Türkiye’de Siyasi Partilerin Anayasa Mahkemesi Tarafından Kapatılması: Mahkeme ile Yasama Arasında Bitmeyen Bir Çatışma

Yıl 2011, Cilt: 60 Sayı: 4, 809 - 836, 01.12.2011

Bülent Algan

Öz

Türkiye’de siyasi partilerin Anayasa Mahkemesi tarafından kapatılması, geçmişten günümüze sistemin ya da statükonun adeta doğal bir tepkisi olagelmiştir. Anayasa Mahkemesi’nin bu yetkisini bu denli sık kullanmasının yalnızca hukuksal değil, aynı zamanda ekonomik, sosyal ve siyasal sonuçları söz konusudur. Bu nedenle, yasama organı, Anayasa Mahkemesi’nin bu yetkisini “tırpanlamak” için defalarca girişimlerde bulunmuştur. Bu çalışmada da bir yandan Anayasa Mahkemesi’nin siyasi parti kapatma davalarındaki tutumu ele alınmış, diğer yandan da yargı ve yasama erkleri arasındaki bu alanda göze çarpan çekişme ortaya konulmuştur

Anahtar Kelimeler

Siyasi partilerin kapatılması, Anayasa Mahkemesi, Kapatma Davası, 1982 Anayasası, Adalet ve Kalkınma Partisi

DISSOLUTION OF POLITICAL PARTIES BY THE CONSTITUTIONAL COURT IN TURKEY: AN EVERLASTING CONFLICT BETWEEN THE COURT AND THE PARLIAMENT?

Öz

Dissolution of political parties in by the Constitutional Court in Turkey has been an ordinary reaction of the system, or of status quo so far. The frequent application of this power of the Constitutional Court has not only legal, but also economic, social and political effects, mostly of a negative nature. For this reason, the legislative body endeavoured to “scythe” the Constitutional Court time and again. This article assesses the attitude of the Constitutional Court on the one hand and seeks to reveal the conflict between the judiciary and the legislator in this field, on the other

Anahtar Kelimeler

Dissolution of political parties, Turkish Constitutional Court, Dissolution case, the 1982 Constitution, Justice and Development Party

Kaynakça

• Can, Osman (2005). Demokratikleşme Serüveninde Anayasa ve Siyasi Partilerin Kapatılması, Seçkin Yayıncılık: Ankara.
• Coşkun, Birce Albayrak. (2008). Türkiye’de Siyasi Parti Kapatma ve Avrupa Örnekleri: Parti Kapatmak Demokrasi Tehdidi mi? MEMLEKET Siyaset Yönetim, Vol: 3, No: 7, pp.138-152.
• Duverger, Maurice. (1974). Siyasi Partiler (Translated to Turkish by: Ergun özbudun), Bilgi Yayınevi: Ankara.
• Erdoğan, Mustafa. (2001). AİHM’nin RP Kararının Düşündürdükleri, Liberal Düşünce, Nr. 23, pp. 41-50.
• Eren, Abdurrahman. (2009). Türk Hukukunda Siyasi Partilerin Hukuki Niteliği ve Türk Anayasa Mahkemesi’nin Tutumu, Prof. Dr. Yılmaz Aliefendioğlu’na Armağan, Yetkin Yayınları: Ankara, pp. 45-71.
• Gözler, Kemal. (2008). Parti Kapatmanın Kriteri Ne? Parti Kapatmaya Karşı Anayasa Değişikliği Çözüm mü?, Türkiye Günlüğü, Nr. 93, pp. 24-31.
• Gözler, Kemal. (2001). Anayasa Değişikliği Gerekli mi? 1982 Anayasası İçin Bir Savunma, Ekin Kitabevi: Bursa.
• Hakyemez, Yusuf Şevki. (2009). Anayasa Mahkemesi’nin Siyasal Parti Kapatma Konusundaki İçtidadı Değişti mi? TBKP ve HAK-PAR Kararları Üzerine Bir Değerlendirme, Prof. Dr. Yılmaz Aliefendioğlu’na Armağan, Yetkin Yayınları: Ankara, pp. 93-108.
• Karagöz, Kasım (2006). İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi Kararlarında Parti Kapatma Davaları ve Refah Partisi Kararının Venedik Komisyonu Raporları Doğrultusunda Değerlendirilmesi, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Vol. X, Nr. 1-2, pp. 311-348.
• Kogacioğlu, Dicle. (2003). “Dissolution of Political Parties by the Constitutional Court in Turkey: Judicial Delimitation of the Political Domain”, International Sociology, Vol. 18, Nr. 1, pp. 258–276.
• Öden, Merih. (2003). Türk Anayasa Hukukunda Siyasi Partilerin Anayasaya Aykırı Eylemleri Nedeniyle Kapatılmaları, Yetkin Yayınları: Ankara.
• Parliamentary Assembly, Council of Europe (PACE), Judicial proceedings against the Justice and Development Party in Turkey, WorkingDocs/Doc08/EDOC11589.htm. (Last access on 9 June 2011)
• Sağlam, Fazıl. (2002). “2001 Yılı Anayasa Değişikliğinin Yaratabileceği Bazı Sorunlar ve Bunların Çözüm Olanakları”, Anayasa Yargısı, Anayasa Mahkemesi yayını: Ankara.
• Teziç, Erdoğan. (2005). Anayasa Hukuku, 10th edition, Beta Basım A.Ş., Ankara.
• Turhan, Mehmet. (2002). Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Siyasi Parti Kapatma Davaları, AÜSBF Dergisi, Vol. 57, Nr. 3, pp. 129- 150.
• Tülen, Hikmet. (2010). Son Üç Kararı Çerçevesinde Anayasa Mahkemesinin Siyasi Partilerin Kapatılmasına İlişkin İçtihadı, Tulen_SiyasiPartilerinKapatilmasi.pdf, (last access on 17.6.2011)
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Araştırma Merkezi, Siyasi Partilerin Kapatılması Konusunda Türkiye ve Bazı Ülkelerdeki Yasal Düzenlemeler, March 2008, Ankara
• Yavuz, Bülent. (2009). Çoğulcu Demokrasi Anlayışı ve İnsan Hakları, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Vol. XIII, Nr. 1-2, 283- 302.
• Yokuş, Sevtap. (2001). Türk Anayasa Mahkemesi'nin ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nin Siyasi Partilere Yaklaşımı, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Vol. 50, Nr. 4, pp. 107-128.