Metaverse Teknolojisinin Fikri Mülkiyet Hukukunda Doğurabileceği Olası Sorunlar

Yıl 2024, Cilt: 73 Sayı: 4, 2749 - 2794, 11.03.2025

Zehra Özkan Üner

https://doi.org/10.33629/auhfd.1599824

Öz

Sanal evren veya dijital evren olarak da anılan metaverse gelişmekte olan teknolojilerden biridir. Bu teknolojinin hukukun tüm alanlarını oluğu gibi fikri mülkiyet hukukunda yansımaları olmuştur. Önceleri sadece fiziki varlığı olan mal veya hizmetler söz konusu iken bu teknolojilerle birlikte sanal mallar, hizmetler ve tasarımlar gündeme gelmiştir. Bunların fiziki dünyada karşılığı olmak zorunda değildir ancak karşılığı da olabilir. Günümüzde artık fiziksel dünya ile dijital/sanal evren çok daha fazla etkileşim içerisindedir. Hatta Türkçe’ye fijital olarak da tercüme edilen phygital kelimesi doğmuştur. Tüm bu hususlar özellikle marka ve tasarım hukukunda ele alınması gereken sorunlar olarak karşımıza çıkmaktadır. Bunun dışında avatarlar, sınırsızlık, kullancılar tarafından yaratılan içerikler ve elbette NFT’ler telif hakları bakımından yeniden değerlendirilmesi gereken sorunlardır. Tüm bunların yanı sıra fiziki dünyada öngörülen sınırlamaların metaverse ortamında hangi kapsamda uygulanacağı da bir başka sorun olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu çalışmada bütüncül bir yaklaşımla metaverse teknolojisinin fikri mülkiyet hukuku alanında doğurduğu tüm bu soru ve sorunlar tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

metaverse, dijitalleşme, marka, tasarım, telif hakları

Destekleyen Kurum

TÜBİTAK 1001

Proje Numarası

123K406

Kaynakça

• Alfieri, Annamaria ve Tamara D’Angeli, “Meta-trademarks for a meta-world: The balance between old and new trademark applications” içinde Metaverse: business opportunities and legal challenges, ed. DLA Piper IPT Team – Italy (2022):7-10.
• Antikainen, Mikko. “Differences in Immaterial Details: Dimensional Conversion and Its Implications for Protecting Digital Designs Under EU Design Law,” IIC 52, (2021), 137–168.
• Arguijo, Verónica Rodríguez. “EUIPO on trade marks and designs in the metaverse,” IPKat (26 Eylül 2022), Son Erişim Tarihi: 24 Kasım 2024, https://ipkitten.blogspot.com/2022/09/euipo-on-trade-marks-and-designs-in.html.
• Aydıner, Emre. “Tekstil Sektörü de Metaverse’e Dahil Oldu! Türk Tekstilcilerden Önemli Hamle,” Cointürk, Son Erişim Tarihi: 24 Kasım 2024, https://coin-turk.com/tekstil-sektoru-de-metaversee-dahil-oldu-turk-tekstilcilerden-onemli-hamle.
• Ball, Matthew. The Metaverse, (New York: Liveright Publishing Corporation, 2022).
• Bennet, Kelly ve Tom Clark, “Trade marks and designs in the metaverse: legal aspects/EUIPO practice,” EUIPO, Son Erişim Tarihi: 24 Kasım 2024, https://euipo.europa.eu/knowledge/course/view.php?id=4763.
• Biby, Gina. “The Second Circuit’s Metabirkin Dilemma: Constitutionally Protected Artistic Expression or Trademark Misappropriation?,” IPwatchdog (18 Kasım 2024), Son Erişim Tarihi: 24 Kasım 2024, https://ipwatchdog.com/2024/11/18/ second-circuits-metabirkin-dilemma-constitutionally-protected-artistic-expression-trademark-misappropriation/id=183288/.
• Cantley, Beckett ve Geoffrey Dietrich, “The Metaverse: A Virtual World with Real World Legal Consequences,” Rutgers computer & technology law journal 49 (2022):1-25.
• “Compilation of the Returns to the Second Questionnaire on Graphical User Interface (GUI), Icon and Typeface/Type font Designs,”WIPO, Son Erişim Tarihi: 24 Kasım 2024 https://www.wipo.int/meetings/en/doc_details.jsp?doc_id=533140.
• Cotriss, David. “The Metaverse Economy: Which Industries and Sectors of the Economy Will the Metaverse Disrupt?,” Nasdaq, Son erişim Tarihi: 24 Kasım 2024.
• Çağlayan Aksoy, Pınar. “Neden metaverse? Neden şimdi? Neden hukuk? Neden fikri mülkiyet?,” Ankara Üniversitesi Metaverse Fikri Mülkiyet Hukuku Analizi, Son Erişim Tarihi: 24 Kasım 2024, https://fmhmetaverseproject.ankara.edu.tr/ 2024/11/19/neden-metaverse-neden-simdi-neden-hukuk-neden-fikri-mulkiyet/.
• Çağlayan Aksoy Pınar ve Zehra Özkan Üner, “NFTs and copyright: challenges and opportunities,” Journal of Intellectual Property Law & Practice 16, 10 (2021): 1115–1126.
• Çelik, Gizem. “A New Field In Music Production: Metaverse Concerts,” Egemia 12, (2023):4-24.
• Deloittee, “Metaverse’ün Türkiye için Potansiyel Değeri,” Deloitte, Son Erişim Tarihi: 24 Kasım 2024, https://www2.deloitte.com/tr/tr/pages/consulting/ articles/The-Metaverse-and-its-Potential-for-Turkiye.html.
• Demir, Mehtap. “Metaverse’de Moda Yarışı,” Fast Company, Son Erişim Tarihi: 24 Kasım 2024, https://fastcompany.com.tr/dergi/metaversede-moda-yarisi/.
• “Designs for virtual environments,” EUIPO, Son Erişim Tarihi: 19 Kasım 2024.https://euipo.europa.eu/ohimportal/en/web/guest/news-newsflash/-/asset_publisher/JLOyNNwVxGDF/content/id/13511737?_com_liferay_asset_publisher_web_portlet_AssetPublisherPortlet_INSTANCE_JLOyNNwVxGDF_redirect=https%3A%2F%2Feuipo.europa.eu%2Fohimportal%2Fen%2Fweb%2Fguest%2Fnews-newsflash%3Fp_p_id%3Dcom_liferay_asset_publisher_web_portlet_AssetPublisherPortlet_INSTANCE_JLOyNNwVxGDF%26p_p_lifecycle%3D0%26p_p_state%3Dnormal%26p_p_mode%3Dview%26_com_liferay_asset_publisher_web_portlet_AssetPublisherPortlet_INSTANCE_JLOyNNwVxGDF_cur%3D0%26p_r_p_resetCur%3Dfalse%26_com_liferay_asset_publisher_web_portlet_AssetPublisherPortlet_INSTANCE_JLOyNNwVxGDF_assetEntryId%3D13511737.
• D’Onofrio, Chiara ve Giulia Gialletti, “Copyright and the metaverse: What will become of copyright law?” içinde Metaverse: business opportunities and legal challenges ed.DLA Piper IPT Team – Italy (2022):4-6.
• Draheim, Yvonne ve Hendrik Shulze, “Trademark infringement through NFTs - Intellectual property enforcement in the virtual world,” Lexology (11 Haziran 2023), Son Erişim Tarihi: 24 Kasım 2024, https://www.lexology.com/library/ detail.aspx?g=792d6a82-8450-4c27-891c-931065adda35.
• European Commission, Directorate-General for Communications Networks, Content and Technology, The Virtual and Augmented Reality Industrial Coalition-Strategic Paper, (Luxemburg: Publications Office of the European Union, 2022), Son Erişim Tarihi: 24 Kasım 2024, https://op.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/9aaef6fd-28db-11ed-8fa0-01aa75ed71a1.