Güncel gelişmelerin ışığında çekten doğan yabancı unsurlu uyuşmazlıklara uygulanacak hukukun tespiti

Yıl 2012, Cilt: 61 Sayı: 3, 925 - 972, 01.09.2012

Mesut Aygün

https://doi.org/10.1501/Hukfak_0000001680

Öz

Bir ödeme vasıtası olarak çek ticarî hayatta yaygın şekilde kullanılmaktadır. Çekin düzenlenmiş olduğu ülke dışında da tedavül etmesi çok sık görülen bir durumdur. Dolayısıyla çekle ilgili işlemlerin farklı ülkelerin sınırları içinde yapılması icap edebilir. Bu nedenle, uluslararası ticaret alanında çekle ilgili olarak yabancı unsurun varlığıyla sık karşılaşılmakta, çeşitli kanunlar ihtilâfı hukuku meseleleri ortaya çıkmaktadır. Kambiyo senetleri hukuku alanında iki büyük sistemin varlığı söz konusudur. Bunlardan ilki, Cenevre Konvansiyonlarını önemli ölçüde benimseyen Cenevre Konvansiyonları sistemi, diğeri de 1882 tarihli Bills of Exchange Act’i esas alan Anglosakson hukuk sistemidir. Türkiye gibi Cenevre Konvansiyonları sistemini benimseyen hukuk çevrelerinde kambiyo senetlerinin mücerretliği ilkesi ön plândadır. Dolayısıyla çeke uygulanacak hukuka ilişkin olarak kanunlar ihtilâfı kuralları, kambiyo senedinin temelinde yatan ilişkiye bakılmaksızın, bağımsız olarak düzenlenmektedir. Türk Ticaret Kanununda yer alan çeke ilişkin kanunlar ihtilâfı kurallarının kaynağı, 1931 yılında kabul edilen Çeklere İlişkin Bazı Hukuk İhtilâflarının Çözümüne Dair Cenevre Konvansiyonu hükümleridir. Söz konusu Konvansiyon hükümleri dolaylı yoldan 6762 sayılı Türk Ticaret Kanununa alınmıştır. Çalışmamızda yabancı unsurlu çekten doğan uyuşmazlıklara uygulanacak hukuka ilişkin, 1 Temmuz 2012 tarihinde yürürlüğe giren yeni 6102 sayılı Türk Ticaret Kanununda yer alan hükümler değerlendirilecektir. Aynı zamanda çalışmada çek başta olmak üzere kambiyo senetlerinde kanunlar ihtilâfına ilişkin bazı yargı kararlarına da yer verilecektir

Anahtar Kelimeler

Kanunlar İhtilâfı, çek, uygulanacak hukuk, kambiyo senetleri, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu

The Determination of Applicable Law to Disputes with Foreign Element Arising from Cheque in Light of Current Devolepments

Öz

The cheques as the payment devices are widely used in commercial life. It is widely observed that a cheque may be on the circulation in the countries other than in which they have been issued. For this reason, a cheque may appear to be on circulation beyond the border of the country of issuance. Thus, the existence of a foreign element in international commerce as regards the cheques and this leads to the issues of conflicts of laws. Broadly, one may discern two systems in the law of bills of exchange. One of these is the system of Geneva Conventions; the other is the AngloSaxon system which is based on the Bills of Exchange Act of 1882. In the zones where the Geneva Conventions system is endorsed, the principle of abstraction is pertinent. Therefore, the conflict of law rules pertaining to the cheques is regulated in an abstract manner, without considering the rapport behind the bill of exchange. The legal source of Turkish conflict of laws about the cheques as specified in the Turkish Commercial Law is the set of provisions in the Geneva Convention for the Settlement of Certain Conflicts of Laws in Connection with Cheques of 1931. The relevant provisions of this Convention have been directly adopted in the Turkish Commercial Law no 6762. In our study, we will evaluate the provisions in the Turkish Commercial Law no. 6102 that will enter into force on 1 July 2012. Also in this study, judicial decisions on bill of exchange and on particularly cheques will be mentioned

Anahtar Kelimeler

Conflict of Laws, Cheque, Applicable Law, Commercial

Kaynakça

• Arat, Tuğrul. (1970). Ticaret Şirketlerinin Tâbiiyeti. Ankara. Arık, Fikret K. (1941). Muaddel Đsviçre Borçlar Kanununda Ticaret Senetlerinden Doğan Kanun Çatışmaları. Siyasi Đlimler Mecmuası, Yıl: 11, S. 125, s. 198-203.
• Aygün, Mesut. (2008). Milletlerarası Özel Hukukta Kambiyo Senetleri, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi. Berki, Osman Fazıl. (1971). Türk Hukukunda Kanun Đhtilâfları. B. 2, Ankara.
• Berki, Osman Fazıl. (1961). Kambiyo Senetlerinde Ehliyetten Doğan Đhtilâflar. BATĐDER, C. I, S. 2, s. 143-148 (“Ehliyet”).
• Briggs, Adrian. (2002). The Conflict of Laws. London: Oxford University Press.
• Çelikel, Aysel/Erdem, B. Bahadır. (2012). Milletlerarası Özel Hukuk. B. 11, Đstanbul: Beta Yayınevi.
• Devres, M. N. (1936). Ticarî Senetlerde Kanunlar Đhtilâfı. Adliye Ceridesi, S. 13, s. 784-813.
• Doğan, Vahit. (2010). Milletlerarası Özel Hukuk. Ankara: Seçkin Yayınevi. Domaniç, Hayri. (1990). Türk Ticaret Kanunu Şerhi C. IV: Kıymetli Evrak Hukuku ve Uygulaması. Đstanbul.
• Eriş, Gönen. (2004). Açıklamalı, Đçtihatlı ve Uygulamalı Çek Hukuku. B. 5, Ankara.
• Ertekin, Erol/ Karataş, Đzzet. (1996). Uygulamada Ticari Senetler (Menfi Tespit ve Đstirdat Davaları ile 3167 Sayılı Çek Yasası Hakkında Açıklama-Uygulama: Poliçe, Bono, Çek), B. 2, Ankara: Yetkin Yayınevi.
• Göğer, Erdoğan. (1975). Devletler Hususî Hukuku (Kanunlar Đhtilâfı). B. 3, Ankara.
• Hirsch, Ernst E. (1939). Ticaret Hukuku Dersleri - C. III (Kıymetli Evrak), Đstanbul.
• Kocaimamoğlu, Sururi. (1959). Ticari Senetler Tatbikatı ve Banka Muameleleri. Ankara
• Kocasakal, Hatice Özdemir. (2001). Doğrudan Uygulanan Kurallar ve Sözleşmeler Üzerindeki Etkileri. Đstanbul: Galatasaray Üniversitesi Yayınları.
• Nomer, Ergin. (2012). Devletler Hususi Hukuku. B. 19, Đstanbul: Beta Yayınevi.
• North, P. M./ Fawcett, J. J. (2004). Cheshire and North’s Private International Law. Thirteenth Edition, London: Oxford University Press.
• Özdemir, Hatice. (1999). Kambiyo Taahhütlerinin Şekil Bakımından Geçerliliğine Uygulanacak Hukuk. Nihal Uluocak’a Armağan, Đstanbul, s. 261-276 (“Şekil”).
• Özdemir, Hatice. (1993). Kambiyo Senetlerine Đlişkin Kanunlar Đhtilâfı Kuralları. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Đstanbul (Kanunlar Đhtilâfı).
• Öztan, Fırat. (1997). Kıymetli Evrak Hukuku. B. 2, Ankara: Turhan Kitabevi. Öztan, Fırat. (1975). Kambiyo Senetlerine Benzeyen Senetler. M. Koloğlu Armağanı. Ankara, s. 547-566.
• Rabel, Ernst. (1958). The Conflict of Laws A Comparative Study Volume 4: Property, Bills and Notes, Inheritance, Trusts, Application of Foreign Law, Intertemporal Relations. Ann Arbor: University of Michigan Law School Press.
• Seviğ, Muammer Raşit/ Seviğ, Vedat Raşit. (1992). Devletler Hususî Hukuku, B. 3, Đstanbul.
• Seviğ, Vedat Raşit. (1957). Ticarî Sahadaki Kanunlar Đhtilâfı, Đstanbul (Ticari Saha).
• Tekinalp, Gülören. (2009). Milletlerarası Özel Hukuk (Bağlama Kuralları). B. 10, Đstanbul: Beta Yayınevi, 2009.
• Tekinalp, Ünal. (1999-2000). Đleri Keşide Tarihli (Vadeli) Çeklere Đlişkin Bir Öneri, MHB, Yıl: 19-20, S. 1-2 (Aysel Çelikel’e Armağan), s. 923- 932.
• Tiryakioğlu, Bilgin. (1996). Taşınır Mallara Đlişkin Milletlerarası Unsurlu Satım Âkitlerine Uygulanacak Hukuk. Ankara.
• Tiryakioğlu, Bilgin/Aygün, Mesut/ Küçük, Esin. (2010). Türk Uluslararası Özel Hukuk Mevzuatı. B. 5, Ankara: Yetkin Yayınevi.
• Yılmaz, Đlhan. (2001). Türk Hukukunda Yabancılık Unsuru Bakımından Çek. Turhan Tûfan Yüce’ye Armağan. Đzmir, s. 269-295.