Dönme Cezasının Cayma Parası, Ceza Koşulu ve Götürü Tazminatla Karşılaştırmalı Olarak İncelenmesi

Yıl 2025, Cilt: 74 Sayı: 2, 1099 - 1139, 19.09.2025

Hale Şahin

https://doi.org/10.33629/auhfd.1651547

Öz

Sözleşmeden doğan borç ilişkisi, tarafların borçlarını gereği gibi ifa etmeleriyle sona erer. Ancak, istisnai bazı hâllerde sözleşme ilişkisinin asli edim yükümlülüğü yerine getirilmeden sona erdirilmesi mümkündür. Dönme cezası ödeyerek borç ilişkisinin sona erdirilmesi buna örnek olarak gösterilebilir. Dönme cezasının öngörüldüğü sözleşmelerde, borçlu tek taraflı irade beyanıyla asli edimi yerine getirme yükümlülüğünden kurtulmaktadır. Cayma parası da dönme cezasıyla aynı işlevi haizdir. Fakat, bu hukuki kurumlar nitelikleri itibariyle birbirinden ayrılmaktadır. Dönme cezası, kanundaki düzenleniş yeri itibariyle ceza koşulu içerisinde incelenmektedir. Bununla birlikte, dönme cezası ceza koşulundan farklı bir kavramdır. Uygulamada bazen dönme cezası kaleme alınış biçimi itibariyle götürü tazminatla karıştırılmaktadır. Oysa, dönme cezası ve götürü tazminat ayrı amaçlara hizmet etmektedir. Hâkim, önüne gelen somut uyuşmazlıkta dönme cezasının mı, yoksa cayma parası, ceza koşulu veya götürü tazminatın mı mevcut olduğuna sözleşmeyi yorumlayarak karar verir. Hâkim, tarafların iradelerini tespit ederken bu kurumların özelliklerini de dikkate alır. Bu amaçla, çalışmamızda dönme cezası yukarıda yer verilen diğer kavramlarla karşılaştırmalı olarak incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sözleşmeye Bağlılık İlkesi , Dönme Cezası , Cayma Parası , Ceza Koşulu , Götürü Tazminat

Comparative Analysis of Resolution Money with Forfeit Money, Penalty Clauses, and Liquidated Damages

Öz

In principle, performance discharges the contract. However, in some exceptional cases, one of the parties can amend or terminate the contract without fulfilling their primary obligation, such as terminating the contractual obligation by paying resolution money. In a contract where parties agree on resolution money, the debtor may be released from their primary obligation with the unilateral declaration of their will. Resolution money has the same function as forfeit money. However, these concepts vary from one another in terms of their legal nature. The legal provision on penalty clauses stipulates resolution money, but resolution money differs from penalty clauses. In practice, resolution money may be confused with liquidated damages because of the way it is stipulated in the contract, even though it has a different function. The judge interprets the contract before them to decide whether there is resolution money, forfeit money, penalty clauses, or liquidated damages in the concrete case. While determining the parties’ will, the judge also considers the characteristics of these concepts. For this reason, this study delves into resolution money by comparing it with the previously mentioned concepts.

Anahtar Kelimeler

Pacta sund servanda, , Resolution Money, , Forfeit Money, , Penalty Clauses, , Liquidated Damages

Kaynakça

• Antalya, Gökhan. Borçlar Hukuku Genel Hükümler Cilt V/1, 3. Ankara: Seçkin Yayınları, 2019.
• Atamer, Yeşim M. “Ceza Koşulu – Götürü Tazminat – Sorumsuzluk Anlaşması: Hangisi? Karşılaştırmalı Hukuk Işığında Sözleşmelerin Yorumlanmasında Bazı Tutamak Noktaları.” İçinde Uluslararası İnşaat Sözleşmelerinde Gecikme ve Temerrüt: Değişmeyen Bir Soruna Yeni Yaklaşımlar, Ed. Yeşim M. Atamer, Ece Baş Süzel ve Elliott Geisinger, 87-131. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2018.
• Ayrancı, Hasan. Türk Borçlar Kanununda Munzam Zarar (BK. m.105). Ankara: Yetkin Yayınları, 2006.
• Bernhard, Berger. Allgemeines Schuldrecht: Scweizerisches Obligationenrecht Allgemeiner Teil mit Einbezug des Deliktsrechts und Einführung in das Personen- und Sachenrecht. Stämpfli Verlag: Bern, 2018.
• Birinci Uzun, Tuba. Götürü Tazminat. Ankara: Yetkin Yayınları, 2015.
• Buz, Vedat. Borçlunun Temerrüdünde Sözleşmeden Dönme. Ankara: Yetkin Yayınları, 1998.
• Buz, Vedat. “İş Sahibinin BK. m. 369’a göre Eser Sözleşmesini Feshi.” Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi 21, no. 2 (2001): 209-265.
• Buz, Vedat. Medeni Hukukta Yenilik Doğuran Haklar. Ankara: Yetkin Yayınları, 2005.
• Buz, Vedat. “Aynı Şahsın Farklı Hukuki Sebeplerle Sorumluluğu: TBK m. 60 Üzerine Düşünceler.” Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi 29, no. 2 (2013): 21-30.
• Cansel, Erol ve Çağlar Özel. “Türk Borçlar Hukukunda Ceza Koşulu.” Yaşar Üniversitesi E-Dergisi 8, no. Özel Sayı (2013): 713-733.
• Couchepin, Gaspard. “Tazminatın Götürü Olarak Belirlenmesi.” Çev. Mehmet Erdem, Doğan Kara. İçinde Prof. Dr. Halûk Burcuoğlu’na Armağan, Ed. Saibe Oktay Özdemir, Atilla Altop ve Azra Arkan Serim, 485-522. İstanbul: Filiz Kitabevi, 2020.
• Demirsatan, Barış. Türk Borçlar Kanunu Çerçevesinde Sözleşmenin Haksız Olarak Sona Erdirilmesi. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2021.
• Ehrat, Felix R. “Art. 158.” İçinde. Basler Kommentar Obligationenrecht I: Art. 1 – 529, Ed. Widmer Lüchinger - Oser, 873-877. Basel: Helbing Lichtenhahn Verlag, 2011.
• Ehrat, Felix R. “Art. 160.” İçinde. Basler Kommentar Obligationenrecht I: Art. 1 – 529, Ed. Widmer Lüchinger - Oser, 877-883. Basel: Helbing Lichtenhahn Verlag, 2011.