Toplu İş Sözleşmesi Yetkisine İlişkin Yasal Düzenlemelerin Gözden Geçirilmesi Gerekliliği: Anayasa Mahkemesi’nin 15.02.2024 Tarihli Nakliyat-İş Sendikası Kararının Olası Etkileri Üzerine Bir Değerlendirme

Yıl 2024, Cilt: 73 Sayı: 4, 2795 - 2876, 11.03.2025

Berna Öztürk Yılmaz

https://doi.org/10.33629/auhfd.1601337

Öz

Toplu iş sözleşmesi, çalışanların hem çalışma koşullarını belirlemekte hem de sosyal taraflar arasındaki güç dengesizliğini biçimlendirerek bir dengeye sokma amacı ve iddiası taşımaktadır. Toplu sözleşme hakkının etkin bir şekilde kullanılması, bu hakkın kapsamına giren işçi sayısıyla da doğrudan ilintilidir. Buna karşılık, ülkemizde sendikalaşma oranı düşük olduğu gibi toplu sözleşmenin kapsamına giren işçi sayısı da oldukça azdır. Bunun temel nedeni olarak 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nda öngörülen toplu iş sözleşmesi yetki sistemi gösterilmektedir. İlaveten, yetkili işçi sendikasının tespiti de çözümü uzun yıllar süren çeşitli hukuki uyuşmazlıkların gündeme gelmesi ihtimalini barındırmaktadır. Bu konuyla ilgili olarak en son 2024 tarihinde Anayasa Mahkemesi toplu iş sözleşmesi yetki sisteminin içine düştüğü döngüye gözler önüne seren oldukça önemli bir karar vermiştir. İşte bu makalede amaçlanan, mevcut sistemin yarattığı sorunların yargı kararlarından da örnekler sunularak irdelenmesi ve Anayasa Mahkemesi kararı sonrası toplu sözleşme hakkının etkin şekilde kullanılabilmesi için ne gibi yeni düzenlemelerin yapılabileceğinin tartışılmasıdır.

Anahtar Kelimeler

Toplu sözleşme hakkı, yetki tespiti, istatistiğe itiraz, işkolu toplu iş sözleşmesi, yapısal sorun.

Kaynakça

• Akın, Levent. “İşkolu Tespitinde İşyeri ve İşletme”. Çimento İşveren Sendikası Dergisi 27, Sayı No.1 (Ocak 2013): 42-48.
• Akyiğit, Ercan. Toplu İş Hukuku. Ankara, Seçkin Yayınları, 2021.
• Alangoya, Yavuz, M. Kamil Yıldırım ve Nevhis Deren-Yıldırım. Medeni Usul Hukuku Esasları. İstanbul: Beta Yayınları, 2009.
• Alangoya, Yavuz. “Davanın Esasını Çözümleyecek Veya Böyle Bir Sonuç Doğuracak Biçimde İhtiyati Tedbir Kararları Hakkında”. Maltepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 6, Sayı No.2 (Aralık 2007): 325-344.
• Albayrak, Adem. “Hukuk Yargılamasında Ön İnceleme”. Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Sayı No.41 (2021): 511-542.
• Alp, Mustafa ve Betül Erkanlı. “İşletme Toplu İş Sözleşmelerinde Yetki”. Legal İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Dergisi, Sayı No. Özel Sayı-Prof. Dr. Fevzi Demir’e Armağan (2016): 69-101.
• Alpagut, Gülsevil ve Mert Namlı. “İşkolu Barajının Toplu Sözleşme Hakkı Karşısında Değerlendirilmesi ve İstatistiklere İtirazın Yetki Başvurusuna Etkisi”. Çalışma ve Toplum Dergisi 1 (2022): 65-92.
• Alpagut, Gülsevil. “6356 Sayılı Kanunun Avrupa Konseyi, AB ve ILO Normlarına Uyumu Açısından Değerlendirilmesi”. İçinde İş Hukukunda Güncel Sorunlar: 3, Ed. Ali Güzel ve Deniz Ugan Çatalkaya, 113-149. Ankara: Seçkin Yayınları, 2013. (Uyum)
• Alpagut, Gülsevil. “6356 Sayılı Yasa’nın Toplu İş Sözleşmesi ve Toplu İş Uyuşmazlıklarına İlişkin Hükümlerin Değerlendirilmesi-Uluslararası Normlara Uyum”. Legal İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Dergisi 9, Sayı No.35 (2012): 25-57. (6356 sayılı Yasa)
• Alpagut, Gülsevil. “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 11. Maddesi ve Türk İş Hukuku’nun Değerlendirilmesi”. İçinde Prof. Dr. Turhan Esener I. İş Hukuku Uluslararası Kongresi, Ed. Yeliz Bozkurt Gümrükçüoğlu ve Ender Demir, 203-222. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2016.
• Alpagut, Gülsevil. “Toplu İş Sözleşmesi Yetkisi”. İçinde 10. Yılında 6356 Sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nun Değerlendirilmesi (İstanbul, 4-5 Kasım 2022), Ed. Gülsevil Alpagut ve Özge Yıldız Hakkakul, 159-203. İstanbul: On İki Levha Yayınları, 2024. (Toplu İş Sözleşmesi Yetkisi)
• Altıparmak, Kerem. “Kopya Davalar ve Pilot Kararlar: Bir Kararda Bin Adaletsizlik”. İçinde 50. Yılında Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Başarı mı, Hayal Kırıklığı mı?, Ed. Kerem Altıparmak, 60-109. Ankara: Ankara Barosu Yayınları, 2009.
• Alyanak, Servet ve Burcu Bozkurt Cengiz. “Anayasa Mahkemesinin Pilot Karar Uygulaması ve Kararların Yasama Organına Bildirilmesi”. Yasama Dergisi, No.48 (Temmuz-Aralık 2023): 117-153.
• Arabadjieva, Kalina. “Worker Employment, Collective Labour Rights and Article 11 of the European Convention on Human Rights”. Human Rights Law Review 22, (August 2021): 1-30.
• Arslan, Ramazan, Ejder Yılmaz, Sema Taşpınar Ayvaz ve Emel Hanağası. Medeni Usul Hukuku. Ankara: Yetkin Yayınları, 2023.
• Astarlı, Muhittin. Türk Toplu İş Hukukunda İşkolu Kavramı. Ankara: Lykeion Yayınları, 2019.
• Başbuğ, Aydın. “Toplu İş Sözleşmesi Yapma Yetkisindeki Temel Sorunlar ve Sendikal Haklara Olumsuz Etkisi”. İş ve Hayat Dergisi, Sayı No.4 (2016): 59-76.
• Başözen, Ahmet. “Güncel Yargıtay Kararları Işığında İhtiyati Tedbirlerde ‘Yaklaşık İspat’ ve ‘İhtimal’ Kavramı”. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 16, Sayı No. Özel Sayı-Prof. Dr. Hakan Pekcanıtez’e Armağan (2015): 653-694.
• Başterzi, Süleyman. Toplu İş Sözleşmesi Ehliyeti. İstanbul: Beta Yayınları, 2016.
• Baycık, Gaye. “6356 Sayılı Kanunun Uygulanması Bakımından Sendikal Örgütlenme Düzeyi ve İşkolunun Belirlenmesi”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 5, Sayı No.2 (2014): 209-258. (İşkolunun Belirlenmesi)