Michael: International Air Carrier Liability – The Montreal Convention of 1999, McGill University Centre for Research in Air & Space Law, Montreal 2005.
• Deschenaux, Henri / Tercier, Pierre: Sorumluluk Hukuku, (Çev. Özdemir, Salim), Ankara 1983.
• Doğanay, İsmail: Türk Ticaret Kanunu Şerhi, C. II, 4. Baskı, İstanbul 2004.
• Eren, Fikret: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 18. Baskı, Ankara 2015 (Eren, Genel).
• Eren, Fikret: Borçlar Hukuku, Özel Hükümler, 2. Baskı, Ankara 2015 (Eren, Özel).
• Eren, Fikret: Sorumluluk Hukuku Açısından Uygun İlliyet Bağı Teorisi, Ankara 1975 (Eren, İlliyet).
• Eriş, Gönen: Açıklamalı-Gerekçeli-İçtihatlı Türk Ticaret Kanununa Göre Taşıma Hukuku, Ankara 2015.
• Erişgin, Nuri: Tehlike Bağı, AÜHFD., C. 49, S. 1-4, 2000, s. 137-154 (Erişgin, Tehlike Bağı).
• Erişgin, Nuri: Tehlike Sorumluluğu, Prof. Dr. İsmet Sungurbey’e Armağan, Borçlar Kanunu Genel Hükümler Konferansları, C. II, Haksız Fiilden Doğan Borç İlişkileri, Borç İlişkisinin Üçüncü Kişilere Etkisi, Borçların ve Borç İlişkilerinin Sona Ermesi, Zamanaşımı, İstanbul 2014, s. 90-110 (Erişgin, Tehlike Sorumluluğu).
• Esener, Turhan / Güven, Kudret: Eşya Hukuku, 6. Baskı, Ankara 2015.
• Gençtürk, Muharrem: Uluslararası Eşya Taşıma Hukuku – Genel Kavramlar – Gecikmeden Doğan Sorumluluk, İstanbul 2006.
• Gerek, Nüvit: 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu’nda Öngörülen Tehlike Sorumluluğu, SİHD., S. 24, 2011, s. 31-40.
• Göknil, M. Nedim: Hava Hukuku, İstanbul 1951.
• Gümüş, Mustafa Alper: Borçlar Hukuku, Özel Hükümler, İstanbul 2014.
• Hatemi, Hüseyin, Borçlar Hukuku, Genel Bölüm, Sözleşme Dışı Sorumluluk Hukuku, İstanbul 1998.
• İmre, Zahit: Hapis Hakkı Üzerine Bir Tetkik, İÜHFM., C. 18, S. 3 – 4, 1952, s. 742-782 (İmre, Hapis).
• İmre, Zahit: Doktrinde ve Türk Hukukunda Kusursuz Mesuliyet Halleri, İstanbul 1945 (İmre, Kusursuz).
• Kaner, İnci D.: Hava Hukuku (Hususi Kısım), 2. Baskı, İstanbul 2004.
• Keleş, Ruşen: Kentbilim Terimleri Sözlüğü, 2. Baskı, Ankara 1988.
• Kılıçoğlu, Ahmet M.: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 18. Baskı, Ankara 2014.
• Kırman, Ahmet: Havayolu ile Yapılan Uluslararası Yolcu Taşımalarında Taşıyıcının Sorumluluğu, Ankara 1990.
• Koçhisarlıoğlu, Cengiz: Objektif Sorumluluğun Genel Teorisi, DEÜHFD., C. 2, S. 2, 1984, s. 175-305.
• Korkusuz, M. Halit: Tehlike Sorumluluğunun Hukukumuzdaki Yeri, DEÜHFD., C. 15, 16, S. 22-25, 2010-2011 (Korkusuz, Halit).
• Korkusuz, M. Refik: Yeni Borçlar Kanunu Tasarısında Tehlike Sorumluluğu Düzenlemesi, DEÜHFD., C. 12-13, S. 16-17-18-19, 2007-2008 (Korkusuz, Refik).
• Mankiewicz, R.: The Liability Regime of the International Air Carrier: A Commentary on The Present Warsaw System, Quetremont, Canada 1981.
• Nomer, Halûk N.: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 14. Baskı, İstanbul 2015.
• Oğuzman, M. Kemal / Öz, M. Turgut: Borçlar Hukuku, Genel Hükümler, C. II, 11. Baskı, İstanbul 2014.
• Or, Zeynep: Türk Hukukunda Kara Yolu ile Yapılan Yolcu Taşımalarında Taşıyıcının Yolcuların Uğradığı Zararlardan Doğan Hukukî Sorumluluğu, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2009.
• Öztürkler, Cemal: Uygulama İçinden Ölüm ve Bedeni Zarar Hallerinde Maddî Tazminatın Hesaplanması Teknikleri, Ankara 2003.
• Sirmen, A. Lâle: Eşya Hukuku, 3. Bası, Ankara 2015.
• Sözer, Bülent: Elektronik Sözleşmeler, İstanbul 2002 (Sözer, Elektronik).
• Sözer, Bülent: Türk Hukukunda ve Uluslararası Hukukta Hava Yolu ile Yük Taşıma Sözleşmesi, 2. Baskı, İstanbul 2009 (Sözer, Taşıma).
• Tandoğan, Halûk: Borçlar Hukuku – Özel Borç İlişkileri, II, 4. Baskı, İstanbul 2008 (Tandoğan, Özel).
• Tandoğan, Haluk: Türk Mes’uliyet Hukuku (Akit Dışı ve Akdi Mes’uliyet), 1961 Yılı Birinci Basıdan Tıpkı Bası, İstanbul 2010 (Tandoğan, Mesuliyet).
• Tandoğan, Haluk: Kusura Dayanmayan Sözleşme Dışı Sorumluluk Hukuku, Ankara 1981 (Tandoğan, Kusura Dayanmayan).
• Tekinay / Akman / Burcuoğlu / Altop: Tekinay Borçlar Hukuku, Genel Hükümler, 6. Baskı, İstanbul 1988.
• Tiftik, Mustafa: Türk Hukukunda Tehlike Sorumluluklarının Genel Kural İle Düzenlenmesi Sorunu, 2. Baskı, Ankara 2005.
• Tuna, Ergun: Ticaret Hukuku Prensipleri, Kıymetli Evrak, C. 3, İstanbul 2002.
• Ulusan, İlhan: Tehlike Sorumluluğu Üstüne, İÜMHAD., C. 4, S. 6, 1970, s. 23-57.
• Ülgen, Hüseyin: Hava Taşıma Sözleşmesi, İstanbul 1987 (Ülgen, Taşıma).
• Ülgen, Hüseyin: Karayolu ile Yolcu ve Bagaj Taşıma, Sorumluluk ve Sigorta Hukuku Bakımından İkinci Taşımacılık Sempozyumu, Bildiriler- Tartışmalar 24-25 Ocak 1985 Maçka-İstanbul, Ankara 1985, s. 3-41 (Ülgen, Yolcu).
• Ülgener, Fehmi: Taşıyanın Sorumsuzluk Halleri, İstanbul 1991.
• Visscher, Louis T.: Encyclopedia of Law and Economics, C. I, Tort Law and Economics, Second Edition, United States of America 2009, p. 153-200.
• Yavuz, Cevdet / Acar, Faruk / Özen, Burak: Türk Borçlar Hukuku, Özel Hükümler, 10. Baskı, İstanbul 2014.
• Yavuz, Cevdet: Türk Borçlar Kanunu Tasarısı’na Göre “ Kusursuz Sorumluluk” Halleri Ve İlkeleri, MÜHFHAD., C. 14, S. 4, 2008, s. 29- 61.
• Yıldırım, Abdülkerim: Türk Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 2. Baskı, Ankara 2014.
• Yılmaz, Süleyman: Türk Borçlar Kanunu Tasarısında Sebep Sorumlulukla- rına İlişkin Yeni Hükümler, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 59, S. 3, 2010, s. 551-578.
• Yücel, Özge: Türk Borçlar Kanununa Göre Genel Tehlike Sorumluluğu, Ankara 2014.
• Zeyneloğlu, Ahmet: Uygulamalı Taşıma Hukuku, Ankara 1980.