Kişilerden Kan ve Doku Örneği Alınmasına İlişkin Olarak Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 292’nci Maddesi Karşısında Türk Medenî Kanunu’nun 284’üncü Maddesinin Durumu

Yıl 2020, Cilt: 69 Sayı: 4, 1609 - 1640, 14.04.2021

Orhan Emre Konuralp

https://doi.org/10.33629/auhfd.915630

Cited By: 3

Öz

Kişilerden kan ve doku örneği alınması, hem kişilerin vücut bütünlüğü hem de soybağı tespit edilecek kişi açısından son derece önemli bir işlemdir. Bu öneminden dolayı, bu işlem hem Türk Medenî Kanunu hem de Hukuk Muhakemeleri Kanunu tarafından özel olarak düzenlenmiş olmakla birlikte iki Kanun farklı nitelikte düzenlemeler içermektedir. İki Kanun arasındaki farklılık hem doktrin hem de yargı kararlarında farklı şekilde yorumlanmaktadır. Söz konusu yorum farkı ise uygulamada tereddütlere yol açmaktadır. Çalışmamızın amacı da, kanunkoyucunun amacını da dikkate alarak kişilerden kan ve doku örneği alınması hususunda uygulama alanı bulması gereken hukuk kuralını tespit etmektir. Bu kapsamda öncelikle doktrin görüşleri değerlendirilmiş ve Yargıtay’ın konu ile ilgili kararları irdelenmiştir. Çalışma kapsamında ayrıca Alman ve İsviçre hukuklarında bulunan düzenlemeler de ayrı bir başlık altında incelenmiştir. Çalışmanın sınırı medenî yargılama hukuku ile sınırlı tutulmuş, gerektiği ölçüde ceza yargılaması hukuku ile karşılaştırma yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

kan ve doku örneği alınması, kişilik hakkının korunması, soybağının tespiti davası, vücut bütünlüğü

The Status of the 284th Article of the Turkish Civil Code against the 292nd Article of the Code of Civil Procedure Regarding the Collection of Blood and Body Tissue Samples from Individuals

Öz

Collecting blood and body tissue samples from individuals is a crucial process for both the body integrity of the individuals and the person whose paternity will be established. As a result of this importance, this procedure has been specially legislated by both the Turkish Civil Code and the Code of Civil Procedure, but these two Codes contain different provisions. This difference between two Codes is interpreted differently in both doctrine and jurisprudence. The difference of interpretation causes hesitations in practice. The purpose of this study is to determine the applicable law for taking blood and tissue samples from individuals, by considering the purpose of the lawmaker. In this context, primarily the arguments of the doctrine are evaluated and the decisions of the Supreme Court on the subject are examined. Within the scope of the study, the provisions in German and Swiss law are also taken into consideration under a separate heading. The scope of this study is limited to civil procedure law and a comparison is made with criminal procedure law as it is necessary.

Anahtar Kelimeler

Action to determine paternity, collection of blood and body tissue, physical integrity, protection of legal personality

Kaynakça

• ACABEY, Mehmet Beşir, Soybağı – Kurulması- Genel Olarak Sonuçları- Özellikle Evlilik Dışı Doğan Çocuğun Mirasçılığı, Güncel Hukuk Yayınları, İzmir 2002.
• AKAR, Kemal, Soybağı Tespiti, Seçkin Yayınları, Ankara 2015.
• AKBIYIK, Cem/AYDIN, Gülşah Sinem, “Hukuk Muhakemeleri Kanunu M.292 Uyarınca Kişilerden Soybağı Tespiti Amacıyla Zor Kullanılarak Kan veya Doku Alınmasının Kişilik Hakkını İhlal Edip Etmediği Sorunu”, İstanbul Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 13, S. 1, 2014, (7-31).
• AKCAN, Recep, “Medeni Usul Hukukundaki Özel Hüküm Sebeplerinin Bir Örneği Olarak İnsan Vücudunun Muayenesi ve Kişilerden Zorla Kan Alınması (Yeni Bir Hüküm Olan Medeni Kanun madde 284 Üzerine İnceleme)”, Turgut Kalpsüz’e Armağan, Turhan Kitabevi, Ankara 2013, (887-934).
• AKSOY DUMAN, Sanem, “Soybağının Belirlenmesi Bakımından MK m. 284 ve HMK m. 292'nin Değerlendirilmesi”, Kazancı Hakemli Hukuk Dergisi, C. 8, S. 95-96, 2012, (109-124).
• AKTEPE ARTIK, Sezin, “Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun Yürürlüğe Girmesiyle Medeni Yargılama Hukukunda Neler Değişiyor?”, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 20, 2011, (145-177).
• ARAS, Bahattin, “Türk Hukukunda Babalık Davası ve İspat Yöntemleri”, Terazi Hukuk Dergisi, S. 27, 2008, (15-36).
• ARSLAN, Aziz Serkan, “Türk Aile Mahkemelerinin Yapısı ve Yargılama Usulü”, Ankara Barosu Dergisi, S. 2010/1, 2010, (187-204).
• ARSLAN, Ramazan/YILMAZ, Ejder/TAŞPINAR AYVAZ, Sema/HANAĞASI, Emel, Medenî Usul Hukuku, 5. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara 2019. AŞIK, İbrahim, Medeni Usul Hukukunda Keşif, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2019.
• ATALI, Murat/ERMENEK, İbrahim/ERDOĞAN, Ersin, Medenî Usûl Hukuku, 2. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara 2019.
• ATEŞ, Turan, “Yeni Medeni Kanun’a Göre Koruma Amacı ile Özgürlüğün Kısıtlanması”, Legal Hukuk Dergisi, S. 38, 2006, (405-414).
• BADUR, Emel, Tıbbi Müdahaleye Rızanın Özellik Gösterdiği Haller, Seçkin Yayınları, Ankara 2017.
• BOHNET, François/HALDY, Jacques/JEANDIN, Nicolas/SCHWEIZER, Philippe/TAPPY, Denis, Code de procédure çivile – Commenté, Helbing Lichtenhahn, Bâle 2011. (CPC Commenté)
• BOHNET, François, Code de procédure civile neuchâtelois – Commenté, Helbing&Lichtenhahn, Bâle 2003.
• BORK, Reinhard/ROTH, Herbert (Hrsg.), Stein/Jonas Kommentar zur Zivilprozessordnung, Band 5, 23. Auflage, Mohr Siebeck, Tübingen 2016. (Stein/Jonas)
• CANKURT, Ezgi, Tıbbi Müdahale ve İnsan Üzerinde Deney Bağlamında İlgilinin Rızası, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul 2018.
• DAĞLI, Mehmet, Türk Medeni Hukukunda Koruma Amacıyla Özgürlüğün Kısıtlanması, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya 2008.
• DURAL, Mustafa/ÖĞÜZ, Tufan/GÜMÜŞ, Mustafa Alper, Türk Özel Hukuku Cilt III Aile Hukuku, Filiz Yayınevi, 14. Baskı, İstanbul 2019.
• EGE, Önder, “Medeni Usul Hukukunda Soybağı Tespiti İçin İnceleme Yapılması ve Gizli Babalık Testleri Olgusu”, Terazi Hukuk Dergisi, C. 9, S. 100, 2014, (245-254).
• EICHBERGER, Rudolf, Aktuelle Probleme der Feststellung der Abstammung (§ 372a ZPO), Doktora Tezi, Regensburg 1988.
• GEISER, Thomas/FOUNTOULAKIS, Christiana (Hrsg.), Basler Kommentar Zivilgesetzbuch I, 6. Auflage, Helbing Lichtenhahn Verlag, Basel 2018. (Basler Kommentar)
• GULDENER, Max, Scweizerisches Zivilprozeßrect, 2. Auflage, Verlag Schulthess, Zürich 1958.
• GÖRGÜN, Şanal/BÖRÜ, Levent/TORAMAN, Barış/KODAKOĞLU, Mehmet, Medenî Usûl Hukuku, Yetkin Yayınları, 6. Baskı, Ankara 2017.
• KAPLAN, Mahmut/AYDIN, Özgür, “Beden Muayenesi ve Vücuttan Örnek Alınması”, Beykent Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 2, s. 3, 2016, (113-133).
• KARSLI, Abdurrahman/KOÇ, Evren/KONURALP, Cengiz Serhat, Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda Problemli Konular, Alternatif Yayınları, İstanbul 2014.
• KILIÇ, Halil, 6100 Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu, Cilt II, Adalet Yayınevi, Ankara 2011.
• KIRKBEŞOĞLU, Nagehan, “28.02.2008 Tarihli İsviçre Federal Mahkemesi Kararının(BGE 134 III 241) Çevirisi ve Kökenini Öğrenme Hakkı İle İlgili Genel Bir Değerlendirme”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, S. 24, 2016, (199-225).
• KIYGI, Osman Nazım, Wörterbuch Recht und Wirtschaft, Teil II, 2. Auflage, Verlag C. H. Beck, München 2013.
• KOCAAĞA, Köksal, “Koruma Amacıyla Özgürlüğün Kısıtlanması”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. X, S. 1-2, 2006, (33-54).
• KONURALP, Haluk, İspat Kurallarının Zorlanan Sınırları, Yetkin Yayınları, Tıpkıbasım, Ankara 2009.
• KORUCU, Yavuz/UYUMAZ, Murat, “Soybağının Reddi Davasında Usul Hükümlerinin İncelenmesi”, Prof. Dr. Ejder Yılmaz’a Armağan, Yetkin Yayınları, C. II, 2014, (1325-1382).
• KRÜGER, Wolfgang/RAUSCHER, Thomas (Hrsg), Münchener Kommentar zur Zivilprozessordnung, C.H. Beck, 5. Auflage, München 2016.
• KURU, Baki, Medenî Usul Hukuku, Legal Yayınevi, İstanbul 2016. (Usûl)
• KURU, Baki, Hukuk Muhakemeleri Usulü, Cilt 3, Demir Demir, İstanbul 2001. (C. 3)
• MEMİŞ, Tekin/YILDIRIM, Mustafa Fadıl, “Soybağının Belirlenmesinde Gen Analizlerinin Kullanılması ve Yarattığı Hukuki Sorunlar”, Atatürk Üniversitesi Erzincan Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 8, S. 1-2, 2004 (283-306).
• MUSIELAK, Hans-Joachim/VOIT, Wolfgang, Zivilprozessordnuung, Verlag Franz Vahlen, 12. Auflage, München 2015.
• OBERHAMMER, Paul/DOMEJ, Tanja/HAAS, Ulrich (Hrsg.), Schweizerische Zivilprozessordnung - Kurzkommentar, 2. Auflage, Helbing Lichtenhahn Verlag, Basel 2014. (Kurzkommentar)
• OKTAY ÖZDEMİR, Saibe/TEK, Gülen Sinem, “Türk Hukukunda Tıp Bilimindeki Gelişmelerin Soybağına Etkileri”, Prof. Dr. Mustafa Dural’a Armağan, Filiz Kitabevi, İstanbul 2013, (909-931).
• ÖZ, Turgut, “Soybağının Reddi Davasında İspat ve Süreler”, Medeni Hukuk Alanındaki Güncel Yargıtay Kararlarının Değerlendirilmesi Sempozyumları Cilt 2-Aile Hukuku, On İki Levha Yayınları, İstanbul 2019, (319-345).
• ÖZBAY İbrahim/NAR AKSAN Şerife, “Son Yasal Değişiklikler Çerçevesinde Tanımanın İptali Davası ve Bu Davada Uygulanacak Usul”, Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. XIV, S. 3–4, 2010, (187-226).
• ÖZBİLEN, Arif Barış, “Vücut Bütünlüğüne Yönelik Müdahalelerin Hukuka Uygunluğu Bakımından Rızanın Aranmadığı Hâller”, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Y. 2, S. 24 Güz 2013/2, 2013, (99-124).
• ÖZMUMCU, Seda, “Türk Hukukunda Yargıtay Kararları Işığında Re’sen Araştırma İlkesi”, S.D.Ü. Hukuk Fakültesi Dergisi MİHBİR Özel Sayısı, 2015, (145-171).
• ÖZUĞUR, Ali İhsan, Türk Medenî Kanununun Değişen Yeni Düzenlemeleri ile Açıklamalı İçtihatlı Velâyet Vesayet Soybağı Evlat Edinme Hukuku Diğer Eşin Rıza ve Onamına Bağlı İşlemler, Adalet Yayınevi, Ankara 2010.
• RITTNER, Christian/RITTNER, Natascha: “Unerlaubte DNA-Gutachten zur Feststellung der Abstammung - Eine rechtliche Grauzone”, Neue Juristische Wochenschrift, Heft 24, 2002, (1745-1753).
• PAKSOY, Gülnihal, “Soybağının Reddi”, TBB Dergisi, S. 97, 2011, (354-376).
• PEKCANITEZ, Hakan, et. al., Medenî Usûl Hukuku, On İki Levha Yayınları, 15. Bası, İstanbul 2017. (Pekcanıtez Usûl)
• SEROZAN, Rona, Çocuk Hukuku, 2. Tıpkıbasım, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2017.
• STAEHELIN, Adrian/STAEHELIN, Daniel/GROLIMUND, Pascal, Zivilprozessrecht, 3. Auflage, Schulthess, Zürich 2019.
• STAEHELIN, Adrian/SUTTER, Thomas, Zivilprozessrect, Schulthess, Zürich 1992.
• STUDER, Urs W./RÜEGG, Viktor/EIHOLZER, Heiner, Der Luzerner Zivilprozess, Eigenverlag, Luzern 1994.
• ŞİMŞEK, Mustafa, Soybağı, “Tanıma ve Babalık, Evlat Edinme, Velayet”, Yeni Medeni Yasanın Aile Hukukuna Getirdiği Yenilikler ve Uygulaması Sempozyumu, Ankara 2013, (130-152).
• TANRIVER, Süha: Türk Aile Mahkemeleri, Yetkin Yayınları, Ankara 2014. (Aile)
• TANRIVER, Süha: Medenî Usûl Hukuku, C. 1, 2. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara 2018. (Usûl)
• TAŞPINAR AYVAZ, Sema, Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun Zaman Bakımından Uygulanması, Yetkin Yayınları, Ankara 2016.
• TURAN BAŞARA, Gamze, “Ana ile Evlilik Dışında Doğan Çocuk Arasındaki İlişkiyi Düzenleyen Türk Medeni Kanunu Hükümlerinin Değerlendirilmesi”, TBB Dergisi, S. 131, 2017, (211-238).
• TÜZÜNER, Özlem, “Soybağının Tespiti Davasında Genetik Analize İlişkin Hükümlerin Değerlendirilmesi”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 62, S. 4, 2013, (1139-1166).
• UMAR, Bilge, Hukuk Muhakemeleri Kanunu Şerhi, 2. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara 2014.
• UYUMAZ, Murat, Soybağı Davalarında Usule İlişkin Hükümler, Adalet Yayınları, Ankara 2015.
• ÜÇÜNCÜ, S. Hilal, Medenî Yargılama Hukukunda Kişisel Verilerin ve Sırların Korunması, On İki Levha Yayınları, İstanbul 2019.
• ÜSTÜNDAĞ, Saim, Medeni Yargılama Hukuku, Cilt I-II, 6. Baskı, ALFA, İstanbul 1997.
• YILMAZ, Ejder, Hukuk Muhakemeleri Kanunu Şerhi, Cilt 3, Yetkin Yayınları, Ankara 2017.