Yabancı Taşıyıcı Anneden Doğan Çocuğun Türk Vatandaşlığını Kazanabilmesine İlişkin Bir Değerlendirme

Yıl 2024, Cilt: 73 Sayı: 2, 1069 - 1137, 07.08.2024

Sercan Ecemiş

https://doi.org/10.33629/auhfd.1424748

Öz

Tıp alanında meydana gelen teknolojik gelişmelerle birlikte, çocuğu doğuran kadının aynı zamanda o çocuğun annesi olduğunun kabulü tartışılmaya başlanmıştır. Zira bugün için tıbbi gelişmeler, çocuğu doğuran kadının aynı zamanda o çocuğun genetik olarak anne olma zorunluluğunu ortadan kaldırmıştır. Kısaca ebeveyn olmak amacıyla bir başka kadının rahminin kiralanması veya ödünç alınması şeklinde ifade edilebilecek taşıyıcı annelik, Türk hukukunda yasaklanmıştır. Buna karşın bu yasaklar, bu yolla ebeveyn olmak isteyen kişilerin bu işlemlerin hukuken mümkün olduğu diğer devletlerde bu işlemleri gerçekleştirmesine engel olmamaktadır. Bu yolla yabancı taşıyıcı anneden doğan çocuğun genetik annesinin Türk vatandaşı olması halinde, çocuğun genetik anneye bağlı olarak Türk vatandaşlığını kazanıp kazanamayacağı önemli bir sorun olarak karşımıza çıkar. Sorunun özü vatandaşlık hukukuna ilişkin olsa da bu mesele milletlerarası özel hukukun diğer alt dallarından bağımsız bir incelemenin konusunu oluşturamaz. Biz de bu çalışmada, bu soruya bir cevap verebilmek amacıyla, konumuzla bağlantılı olduğu ölçüde taşıyıcı anneliğin kanunlar ihtilafı hukuku ile milletlerarası usul hukuku boyutlarını incelemekteyiz. Bu incelemeler sonucunda varılan sonuçların, Türk vatandaşlığına olan etkisine bir cevap vermeye çalışmaktayız.

Anahtar Kelimeler

taşıyıcı annelik, soy bağı esası, yabancı doğum belgesi, Türk vatandaşlığının kazanılması, taşıyıcı anneden doğan çocuk

A REVIEW ON THE ACQUISITION OF TURKISH CITIZENSHIP BY A CHILD BORN TO A FOREIGN SURROGATE MOTHER

Öz

With the technological developments in the field of medicine, the acceptance that the woman who gives birth to a child is also the mother of that child has started to be discussed. For today, medical developments have eliminated the necessity for the woman who gives birth to the child to be the genetic mother of that child at the same time. In short, surrogacy, which can be defined as the renting or borrowing of another woman's uterus for the purpose of becoming a parent, is prohibited under Turkish law. However, these prohibitions do not prevent persons who wish to become parents in this way from carrying out these procedures in other states where these procedures are legally possible. In this way, if the genetic mother of the child born to a foreign surrogate mother is a Turkish citizen, an important problem arises as to whether the child can acquire Turkish citizenship due to the genetic mother. Although the essence of the question is related to nationality law, this issue cannot be the subject of an independent examination from other sub-branches of private international law. In this study, in order to provide an answer to this question, we examine the conflict of laws and international procedural law aspects of surrogacy to the extent they are relevant to our subject. We try to give an answer to the effect of the conclusions reached as a result of these examinations on Turkish citizenship.

Anahtar Kelimeler

surrogate motherhood, parentage basis, foreign birth certificate, acquisition of Turkish citizenship, child born to surrogate mother

Kaynakça

• Acabey, Beşir. Soybağı: Kurulması, Genel Olarak Sonuçları, Özellikle Evlilik Dışında Doğan Çocukların Mirasçılığı. İzmir: Güncel, 2002.
• Ağaoğlu, Cahit. “Karşılaştırmalı Hukukta Sınıraşan Taşıyıcı Annelik ile Taşıyıcı Anneden Doğan Çocukların Yasal Anne-Babalığının Kazanılma Sorunu.” Public and Private International Law Bulletin (Prof. Dr. Cemal Şanlı’ya Armağan) 40, no. 1, (Haziran 2020): 437-480.
• Akıncı, Ziya ve Cemile Demir-Gökyayla. Milletlerarası Aile Hukuku. İstanbul: Vedat, 2010.
• Alibaba, Arzu. Vatandaşlık Hakkı ve Vatandaşlığın Kazanılmasında ve Kaybında İnsan Hakları. Ankara: Turhan, 2021.
• Arslan, İlyas. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin Milletlerarası Özel Hukuka Etkisi. Ankara: Adalet, 2019.
• Aybay, Rona ve Esra Dardağan. Uluslararası Düzeyde Yasaların Çatışması (Kanunlar İhtilafı). Ankara: Siyasal Kitabevi, 2008.
• Aybay, Rona, Nimet Özbek ve Gizem Ersen-Perçin. Vatandaşlık Hukuku. Ankara: Siyasal Kitabevi, 2019.
• Aygül, Musa. “Evlat Edinme Yolu ile Vatandaşlığın Kaybedilmesi ve Kazanılması.” Türkiye Barolar Birliği Dergisi no. 99 (Mart-Nisan 2012): 45-80.
• Balkar-Bozkurt, Süheyla. “Uluslararası Özel Hukukta Bitmeyen Tartışma: Atıf (Renvoi) Teorisi.” Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi (Doç. Dr. Melike Batur Yamaner’in Anısına Armağan C. II) no. 2 (Nisan 2014): 795-861.
• Baran-Çelik, Neşe. Milletlerarası Özel Hukukta Soybağının Kurulması. Ankara: Yetkin, 2021.
• Batır, Kerem. Uluslararası Hukukta Vatandaşlık. Ankara: Adalet, 2018.
• Belgesay, Mustafa Reşit. Türk Vatandaşlığı Kanunu Şerhi. İstanbul: Sanayii Nefise Matbaası, 1929.
• Bilgin, Hikmet. Medeni Usul Hukuku Açısından Babalık Davası. Ankara: Yetkin, 2022.
• Commission Internationale de L’état Civil. “Convention (No.6) on the Establishment of Maternal Descent of Natural Children.” Erişildi 14 Ocak, 2024, https://www.ciec1.org/ConventionsPDFEN/Conv_EN_06.pdf.
• Cuddy, Alice ve Sertaç Aktan. “Türkiye’de ve Avrupa’da Taşıyıcı Annelik Nasıl Uygulanıyor?.” Euronews, 14 Eylül 2018, https://tr.euronews.com/2018/09/14/turkiye-ve-avrupa-da-tasiyici-annelik-nasil-uygulaniyor.
• Yakuppur, Sendi. “İleri Teknoloji Kullanarak Gerçekleştirilen Taşıyıcı Annelik.” İçinde Toplumsal Cinsiyet ve Hukuk Cilt 1, Ed. Zeynep Özlem Üskül-Engin, 273-298. İstanbul: Onikilevha, 2019.
• Yasan-Tepetaş, Candan. “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Taşıyıcı Anneliğe İlişkin Kararlarının Türk Kamu Düzeni Bakımından Anlamı.” Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 14, no. 177-178 (Mayıs-Haziran 2019): 1219-1262.
• Yıldırım, Hilal. “Yasa Dışı Kazanç: Taşıyıcı Annelik.” TRT Haber, 9 Eylül, 2022, https://www.trthaber.com/haber/turkiye/yasa-disi-kazanc-tasiyici-annelik-707656.html.
• Zengin, Zeynep Gamze. “Özel Hukukta Taşıyıcı Annelik.” Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, 2022.