Shīʿī Scholar Hāshim Maʿrūf al-Ḥasanī’s Use of Textual Criticism in Identifying

Yıl 2017, , 89 - 120, 01.08.2017

Peyman Ünügür

https://doi.org/10.1501/Ilhfak_0000001473

Öz

Fabricated Traditions One of the most significant Shīʿī authors of the 20th century in Lebanon, Hāshim Maʿrūf alḤasanī is known for his critical approach towards Shīʿa thought. Al-Mawḍūʿāt, one of his masterworks, enables us to explore his ideas concerning the narrations in hadith sources and traditional hadith methodology. Through a rigorous reading of his al-Mawḍūʿāt, the present study investigates the following two issues: Firstly, I discuss how al-Ḥasanī, as a Shīʿite scholar approaches to the issue of hadith fabrication. In doing so, I highlight the points that alḤasanī differs from conventional Shīʿite understanding with regard to hadith fabrication in particular. Secondly, I examine the ways and to what extent al-Ḥasanī employs textual criticism in the identification of fabricated traditions

Anahtar Kelimeler

Shīʿa, Hāshim Maʿrūf al-Ḥasanī, al-Mawḍūʿāt, Fabricated Tradition, Uṣūl al

Şīʿī alim Hāşim Maʿrūf el-Ḥasenī’nin uydurma hadis tespitinde metin tenkidi kullanımı

Öz

İmāmī/Şīʿī anlayışa yönelik eleştirel yaklaşımı ile ön plana çıkan Hāşim Maʿrūf el-Ḥasenī, 20. asrın önde gelen Lübnanlı müelliflerinden biridir. El-Ḥasenī’nin önemli eserlerinden biri olan el-Mevḍūʿāt, onun kaynaklarda yer alan rivayetlere ve geleneksel hadis anlayışına dair bakış açısını ortaya koymak için elverişli bir kaynak olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu bağlamda makalemizde esas olarak iki mesele ele alınmıştır. Öncelikle makalenin temel inceleme konusunu oluşturan el-Mevḍūʿāt’tan hareketle, Şīʿī bir müellifin nazarından uydurma olgusu ortaya konmaya çalışılmış, bu bağlamda el-Ḥasenī’nin mevḍūʿāt konusunda genel Şīʿī anlayıştan ayrıldığı bazı noktalara vurgu yapılmıştır. Ayrıca el-Ḥasenī’nin mevḍūʿ rivayetlerin belirlenmesinde metin tenkidi kıstaslarından nasıl ve ne ölçüde faydalanmış olduğu tespit edilmeye çalışılmıştır

Anahtar Kelimeler

Şīʿa, Hāşim Maʿrūf el-Ḥasenī, el-Mevḍūʿāt, Uydurma Hadis, Uṣūlu’l

Kaynakça

• Aycan, İrfan. “Emevîler Dönemi İç Siyasî Gelişmeleri (41-132/661-750),” Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 39:1 (1999), ss.147-174.
• el-Baḥrānī, Seyyid Hāşim. Meʿālimu’z-Zulfā fī Meʿarifi’n-Neşʾeti’l-Ūlā ve’l-Uḫrā. Kum: Muʾessesetu İḥyāʾi’l-Kutubi’l-İslāmiyye, 1382.
• el-Behbūdī, Muḥammed Bāḳır. Ṣaḥīḥu’l-Kāfī. Beyrut: ed-Dāru’l-İslāmiyye, 1981.
• el-Berḳī, Ebū Caʿfer Aḥmed b. Muḥammed. el-Meḥāsin. Kum: Dāru’l-Kutubi’l- İslāmiyye, 1370.
• el-Burḳaʿī, Ebū’l-Faḍl b. er-Riḍā el-Ḳummī. ʿArḍu Aḫbāri’l-Uṣūl ʿale’l-Ḳurʾān ve’l-ʿUḳūl. Tah. Saʿd Rustem. Medine: Dāru’l-ʿAḳīde, 2014. el-Bursī, Receb b. Muḥammed. Meşāriḳu Envāri’l-Yaḳīn fī Esrāri Emīri’l- Muʾminīn. Tah. Seyyid ʿAlī ʿĀşūr. Beyrut: Menşūrātu Muʾesseseti’l- Aʿlemī li’l-Maṭbūʿāt, 1999. el-Celālī, Muḥammed Ḥuseyn el-Ḥuseynī. Dirāse Ḥavle’l-Uṣūli’l-Erbaʿimiʾe. Tahran: Merkezu İntişārāti’l-Aʿlemī, 1394.
• Cerrahoğlu, İsmail. Tefsir Usûlü (‘İlmu Usûlü’t-Tefsir). Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1971.
• Emīn, Aḥmed. Fecru’l-İslām. Beyrut: Dāru’l-Kitābi’l-ʿArabī, 1969.
• Emir Muezzi, Muhammed Ali. “İmâmî Şiilik’te Hadisin Sıhhat Kıstasları ve Fakîhin Otoritesine Dair Değerlendirmeler,” terc. M. Ali Sönmez, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 12:2 (2003), ss.313-348.
• Evkuran, Mehmet. Sünnî Paradigmayı Anlamak. Ankara: Ankara Okulu Yayınları,
• el-Faḍlī,ʿAbdulhādī. Uṣūlu’l-Ḥadīs̠. Beyrut: Muʾessesetu Ummi’l-Ḳurā li’t-Taḥḳīḳ ve’n-Neşr, 1421.
• el-İaravī, es-Seyyid Muḥammed. Maʿa ʿUlemāʾi’n-Necefi’l-Eşraf. Beyrut: Dāru’s̠ - S̠eḳaleyn, 1998.
• Ḥakemīẓāde, ʿAlī Ekber. Esrār-e Hezār Sāle. byy. 1437.
• el-Ḥasenī, Hāşim Maʿrūf. Dirāsāt fī’l-Ḥadīs̠ ve’l-Muḥaddis̠īn. Beyrut: Dāru’t- Teʿāruf li’l-Maṭbūʿāt, 1978.
• ---------. el-Mevḍūʿāt fī’l-Ās̱ ār ve’l-Aḫbār: ʿArḍ ve Dirāse. Beyrut: Dāru’t-Teʿāruf li’l-Maṭbūʿāt, 1407/1987.
• Hıdır, Özcan. “Yahudi Kültürünün Hadislere Etkisi İddiaları Üzerine,” Hadis Tetkikleri Dergisi 3:1 (2005), ss.7-37.
• el-Ḥillī, ʿİzzuddīn el-Ḥasen b. Suleymān. Muḫtaṣaru’l-Beṣāʾir. Tah. Muştāḳ el- Muẓaffer. Kum: Muʾessesetu’n-Neşri’l-İslāmī, 1421.
• Ḥubbullāh, Ḥayder, Naẓariyyetu’s-Sunne fī’l-Fikri’l-İmāmiyyi’ş-Şīʿī: et-Tekevvun ve’ṣ-Ṣayrūra. Beyrut: Muʾessesetu’l-İntişāri’l-ʿArabī, 2006.
• ---------. “Naḳdu’l-Metn fī’t-Tecribeti’l-İmāmiyye: el-Uṣūl ve’t-Tecārib, el- Mevāniʿ ve’l-Muʿavviḳāt,”
• http://hobbollah.com/include/content/files/maqalat/116_p_1367648670.pdf (11.6.2017)
• İbn ʿArrāḳ, Ebū’l-Ḥasen ʿAlī b. Muḥammed el-Kinānī. Tenzīhu’ş-Şerīʿati’l-Merfūʿa ʿani’l-Aḫbāri’ş-Şenīʿati’l-Mevḍūʿa. Tah. ʿAbdulvehhāb ʿAbdullaṭīf ve ʿAbdullāh Muḥammed eṣ-Ṣiddīḳ. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 1981.
• İbnu’l-Cevzī, Ebū’l-Ferac ʿAbdurraḥmān b. ʿAlī. Kitābu’l-Ḳuṣṣāṣ ve’l-Muẕekkirīn. Tah. Muḥammed b. Luṭfī eṣ-ṢabbāŞ. Beyrut: el-Mektebu’l-İslāmī, 1983.
• ---------. Kitābu’l-Mevḍūʿāt. Tah. ʿAbdurraḥmān Muḥammed ʿUs̠ mān. Medine: el- Mektebetu’s-Selefiyye, 1966.
• İbn Ebī’l-Ḥadīd, ʿİzzuddīn ʿAbdulḥamīd b. Hibetullāh. Şerḥu Nehci’l-BelāŞa. Tah. Muḥammed Ebū’l-Faḍl İbrāhīm. Kum: Menşūrātu Mektebeti Āyetillāh el- ʿUẓmā el-Marʿaşī en-Necefī, 1967.
• İbn Saʿd, Ebū ʿAbdillāh Muḥammed b. Saʿd b. Menīʿ ez-Zuhrī. Kitābu’ṭ-Ṭabāḳāti’l- Kebīr. Tah. ʿAlī Muḥammed ʿUmer. Kahire: Mektebetu’l-Ḫāncī, 2001.
• İbn Şebbe, Ebū Zeyd ʿUmar b. Şebbe en-Nemīrī. Tārīḫu’l-Medīneti’l-Munevvera. Tah. Fehīm Muḥammed Ş eltūt. Cidde: Dāru’l-İṣfehānī li’ṭ-Ṭibāʿa, 1979.
• İbnu’l-İaḍāʾirī, Ebū’l-Ḥuseyn Aḥmed b. el-Ḥuseyn el-Vāsiṭī el-BaŞdādī. er-Ricāl. Tah. Muḥammed Riḍā el-Celālī. Kum: Dāru’l-Ḥadīs̠ , 1422.
• Kelānterī, ʿAlī Ekber. “Tesāmuḥ der Edille-yi Sunen,” Pejūheş-e ʿUlūm-e İslāmī 17 (2010), ss.1-22.
• el-Kevserî, Muhammed Zahid. “Ka’bu’l-Ahbâr ve İsrâiliyât,” terc. Osman Güner, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 4:1 (2004), ss.221-225.
• el-Kuleynī, Ebū Caʿfer Muḥammed b. Yaʿḳūb. el-Kāfī. Tah. ʿAlī Ekber el-İaffārī. Tahran: Dāru’l-Kutubi’l-İslāmiyye, 1363.
• Kuzudişli, Bekir. Şîa’da Hadis Rivâyeti ve İsnad. İstanbul: BSR Yayın Grubu, 2011.
• ---------. “Şîa’da Metin Tenkidi Kriteri Olarak Hadislerin Kur’ân’a Arzı: Tûsî’nin İstibsâr’ı Örneği,” M. Macit Karagözoğlu ve M. Enes Topgül (ed.), Şîa’nın Hadis Anlayışı Üzerine İncelemeler (İstanbul: Klasik, 2015) içinde, ss.91
• el-Meclisī, Muḥammed Bāḳır b. Muḥammed Taḳī. Biḥāru’l-Envāri’l-Cāmiʿa li- Dureri Aḫbāri’l-Eʾimmeti’l-Aṭhār. Beyrut: Muʾessesetu’l-Vefāʾ, 1983.
• el-Muhācir, Caʿfer. Cebelu ʿĀmil beyne’ş-Şehīdeyn. Dimeşk: el-Maʿhedu’l-Fransī li’ş-Şarḳi’l-Evsaṭ (Institut Français du Proche-Orient), 2005.
• ---------. el-Hicratu’l-ʿĀmiliyye ilā Īrān fī’l-ʿAṣri’ṣ-Ṣafevī. Beyrut: Dāru’r-Ravḍa li’ṭ-Ṭibāʿa ve’n-Neşr, 1989.
• Muslim b. el-Ḥaccāc, Ebū’l-Ḥuseyn el-Ḳuşeyrī en-Nīsābūrī. eṣ-Ṣaḥīḥ. Tah. Muḥammed Fuʾād ʿAbdulbāḳī. Kahire: Dāru’l-Ḥadīs̱ , 1991.
• en-Necāşī, Ebū’l-ʿAbbās Aḥmed b. ʿAlī el-Esedī. Ricālu’n-Necāşī. Tah. es-Seyyid Mūsā eş-Şebīrī ez-Zencānī. Kum: Muʾessesetu’n-Neşri’l-İslāmī, 1429.
• Özafşar, Mehmet Emin ve Mahmut Demir. “Vehb b. Münebbih,” Diyanet İslam Ansiklopedisi, c.42, ss.608-610.
• Özkan, Halit. “Temîm ed-Dârî,” Diyanet İslam Ansiklopedisi, c.40, ss.419-421.
• es-Seraḫsī, Ebū Bekr Muḥammed b. Aḥmed. el-Mebsūṭ. Beyrut: Dāru’l-Maʿrife, 1989.
• es-Sibāʿī, Muṣṭafā. es-Sunne ve Mekānetuhā fī’t-Teşrīʿi’l-İslāmī. Dimeşk: el- Mektebu’l-İslāmī, 1960.
• Şahin, Hanifi. Şîîlerin Gözüyle Sünnîler: İlk Dönem Şîî Kaynaklarda Sünnî Algısı. İstanbul: Mana Yayıncılık, 2016.
• Şāẕān b. Cebrāʾīl. el-Feḍāʾil. Necef: el-Maṭbaʿatu’l-Ḥayderiyye, 1962.
• eş-Şehīdu’s̱ -S̱ānī, Zeynuddīn b. ʿAlī b. Aḥmed el-ʿĀmilī. er-Riʿāye fī ʿİlmi’d- Dirāye. Kum: Mektebetu Āyetillāh el-ʿUẓmā el-Marʿaşī, 1433.
• eş-Şerīf el-Murtaḍā, Ebū’l-Ḳāsim ʿAlī b. el-Huseyn. Rasāʾilu’l-Murtaḍā. Tah. es- Seyyid Aḥmed el-Ḥuseynī ve es-Seyyid Mehdī er-Racāʾī. Kum: Dāru’l- Ḳurʾāni’l-Kerīm, 1405.
• eş-Şeyḫ el-Mufīd, Ebū ʿAbdillāh Muḥammed b. Muḥammed el-ʿUkberī.Taṣḥīḥu İʿtikādāti’l-İmāmiyye. Tah. Ḥuseyn Dergāhī. Kum: el-Muʾtemeru’l-ʿĀlemī li-Elfiyyeti’ş-Şeyḫ el-Mufīd, 1413.
• eṭ-Ṭaberānī, Ebū’l-Ḳāsim Suleymān b. Aḥmed. el-Muʿcemu’l-Kebīr. Tah. Ḥamdī b. ʿAbdilmecīd es-Selefī. Kahire: Mektebetu İbn Teymiyye, 1983.
• eṭ-Ṭaberī, Muḥammed b. Cerīr. Tārīḫu’ṭ-Ṭaberī. Beyrut: Dāru’t-Turās̱ , 1387.
• Tucker, William F. Mahdis and Millenarians: Shi’ite Extremists In Early Muslim Iraq. New York: Cambridge University Press, 2008. eṭ-Ṭūsī, Ebū Caʿfer Muḥammed b. el-Ḥasen. İḫtiyāru Maʿrifeti’r-Ricāl el-maʿrūf bi- Ricāli’l-Keşşī. Tah. Ḥasen Muṣṭafavī. Beyrut: Merkezu Neşri Ās̠āri’l- ʿAllāme Muṣṭafavī, 2009. et-Tusterī, Muḥammed Taḳī. el-Aḫbāru’d-Daḫīle. Tah. ʿAlī Ekber el-İaffārī. Tahran: Mektebetu’ṣ-Ṣadūḳ, 1405.
• ---------. Ḳaḍāʾu Emīri’l-Muʾminīn ʿAlī b. Ebī Ṭālib. Necef, 2009.
• Ustādī, Riża. “Soḫenī der bāre-yi el-Aḫbāru’d-Daḫīle-yi ʿAllāme-yi Muḥaḳḳıḳ Şūşterī,” Āyine-yi Pejūheş 6:33 (1374), ss.9-19.
• Yıldırım, Enbiya. Hadis Problemleri. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2011.