Embracing the Sunna in the Early 3rd/ 9th Century: “He Used to Dye His Hair and Beard!”

Yıl 2018, , 87 - 116, 01.04.2018

Muhammed Enes Topgül

https://doi.org/10.1501/Ilhfak_0000001484

Öz

One comes across records about whether or not the rāwīs dye their hair and beard in the biographical
works, which aim at determining the rāwīs’ qualification in terms the science of
hadith. This article aims at defining in which period and under what influences these data
were put into the biographical works, although they are not directly related with the transmitter
criticism (jarḥ and taʿdīl). The rise of such records in the 3rd century hijri necessitates to
approach the question in the context of the social, political and intellectual debates of that
period. Studying through this perspective, it is salient that there is a relationship between
those records and the Miḥna, and Aḥmad b. Ḥanbal, who was exposed to pressure by the
political power. Apparently, he located the dying of hair and beard, which he considered a
rejuvenated sunna, as a way of non-violent resistance towards the government. Nevertheless,
dyeing activities in early periods and those in the time of Aḥmad and later differ from each
other in terms of style, objective and addressees. Consequently, this article both discusses the
contextual influences on rijāl literature and follows the change in the meaning of the dying
activity through the classical hadith collections.

Anahtar Kelimeler

Dyeing/Khiḍāb, Aḥmad b. Ḥanbal, Hadith Transmitters, Miḥna, Sunna

Hicri 3. asrın başlarında sünnete sarılmak: “saç-sakalını da boyardı!”

Öz

Ravilerin hadis ilmi açısından ehliyetlerini tespit etmeyi hedefleyen biyografik eserlerde,
birtakım ravilerin saç-sakallarını boyayıp boyamadıklarına dair kayıtlara tesadüf edilir. Bu
makale doğrudan cerḥ-taʿdīl ile irtibatı olmayan bu verilerin biyografi türü eserlere hangi
dönemde ve hangi etkilerle girdiğini tespit etmeyi hedeflemektedir. Söz konusu kayıtların
hicri 3. asrın başlarında artması, konunun devrin sosyal, siyasi ve ilmî tartışmaları çerçevesinde
ele alınmasını gerektirmektedir. Konu bu açıdan incelendiğinde saç-sakal boyamaya dair
kayıtların Miḥne hadisesi ve bu süreçte siyasi erkin baskısına maruz kalan Aḥmed b. Ḥanbel
ile irtibatı dikkat çekmektedir. Anlaşıldığı kadarıyla o, ihya edilmek istenen bir sünnet olarak
gördüğü saç-sakal boyama faaliyetini, siyasi erki hedef alan bir pasif direniş tarzı olarak
konumlandırmıştı. Ancak erken dönem boyama faaliyetleri ile Aḥmed b. Ḥanbel dönemi ve
sonrasındaki faaliyetlerin her biri, tarz, amaç ve muhataplar bakımından farklılık arz etmektedir.
Sonuç olarak makale hem ricāl metinlerindeki dönemsel etkileri tartışmakta hem de
boyama faaliyetine yüklenen anlamın değişim serüvenini rivayet metinleri üzerinden takip
etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Boya/ḫiḍāb, Aḥmed b. Ḥanbel, Ravi, Miḥne, Sünnet

Kaynakça

• ʿAbdurrazzāḳ b. Hemmām eṣ-Ṣanʿānī. el-Muṣannef. Tah. Ḥabīburraḥmān elAʿẓamī. Beyrut: el-Mektebu’l-İslāmī, 1403/1983.
• Aḥmed b. Ḥanbel. Kitābu’l-ʿİlel ve Maʿrifeti’r-Ricāl. Tah. Vaṣiyyullāh b. Muḥammed ʿAbbās. Riyad: Dāru’l-Ḫānī, 1422/2001.
• ----------. Mesāʾilu’l-İmām Aḥmed b. Ḥanbel: Rivāyetu İbnihi Ebī’l-Faḍl Ṣāliḥ. Tah. Faḍlurraḥmān Dīn Muḥammed. Delhi: ed-Dāru’l-ʿİlmiyye, 1408/1988.
• ----------. Min Kelāmi’l-İmām Ebī ʿAbdillāh Aḥmed b. Ḥanbel fī ʿİleli’l-Hadīs̱ ve Maʿrifeti’r-Ricāl: Mimmā Ravāhu ʿanhu Ebū Bekr Aḥmed b. Muḥammed el-Merrūẕī ve Ebū’l-Ḥasen ʿAbdulmelik b. ʿAbdulḥamīd el-Meymūnī ve Ebū’l-Faḍl Ṣāliḥ b. Aḥmed ʿan Ebīhi. Tah. Ṣubḥī el-Bedrī es-Sāmerrāʾī. Riyad: Mektebetu’l-Meʿārif, 1409/1988.
• ----------. Suʾālātu Ebī Bekr el-Es̱ram li’l-İmāmi’l-Kebīr Ebī ʿAbdillāh Aḥmed b. Muḥammed b. Ḥanbel fī’l-Cerḥ ve’t-Taʿdīl ve ʿİleli’l-Ḥadīs̱. Tah. Ebū ʿUmer Muḥammed b. ʿAlī el-Ezherī. Kahire: el-Fārūḳu’l-Ḥadīs̱e li’ṭ-Ṭibāʿa ve’n-Neşr, 1428/2007.
• ----------. Suʾālātu Ebī Dāvūd li’l-İmām Aḥmed b. Ḥanbel fī Cerḥi’r-Ruvāt ve Taʿdīlihim. Tah. Ebū ʿUmer Muḥammed b. ʿAlī el-Ezherī. Kahire: elFārūḳu’l-Ḥadīs̱e li’ṭ-Ṭibāʿa ve’n-Neşr, 1431/2010.
• ----------. Mevsūʿatu Aḳvāli’l-İmām Aḥmed b. Ḥanbel fī Ricāli’l-Ḥadīs̱ ve ʿİlelihi. Der. es-Seyyid Ebū’l-Meʿāṭī en-Nūrī ve diğerleri. Beyrut: ʿĀlemu’l-Kutub, 1417/1997.
• Ameen, Nasih Othman Hamad (Nāṣiḥ ʿUs̱mān Ḥamed Emīn). “el-Cālibu’s-Sevād fī Ḥukmi’l-Ḫiḍāb bi’s-Sevād: Dirāse Fiḳhiyye Muḳārane / Saç Boyamanın Hükmü ve Değerlendirilmesi,” Yüzüncü Yıl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 4-5 (2016), ss.71-94.
• Atassi, Ahmad Nazir. “A History of Ibn Saʿd’s Biographical Dictionary Kitāb alTabaqāt al-Kabīr,” Yayınlanmamış doktora tezi, University of California at Santa Barbara, Santa Barbara, 2009.
• el-ʿAvnī, Şerīf Ḥātim. ʿAḳlāniyyetu Menheci’l-Muḥaddis̱īn fī’t-Taḥaḳḳuḳ min ʿAdāleti’r-Ruvāt. Byy, tsz.
• el-Buḫārī, Muḥammed b. İsmāʿīl. et-Tārīḫu’l-Kebīr. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’lʿİlmiyye, tsz.
• ----------. el-Cāmiʿu’ṣ-Ṣaḥīḥ. Tah. Şuʿayb el-Arnāʾūṭ ve ʿĀdil Murşid. Beyrut: erRisāletu’l-ʿĀlemiyye, 1432/2011.
• Ebū Dāvūd Suleymān b. el-Eşʿas̱ es-Sicistānī. Sunenu Ebī Dāvūd. Tah. Şuʿayb elArnāʾūṭ ve Muḥammed Kāmil Ḳarabellī. Beyrut: er-Risāletu’l-ʿĀlemiyye, 1433/2012.
• ----------. Suʾālātu Ebī ʿUbeydillāh el-Ācurrī li’l-İmām Ebī Dāvūd Suleymān b. elEşʿas̱ es-Sicistānī fī Maʿrifeti’r-Ricāl ve Cerḥihim ve Taʿdīlihim. Tah. Ebū ʿUmer Muḥammed b. ʿAlī el-Ezherī. Kahire: el-Fārūḳu’l-Ḥadīs̱e li’ṭ-Ṭibāʿa ve’n-Neşr, 1431/2010.
• Ebū Zurʿa er-Rāzī, ʿUbeydullāh b. ʿAbdulkerīm. Suʾālātu’l-Berẕeʿī li-Ebī Zurʿa erRāzī. Tah. Ebū ʿUmer Muḥammed b. ʿAlī el-Ezherī. Kahire: el-Fārūku’lḤadīs̠e li’ṭ-Ṭibāʿa ve’n-Neşr, 1430/2009.
• el-Elbānī, Muḥammed Nāṣiruddīn. ed-Durer fī Mesāʾili’l-Muṣṭalaḥ ve’l-Es̱er: Mesāʾilu Ebī’l-Ḥasen el-Miṣrī el-Meʾrabī li’l-ʿAllāmeti’l-Muḥaddis̱ Ebī ʿAbdirraḥmān Muḥammed Nāṣiriddīn el-Elbānī. Haz. Muḥammed b. Muḥammed b. ʿAbdullāh el-Cīlānī. Cidde: Dāru’l-Ḫarrāz; Beyrut: Dāru İbn Ḥazm, 1422/2001.
• Erul, Bünyamin. “Ma’mer b. Râşid’in (ö. 153) el-Câmii Hakkında Gereksiz Tereddütler ve Gerekli Tespitler,” Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 18 (2003), ss.91-109.
• Fayda, Mustafa. “Halîfe b. Hayyât,” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c.15, ss.301-3.
• el-Fesevī, Yaʿḳūb b. Sufyān el-Fārisī. Kitābu’l-Maʿrife ve’t-Tārīḫ. Tah. Ekram Ḍiyāʾ el-ʿUmerī. Medine: Mektebetu’d-Dār, 1410/1989.
• Gregory Abû’l-Farac (Bar Hebraeus). Abû’l-Farac Tarihi. Süryancadan İngilizceye çev. Ernest A. Wallis Budge; Türkçeye çev. Ömer Riza Doğrul. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1945-1950.