LOZAN BARIŞ ANTLAŞMASI ÇERÇEVESİNDE HALEFİYET VE DEVAMLILIK TARTIŞMALARI

Yıl 2023, Cilt: 72 Sayı: 1, 381 - 415, 28.03.2023

Seda Örsten Esirgen

https://doi.org/10.33629/auhfd.1253912

Cited By: 2

Öz

Türk hukuk tarihinin en önemli kırılma noktalarından biri olan Osmanlı Devleti’nin yıkılışı ile Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş süreci, uluslararası hukuk açısından değerlendirilmek istendiğinde, halefiyet ve devamlılık kavramları ön plana çıkmaktadır. Bu kavramlar çerçevesinde yapılacak değerlendirmelerde kaçınılmaz olarak başvurulması gereken en önemli kaynak ve aynı zamanda hareket noktalarından birini oluşturan düzenleme, Lozan Antlaşması’dır. Uluslararası hukuk literatüründe her iki devlet arasında devamlılık ilişkisinin bulunduğu görüşü ağır basmakla birlikte, Lozan Antlaşması incelendiğinde, yeni kurulan Türk devletinin bağımsız ve çağdaş bir ülke kurma amacı doğrultusunda, her bir maddenin doğuracağı olası sonuçlar göz önünde bulundurularak ve Osmanlı dönemindeki uygulamalardan ders çıkarılarak kaleme alındığı görülmektedir. Bu doğrultuda, Lozan Antlaşması’nın ülke toprakları, devlet borçları, malları ve arşivleri, uluslararası antlaşma ve uluslararası örgüt üyelikleri, imtiyazlar, devlet memurları ve vatandaşlıkla ilgili hükümleri incelenerek, halefiyet ve devamlılık tartışmaları açısından söz konusu hükümler değerlendirilmiştir. Sonuçta uluslararası hukukta yeknesaklık göstermeyen halefiyet ve devamlılık uygulamalarının Türk hukuk tarihi açısından da kesinlik arz etmediği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Halefiyet, devamlılık, Lozan Antlaşması, Osmanlı Devleti, Türkiye Cumhuriyeti

Destekleyen Kurum

TÜBİTAK

Proje Numarası

220K076

Succession and Continuity Discussions within the Framework of the Treaty of Lausanne

Öz

When the collapse of the Ottoman Empire and the establishment process of the Republic of Turkey are wanted to be evaluated in terms of international law, the concepts of succession and continuity figure prominently. The Treaty of Lausanne is the most important source and one of the starting points within the framework of these concepts. Although the view that there is a continuity relationship between the two states in the international law literature dominates, when the Treaty of Lausanne is examined, it is seen that each article was written by the new Turkish state in line to considering the possible consequences and taking lessons from the practices in the Ottoman period to establish an independent and modern country. From this point of view, the provisions of the Treaty of Lausanne on the territory of the country, state debts, properties and archives, international treaties and international organization memberships, privileges, civil servants, and citizenship are examined, and such provisions are evaluated in terms of succession and continuity discussions in this study. As a result, it has been seen that the succession and continuity practices, which do not show uniformity in international law, are not also certain in terms of Turkish legal history.

Anahtar Kelimeler

Succession, Contuinity, Treaty of Lausanne, Ottoman Empire, Republic of Turkey

Proje Numarası

220K076

Kaynakça

• Acer, Yücel-Kaya, İbrahim. Uluslararası Hukuk. 8. Baskı, Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2017.
• Akçay, Deniz. “Türkiye Cumhuriyeti/Osmanlı Devleti ve Ardıllık/Devamlılık Sorunsalının Görelileşmesi”, Ermeni Araştırmaları, 56, 165-210.
• Annual Digest of International Law Cases 1919-1922, Ed.: J.F.Williams-H.Lauterpacht, Cambridge University Press, 1932.
• Aybay, Rona. “Devletlerin Ardıllığı ya da Arazi Değişimi Nedenleriyle Ortaya Çıkan Uyrukluk Sorunları”, Kocaeli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Vecdi Aral’a Armağan, (2001), 26-36.
• Çamyamaç, Anıl. “Bir Uluslararası Hukuk Müessesesi Olarak Uluslararası Örgütler Arasında Ardıllık”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C: 24, S: 1, (2022), 1-37.
• Doğan, İzzettin. Devletin Milletlerarası Andlaşmalardan Doğan Hak ve Borçlara Halefiyeti Sorunu. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları, 1970.
• Dumberry, Patrick. “Is Turkey the Contuining State of the Ottoman Empire Under International Law?”, Netherlands International Law Review, LIX, (2012), 235-262.
• Kışla, Selcen Nur. Uluslararası Hukukta Devletlerin Andlaşmalara Halefiyeti. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2016.
• Meray, Seha L. Uluslararası Hukuk ve Uluslararası Örgütler. Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, 1977.
• Öktem, Emre. “Turkey: Successor or Continuing State of the Ottoman Empire?”, Leiden Journal of International Law, 24, (2011), 561–583.
• Örsten Esirgen, Seda. “Lozan Barış Görüşmelerinde İmtiyazlar Sorunu”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C: 28, S: 83, (2012), 87-114.
• Örsten Esirgen, Seda. Osmanlı Devleti’nde Kanun Yapma Geleneği ve Cumhuriyet Döneminde Uygulanan Osmanlı Kanunları. Ankara: Turhan Kitabevi, 2017.
• Örsten Esirgen, Seda. “Lozan’ın Ardından Başlayan Bir Hukuki Mücadele: Karma Hakem Mahkemeleri”, Avrasya İncelemeleri Dergisi, C: 8, S: 2, (2019), 309-339.
• Özdemir, Ali Rıza. “Lozan’da Başarıyı Ölçmek: Konular Bazında Bir Değerlendirme”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi (Lozan Antlaşması Özel Sayısı), S: 53, (2013), 155-200.
• Pazarcı, Hüseyin. Uluslararası Hukuk Dersleri III. Kitap. 3.Baskı, Ankara: Turhan Kitabevi, 1999.
• Pirim, Ceren Zeynep. Devletlerin Uluslararası Sorumluluğa Halefiyeti. Ankara: Turhan Kitabevi, 2016.
• Shaw, Malcolm N. Uluslararası Hukuk. 8.Baskı, Ankara: TÜBA Yayını, 2018.
• Sur, Melda. Uluslararası Hukukun Esasları, 11.Baskı, İstanbul: Beta Yayınları, 2017.
• Zamuner, Enrico. “Le Rapport entre l’Empire Ottoman et la Republique Turque face au Droit International”, Journal of the History of International Law, Vol. 6, (2004), 209-231.