Eski Orta -Asya Türk Kamu Hukuku'nda Kağanların Nitelik ve Vasıfları

Yıl 2022, Cilt: 71 Sayı: 3, 1367 - 1395, 20.10.2022

Aybars Pamir

https://doi.org/10.33629/auhfd.1002057

Öz

Kağan, eski Orta-Asya Türk Kamu Hukuku’nun temel sujesiydi. Egemenlik hakkını doğrudan kullanan kağanın çok önemli görev ve sorumlulukları bulunmaktaydı. Kağan bir yandan da bazı temel nitelik ve vasıflara sahip olmalıydı. Bütün bunlar güçlü bir devlet yapısının sağlanabilmesinin temel koşulları olarak çeşitli kaynaklarda sıralanmışlardır.

Anahtar Kelimeler

Kağan, Orta-Asya, Egemenlik Kavramı, Orhun Yazıtları, Kutadgu Bilig

Qualifıcations of Kagans in the Ancient Turkish Middle-Asian Public Law

Öz

Kagan was the basic subject of the ancient Turkish Middle – Asian Public
Law. As known, Turkish kagan had his sovereignty power from the Tengri.
Kagan, who directly used the right of sovereignty had important duties and
responsibilities. Lots of essential qualifications which kagans should have had
as being sophisticated, wise, encouraged, powerful, hero, honest, virtuous,
generous, humble, cautious, awake, patient, merciful, forgiving; smooth
spoken, fulleyed, self contained, coming from ancestry and keeping his word,
ect. were determined in different sources belonged to ancient Turks. On the
other hand, not to be arrogant, not to touch the illicit, not to drink alcohol, not
to gamble or not to hold a grudge can be added to the list.
All these qualifications were considered as the basic conditions of
providing strong sate structure and they enlightened the Turkish Public Law
for long centuries. However, the principles expressed in the sources were
presented for an ideal state structure, not for present situations. As long as
obeying the expressed principles, it was possible that the states would be long
termed, otherwise the process of breaking would start, easily. The ancient
Middle-Asian Turkish history is full of many samples of this fact.

Anahtar Kelimeler

Kagan, Middle-Asia, Concept of Sovereignty, Orhon Inscriptions, Kutadgu Bilig.

Kaynakça

• CİN, Halil – AKGÜNDÜZ, Ahmet; Türk Hukuk Tarihi, C. I, Konya, 1989.
• CİN, Halil – AKYILMAZ, Gül; Türk Hukuk Tarihi, Konya, 2011.
• CLAUSON, S.G.; Some Notes on the Inscription of Tonyuquq, Budapest, 1971.
• DEGUIGNES, J.M.; Hunların, Türklerin, Moğolların ve daha sair Tatarların Tarih-i Umumîsi, C. II, İstanbul, 1924.
• DONUK, Abdülkadir; Eski Türkler’de Hükümdarın Vazifeleri ve Vasıfları, Türk Dünyaları Araştırma Dergisi, Nisan 1982, No.: 17. (s. 103-152)
• DURMUŞ, İlhami; Bilge Kağan, Köl-Tigin ve Bilge Tonyukuk, Ankara, 2012.
• ERGİN, Muharrem; Dede Korkut Kitabı, C. I, Ankara, 1958.
• GÖMEÇ, Saadettin; Kök-Türk Tarihi, Ankara, 2011.
• IŞIK, M.; Tükler’in Kültür Kökeni, İstanbul, 2014.
• İNALCIK, Halil; Osmanlılarda Saltanat Veraseti Usulû ve Hakimiyet Telâkkisiyle İlgisi, S.B.F.D., C. XIV / I, 1959. (s. 69-94)
• KAFESOĞLU, İbrahim; Eski Türkler’de Devlet Meclisi – Toy, Birinci Millî Türkoloji Kongresi, İstanbul, 1980. (s. 205-209)
• KAFESOĞLU, İbrahim; Türk Millî Kültürü, İstanbul, 1989.
• KAPLAN, Mehmet; Orhun Abidelerinde Mekân-İnsan Münasebeti, Türklük Araştırmaları Dergisi, 1985. (s. 1-6)
• MOĞOLLARIN GİZLİ TARİHİ; Çev. Ahmet Temir, Ankara, 1995.
• ÖGEL, Bahaeddin; Türk Kültürünün Gelişme Çağları, C. II, İstanbul, 1971.
• ÖGEL, Bahaeddin; Türk Mitolojisi, C. I, Ankara, 1993.
• ÖGEL, Bahaeddin; Türkler’de Devlet Anlayışı, Ankara, 1982.
• PAMİR, Aybars; Büyük Göktürk Hükümdarı Bilge Kağan ve Eski Türk Orta-Asya Kamu Hukuku’ndaki Yeri, Ç.Ü.H.F.D., C. 3, S.5, Haziran 2016. (s.13-36)
• PAMİR, Aybars; Eski Orta-Asya Türk Hukuku’nda Kurultay Müessesesi, Ç.Ü.H.F.D., C. II, S. 3, Haziran 2015. (s. 11-50)
• PAMİR, Aybars; Orta – Asya Türk Hukuku’nda “Töre” Kavramı, A.Ü.H.F.D., C. 58, S. II, 2009. (s. 359-375)
• TAŞAĞIL, Ahmet; Kök Tengri’nin Çocukları, İstanbul, 2013.
• THOMSEN, Vilh.; Çözülmüş Orhun Yazıtları, Çev. Vedat Köken, Ankara, 1993.
• TUTAR, Adem; İslâm Öncesi Türk Devlet Geleneğinde Adalet Anlayışı, C. II, Ankara, 2002.
• ÜÇOK, Coşkun – MUMCU, Ahmet – BOZKURT, Gülnihal; Türk Hukuk Tarihi, Ankara, 2015.
• VLADIMIRTSOV, B. Y.; Moğolların İçtimaî Teşkilâtı, Moğol Göçebe Feodalizmi, Çev. Abdülkadir İnan, Ankara, 1987.
• YUSUF HAS HACİP; Kutadgu Bilig, Çev. Reşid Rahmeti Arat, Ankara, 1991.