DÜZENLEME ORTAKLIK PAYININ VERGİ NİTELİĞİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2024, Cilt: 73 Sayı: 4, 2485 - 2516, 11.03.2025

Erdem Ercan

https://doi.org/10.33629/auhfd.1615978

Öz

Gördüğü imar işlemi nedeniyle değeri artan arsa ve arazilerin bir kısmının artan değere karşılık olarak kamuya aktarılmasına ilişkin düzenlemeler ülkemizde 19. yüzyıldan bu yana bulunmaktadır. Bu düzenlemelerin günümüzdeki en önemli örneği İmar Kanunu’nun 18’inci maddesidir. Madde arsa veya arazisi işlem gören kimselerin işleme tabi tutulan bu gayrimenkullerinin belirli bir kısmının umumi hizmet ve kamu hizmeti alanlarında kullanılmak amacıyla yetkili kamu idaresi tarafından alınması şeklinde uygulanmaktadır. Düzenleme Ortaklık Payı (DOP) adı verilen bu uygulama gerek 6785 sayılı mülga İmar Kanunu gerekse yürürlükteki 3194 sayılı İmar Kanunu döneminde Anayasa Mahkemesinde iptal davasına konu edilmiştir. İlk dönemdeki kararda ilgili hüküm dolaylı kamulaştırma mahiyetinde olduğu gerekçesiyle iptal edilmiş, ikinci dönem kararlarda DOP’un gayrimenkulün artan değeri karşılığında alınan ölçülü bir değerlenme resmi (şerefiye) olduğu gerekçesiyle iptal talebi reddedilmiştir. Çalışmada, DOP’un şerefiye niteliğinde bir vergi olduğu, ayni olarak alınmasının ve kimi kaynaklarda hukuka uygun kamulaştırmasız el atma olarak nitelendirilmesinin bu durumu ortadan kaldırmadığı sonucuna varılmıştır. Ayrıca daha adil bir vergilendirme için değer esaslı DOP uygulamasına geçilmesi önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Arazi ve Arsa Düzenlemesi, Düzenleme Ortaklık Payı, Vergi, Ayni Vergiler, Şerefiye

Etik Beyan

Bu çalışmada “Etik Kurul” izini alınmasını gerektiren bir yöntem kullanılmamıştır.

Kaynakça

• Aksoy, Şerafettin. Kamu Maliyesi (Kamu Harcamaları - Kamu Gelirleri - Devlet Borçları – Bütçe - Maliye Politikası). İstanbul: Filiz Kitabevi, 1998.
• Aksoy, Şerafettin. Vergi Hukuku ve Türk Vergi Sistemi. İstanbul: Filiz Kitabevi, 1999.
• Ayhan, Fatma. “Kamulaştırma Kanunu’nun Geçici 6. Maddesi ve Türk Hukukunda “Dolayısıyla Kamulaştırma” Uygulaması Üzerine Bir Deneme.” İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası 69, sy. 1-2 (2011): 1125-1148.
• Azak, Kerim. “Anayasa Mahkemesi Kararları Çerçevesinde İmar Planı Uygulamaları ile Mülkiyet Hakkının Sınırlanması.” SÜHFD (Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi) 31, sy. 4, (2023): 1561-1601.
• Bilici, Nurettin ve Bilici, Adem. Kamu Maliyesi. Ankara: Seçkin Yayınevi, 2011.
• Bilici, Nurettin. Vergi Hukuku. Ankara: Seçkin Yayınevi, 2008.
• Birk, Dieter. Steuerrecht. Heidelberg: C. F. Müller Verlag, 2008.
• Blumenstein, Ernst. System des Steuerrechts - Band I. Zurich: Polygraphischer Verlag A.G., 1945.
• Canbay, Tülin. Dünyada Vergileme Anlayışındaki Değişim (Antikçağdan Günümüze). Bursa: Dora Basım Yayın Dağıtım Ltd., 2009.
• Çağan, Nami. “Türk Anayasası Açısından Vergileme Yetkisi.” Anayasa Yargısı 1, (1984): 171-183.
• Çağan, Nami. Vergilendirme Yetkisi. İstanbul: Kazancı Hukuk Yayınları, 1982.
• Ercan, Erdem ve Alptekin, Esra. “İmar Rantı Vergisi Türü Olarak Değer Artış Payı: Güncel Veriler Işığında Tespit ve Öneriler.” Maliye Dergisi, sy. 183 (TemmuzAralık 2022): 142-171.
• Ercan, Erdem. Geçmişten Günümüze Yerel Yönetimlerde Mali Özerklik. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2018.
• Erkan, Nihal Ekin. “Ebniye Nizamnamelerinden Şehir Planlama Teorisine Uzanan Yol: İstanbul’da Şehir Planlama.” Çağdaş Yerel Yönetimler 21, sy. 4, (Ekim 2012): 1-14.