TÜRKİYE’DE KADINLARIN SİYASAL HAKLARINI KAZANMASI VE SİYASAL TEMSİLDE KARŞILAŞILAN SORUNLAR

Yıl 2023, Cilt: 72 Sayı: 1, 247 - 293, 28.03.2023

Derya Doğru

https://doi.org/10.33629/auhfd.1248155

Cited By: 4

Öz

Kadınların insan hakları mücadelesi, eski çağlardan bu yana dünyada hüküm süren erkek egemen toplum yapısına karşı verilmektedir. Kadınların insan haklarına eşit olarak sahip olması ancak eşit bir yurttaş olarak tanınmasıyla mümkündür. Bu nedenle kadınların hak mücadelesi öncelikle siyasal hakların kazanımına yönelik olarak başlamıştır. Ancak kadınların siyasal haklarını hukuken kazanmaları eşit siyasal temsili sağlamamıştır. Kadınların siyasal haklarından etkili bir şeklide yararlanabilmeleri, eşit siyasal temsil edilmelerine ve karar alma mekanizmalarında yer almalarına bağlıdır. Buna rağmen toplumların ataerkil yapıları ve kadına olan bakış açıları nedeniyle kadınların siyasal alanda aktif rol alması mümkün olamamaktadır. Bunun için kadınların insan haklarının ve konumuz özelinde siyasal haklarının kullanımında karşılaşılan sorunların toplumsal cinsiyet kavramından bağımsız olarak incelenemeyeceği açıktır. Dünya genelinde karşılaşılan eşit temsil edilememe sorununun aşılabilmesi için özellikle gelişmiş demokratik ülkelerde zorunlu cinsiyet kotası uygulanmaktadır. Ülkemizde kadınların siyasal haklarına 1934’den bu yana anayasal olarak sahip olmasına rağmen, eşit siyasal temsili sağlayacak zorunlu cinsiyet kotasının benimsenmemesi demokrasimizin önünde önemli bir engel olmaya devam etmektedir.

Anahtar Kelimeler

kadının insan hakları, , süfrajet hareketi, siyasal haklar, eşit siyasal temsil, zorunlu cinsiyet kotası

Kaynakça

• Akcan, Gözde. Muris Muvazaası, Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2019.
• Akın, İlhan F. Devlet Doktrinleri. İstanbul: Beta Yayınları, Tıpkı 3. Baskı, 2016.
• Alçık, Merve. “Kadının Siyasal Hayata Katılımının Kolaylaştırılması İçin Hukuki Bir Çözüm: Cinsiyet Kotası”, içinde II. Uluslararası Kadın ve Hukuk Sempozyumu, Cilt I, editörler: Süheyla Suzan Gökalp Alıca ve Necdet Basa, 627-643. Ankara: Türkiye Barolar Birliği Yayınları: 381, 2019.
• Altındal, Aytunç. Türkiye’de Kadın (Marksist Bir Yaklaşım). İstanbul: Havass Yayınları, 3. Baskı, 1980.
• Anıl, Adile Yılmaz. “Kutadgu Bilig’de Kadın”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, Sayı 32, (2004), 91-99.
• Astell, Mary. Reflections Upon Marriage, (London: Printed for John Nutt, near Stationers-Hall, 1700, https://digital.library.upenn.edu/women/astell/marriage/marriage.html, Erişim Tarihi: 06.01.2023.
• Atatürk, Mustafa Kemal. Medeni Bilgiler-Türk Milletinin El Kitabı, kaleme alan: Afet İnan. İstanbul: Toplumsal Dönüşüm Yayınları, 2. Baskı, 2010.
• Berktay, Fatmagül. “Kadınların İnsan Haklarının Gelişimi ve Türkiye”, Sivil Toplum ve Demokrasi Konferans Yazıları No 7. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Sivil Toplum Kuruluşları Eğitim ve Araştırma Birimi, 2004, 1-30.
• Berktay, Fatmagül. Tarihin Cinsiyeti. İstanbul: Metis Yayınları, 3. Baskı, 2010.
• Bock, Gisela. Avrupa Tarihinde Kadınlar, çeviren: Zehra Aksu Yılmazer. İstanbul: Şefik Matbaası, 2004.
• Cankurtaran, Özlem ve Küçükarslan, Görkem Kelebek. “Toplumsal Cinsiyete Dair Kavramlar”, içinde Toplumsal Cinsiyet Eşitliği, editörler: Aksu Bora, Şengül İnce, 7-21. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Kadın Sorunları Uygulama ve Araştırma Merkezi, 2021.
• Çelebi, Aykut. “Doğrudan Demokrasi ya da Temsili Hükümet Modelinin Demokratikleştirilmesi Üzerine”, içinde Demokratik Anayasa Görüşler ve Öneriler. Hazırlayanlar: Ece Göztepe ve Aykut Çelebi, İstanbul: Metis Yayınları, 2012.
• Dinçkol, Bihterin Vural. “Kadının İnsan Hakları”, içinde İnsan Hakları Hukuku ve Kadın Paneli, hazırlayan Bihterin Vural Dinçkol, 13-19. İstanbul: İstanbul Ticaret Üniversitesi, Yayın No: 6, 2003.
• Dinçkol, Bihterin Vural. “Türkiye’de Siyasal Yaşam ve Kadın”, içinde İnsan Hakları Hukuku ve Kadın Paneli, hazırlayan Bihterin Vural Dinçkol, 146-152. İstanbul: İstanbul Ticaret Üniversitesi, Yayın No: 6, 2003.
• Doğan, İlyas, Ünver, Fatma Süzgün Şahin ve Tatar, Dilara Buket. “Osmanlı Devleti Klasik Döneminden Pozitif Metinlerde İnsan Hakları Anlayışına Geçiş”, içinde İnsan Hakları Hukuku, editör: İlyas Doğan, 137-162. Ankara: Astana yayınları, 3. Baskı, 2019.
• Doğru, Derya. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Yargılamasında Takdir Marjı Doktrini. Ankara: Turhan Kitabevi, Ankara, 2019.
• Doğru, Derya. “1921 Anayasası: Millî Egemenliğe Dayalı Ulus Devletin Kuruluşu”, içinde 1921 Anayasası’nın Kabul Edilişinin 100. Yılı Ulusal Sempozyumu Bildiri Kitabı, editörler: Ömer Anayurt, Yusuf Tekin, 329-348. Ankara: TBMM Basımevi, 1. Baskı, 2022.
• Eren, Fikret ve Aktürk, İpek Yücer. Türk Miras Hukuku. Ankara: Yetkin Yayınevi, 2021.
• Esirgen Seda Örsten ve Bozkurt, Nevin Ünal. “Türk Hukuk Tarihinde Kadın”, içinde Hukuk ve Toplumsal Cinsiyet Çalışmaları, editörler: Gülriz Uygur, Nadire Özdemir, 91-114. Ankara: Seçkin Yayınevi, 2. Baskı, 2019.
• Gözler, Kemal. Anayasa Hukukunun Genel Teorisi, Cilt I. Bursa: Ekin Yayınevi, 2. Baskı, 2020.
• Göztepe, Ece. “Kadının ve Kadın Yurttaşın Haklar Bildirgesi”. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 45, Sayı 1-4, ( 1996), 185-193.
• Gözübüyük, Şeref ve Kili, Suna Türk Anayasa Metinleri (1839-1980). Ankara: 1982. https://www.tbmm.gov.tr/files/anayasa/docs/1876/1876ilkmetinler/1876-ilkhal-turkce.pdf (Erişim tarihi: 25.12.2022).
• Gül, Songül Sallan ve Altındal, Yonca. “Türkiye Siyasetinin Eril Anatomisi: 2015 Seçimlerini Kota Uygulamaları Üzerinden Yeniden Düşünmek”, Tematik Yazılar, Toplum ve Demokrasi, 9 (19-20), (Ocak-Aralık 2015), 51-71.
• Gündüz, Ahmet. “Tarihî Süreç İçerisinde Türk Toplumunda ve Devletlerinde Kadının Yeri ve Önemi”. International Journal of Social Science, Volume 5, Issue 5, (October 2012), 129-148.
• Habermas, Jürgen Kamusallığın Yapısal Dönüşümü, çevirenler: Tanıl Bora, Mithat Sancar. İstanbul: İletişim Yayınları, 9. Baskı, 2010.
• İnan, A. Afet. Atatürk ve Türk Kadın Haklarının Kazanılması, Tarih Boyunca Türk Kadınının Hak ve Görevleri. İstanbul: Atatürk Kitapları Dizisi: 3, Milli Eğitim Basımevi, 4. Baskı, 1982.
• Kaplan, Leyla. Cemiyetlerde ve Siyasi Teşkilatlarda Türk Kadını (1908-1960). Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu-Atatürk Araştırma Merkezi, 1988.
• Konan, Belkıs. “Türk Kadınının Siyasi Hakları Kazanma Süreci”. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 60 (1), (2011), 157-174.
• Kota El Kitabı “Geçici Özel Önlem Politikası: Kota”, hazırlayan: Aysun Sayın. Ankara: Yalçın Matbaacılık, KA-DER, 2007.
• Locke, John. Two Treaties of Goverment. London: Prepared by Rod Hay for the McMaster University Archive of the History of Economic Thought. https://www.yorku.ca/comninel/courses/3025pdf/Locke.pdf. Erişim tarihi 05.01.2023.
• Mumcuoğlu, H. Maksut. Antik Demokrasinin Kuruluş Süreci. Ankara: 2001.
• Oakley, Ann. Sex, Gender and Society. Farnham-Surrey: Ashgate Publishing, 12. Edition, 2015.https://books.google.com.tr/books?id=G8fVBgAAQBAJ&printsec=frontcover&hl=tr#v=onepage&q&f=false. Erişim Tarihi 26.12.2022.
• Özçelik, Fatmagül Kale. Uluslararası İnsan Hakları Hukukunda Demokrasi Teorisi Bağlamında Serbest Seçim Hakkı ve Türkiye. Ankara: Adalet Yayınevi, 2019.
• Pierson, Christopher. Modern Devlet. İstanbul: Çiviyazıları, 2000.
• Phillips, Anne. Demokrasinin Cinsiyeti. Çeviren: Alev Türker. İstanbul, Metis Yayınları, 1995.
• Poggi, Gianfranco. Çağdaş Devletin Gelişimi-Sosyolojik Bir Yaklaşım, çeviren: Şule Kut-Binnaz Toprak., İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 3. Baskı, 2002.
• Rosen, Jennifer. “Gender Quotas for Women in National Politics: A Comparative Analysis Across Development Thresholds”, Social Science Research, 66 (2017), 82-101.
• Rubio-Marín, Ruth. “The Achievement of Female Suffrage in Europe: on Women’s Citizenship”. International Journal of Constitutional Law, Volume 12, No. 1, (April 2014), 4-34.
• Sezer, Tijen Dündar. “Parlamento Seçimlerinde Cinsiyet Kotaları”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, (2022 S. 159), 51-122.
• Sumbas, Ahu. “Kadının Politik Temsil Meselesi Üzerine Bir Tartışma”, İ.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, No: 53, (Ekim 2015), 103-121.
• Sumbas, Ahu. “Toplumsal Cinsiyet ve Siyaset”, içinde Toplumsal Cinsiyet Eşitliği, editörler: Aksu Bora, Şengül İnce, 126-149. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Kadın Sorunları Uygulama ve Araştırma Merkezi, 2021.
• Tanör, Bülent. Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri (1789-1980). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 24. Baskı, 2014. T.B.M.M. Zabıt Ceridesi, Cilt:7, 13. İçtima, 16.3.1340, 540-542. https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d02/c007/tbmm02007013.pdf Erişim tarihi 25.12.2022.
• Tekeli, Şirin. Kadınlar ve Siyasal Toplumsal Hayat. İstanbul: Birikim Yayınları Yerli Araştırmalar Dizisi, 1982.
• Türkiye’de Kadının Siyasete Katılımı: Siyasal Hayatta Karşılaşılan Engeller ve Deneyimler Araştırma Raporu. Istanpol İnsani ve Toplumsal Kalkınma Programı-Toplumsal Cinsiyet, Kasım 2021. https://istanpol.org/Uploads/ContentManagementFile/2021-009-turkiyede-kadinin-siyasete-katilimi--engeller-ve-deneyimler-1.pdf.
• Uygun, Oktay. Devlet Teorisi. İstanbul: Oniki Levha Yayınları, 2017.
• Uygun, Oktay. Demokrasi, Tarihsel, Siyasal ve Felsefi Boyutlar. İstanbul: Oniki Levha Yayınları, 2014.
• Uygur, Gülriz ve Özdemir, Nadire. “Giriş”, içinde Hukuk ve Toplumsal Cinsiyet Çalışmaları. (Ankara: Seçkin Yayınları, 2. Baskı, 2019.
• Üçok, Coşkun, Mumcu, Ahmet ve Bozkurt, Gülnihal. Türk Hukuk Tarihi. Ankara: Turhan Kitabevi, 18. Baskı, 2016.
• Wollstonecraft, Mary. Kadın Haklarının Gerekçelendirilmesi. 1792, çeviren: Deniz Hakyemez. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları,3. Baskı, 2015.
• Zihnioğlu, Yaprak. Kadınsız İnkılap (Nezihe Muhiddin, Kadınlar Halk Fırkası, Kadınlar Birliği). İstanbul, Metis Yayınları, 2013.