“Ey iman edenler! Siz de Mūsā’ya eziyet edenler gibi olmayın!” (33/el-Aḥzāb:69)

Yıl 2016, , 47 - 68, 01.08.2016

Yasin Meral

https://doi.org/10.1501/Ilhfak_0000001452

Öz

Hz. Muhammed’in, eşleriyle ve müminlerle olan ilişkilerini düzenleyen pek çok hüküm içeren 33/el-Aḥzāb suresinde, sahabîler, İsrailoğullarının Hz. Mūsā’ya eziyet ettikleri gibi Hz. Muhammed’e eziyet etmemeleri konusunda uyarılmaktadırlar (69. ayet). İlgili ayetin bağlamından hareketle, çalışma, Hz. Mūsā’ya yapıldığı söylenen eziyetin Hz. Muhammed’e yapılan eziyetle ilişkisinin tesbit edilmesi amacına yönelik olarak, ayette geçen Hz. Mūsā’ya yapılan eziyetin ne olduğunu Yahudi kaynakları ışığında tespit etmekte ve bununla Hz. Muhammed’e yapılan eziyet arasında kıyaslama yapıp ilgili ayetin daha sağlıklı anlaşılmasına katkı sağlamayı hedeflemektedir. Söz konusu inceleme, tefsir kaynaklarında Hz. Mūsā’ya yapılan eziyete dair yapılan yorumların Yahudi kaynakları ışığında değerlendirmeye tabi tutmakta ve “Mūsā’ya eziyet edenler gibi” ifadesiyle ilişkilendirilen iki olay arasında kurulan en muhtemel bağlantının, Hz. Mūsā’ya isnad edilen zina suçlaması ile Hz. Muhammed’in Zeyneb ile evlenmesi konusunda duyulan rahatsızlıklar olduğu sonucuna varmaktadır

Anahtar Kelimeler

Hz. Muhammed, el-Aḥzāb suresi, Zeyd, Zeyneb, Hz. Mūsā, sahabe

“O believers, be not like those who abused Moses!” (The Qur’an, 33/el-Aḥzāb:69)

Öz

“O believers, be not like those who abused Moses ” (The Qur’an, 33/el-Aḥzāb:69) The surah al-Aḥzāb of the Qur’an contains many regulations concerning the Prophet Muhammad’s relation with his wives and his companions. One of such verses, verse 69, warns the believers about Muhammad not to be like those who vexed Moses. In order to better understand the allusion of the verse, this study first investigates and evaluates the comments regarding the nature of the vexation that Moses had had to deal with in light of the relevant Jewish literature, and, second, examines the comments about the problem that Muhammad experienced, which have been offered by Muslim exegetes in Tafsir literature, with a view to finding out the nexus between the case of Moses and that of Muhammad. The findings show in a comparative fashion that it was most probably about the Prophet’s marriage to Zaynab that believers are being admonished not to slander him because of this marriage with a reference to the accusation of adultery to Moses. This article concludes that the phrase “like those who vexed Moses” should be related with marital/sexual accusations

Anahtar Kelimeler

The Prophet Muhammad, surah al-Aḥzāb, Zayd, Zaynab, Moses, companions of Muhammad

Kaynakça

• Alfonsi, Petrus. Dialogue against the Jews. Latince’den terc. Irwen Resnick. Washington: Catholic University Press, 2006.
• el-Ālūsī, Şihābuddīn Maḥmūd. Rūḥu’l-Meānī. Beyrut: Dāru İḥyāi’t-Turās̱i’l-Arabī, tsz.
• Aşer, Yakov ben. Peruş al Torah. New York: Feldheim Publishers, 1993.
• Ateş, Ali Osman, “Hz. Peygamber’in Zeyneb bint Cahş ile Evlenmesi Hakkındaki Bazı Rivayet ve Görüşlerin Değerlendirilmesi,” Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7 (1992), ss.161-180.
• Bamidbar Raba. İbranice’den terc. Judah Slotki. Londra & New York, NY: The Soncino Press, 1983.
• Bağcı, H. Musa, “Hz. Peygamberi Ahlakî Açıdan Zaaf İçerisinde Gösteren Bir Rivayetin Mahiyeti ve Bunun İstismarının Eleştirisi,” EKEV Akademi Dergisi 8:18 (2004) ss.161-178.
• Barış, Mustafa Necati. “Zeyneb bint Cahş ve Hz. Peygamber ile Evliliği,” Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 10:2 (2010), ss.177-192.
• el-BeŞavī, Ebū Muḥammed el-Ḥuseyn b. Mesūd. Meālimu’t-Tenzīl. Tah. Muḥammed Abdullāh en-Nemr. Riyad: Dāru Ṭībe, 1990.
• Ben Şemeş, Aharon. ha-Kur’an. Tel Aviv: Hotsaat Sfarim Karni, 1971.
• el-Beyḍāvī, Nāṣiruddīn Ebū’l-Ḫayr Abdullah b. Umer. Envāru’t-Tenzīl ve Esrāru’t- Tevīl. Tah. Muḥammed Abdurraḥmān el-Maraşlī. Beyrut: Dāru İḥyāi’t- Turās̱i’l-Arabī, 1997.
• el-Buḫārī, Muḥammed b. İsmāīl. Ṣaḥīḥu’l-Buḫārī. Ṣāliḥ b. Abdulazīz Ālu’ş-Şeyḫ (ed.), Mevsūatu’l-Ḥadīs̠i’ş-Şerīf: el-Kutubu’s-Sitte (Riyad: Dāru’s-Selām, 2008) içinde.
• Çınar, Mahmut. “Hz. Peygamber’in Zeyneb bint Cahş ile Evliliği Etrafındaki Şüpheler,” Diyanet İlmi Dergi 43:1 (2007), ss.31-50.
• Daniel, Norman. Islam and the West. Oxford: Oneworld Publications Ltd., 1993.
• Divlekci, Celalettin. “Ahzab Suresinin 37. Ayetiyle ilgili Nüzul Sebebi Rivayetleri ve İlmi Değeri,” EKEV Akademi Dergisi 18:59 (2004), ss.89-106.
• Ebū Ḥayyān, Muḥammed b. Yūsuf. el-Baḥru’l-Muḥīṭ. Tah. Adil Aḥmed Abdulmevcūd. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1993.
• Ginzberg, Louis. The Legends of the Jews. Almanca’dan terc. Henrietta Szold-Paul Radin. 2 c. Philadelphia, PA: The Jewish Publication Society of America, 2003.
• Horowitz, Isaiah. Şney Luhot ha-Brit. İbranice’den terc. Eliyahu Munk. Jerusalem & New York, NY: Lambda Publishers, 1999.
• Hourani, George. “Maimonides and Islam,” William M. Brinner & Stephen D. Rick (ed.), Studies in Islamic and Judaic Traditions I (Atlanta, GA: Scholars Press, 1986) içinde, ss.153-165.
• Hoyland, Robert. Seeing Islam as Others Saw It. Princeton, NJ: Darwin Press, 1997.
• İbn Aṭiyye, Abdulḥaḳḳ b. İālib. el-Muḥarraru’l-Vecīz fī Tefsīri’l-Kitābi’l-Azīz. Tah. Abdusselām Abduşşāfī Muḥammed. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l- İlmiyye, 2001.
• İbn Ebī Şeybe, Ebū Bekr. el-Kitābu’l-Muṣannef fī’l-Aḥādīs̱ ve’l-Ās̱ār. Tah. Kemāl Yūsuf el-Ḥūt. Beyrut: Dāru’t-Tāc, 1989.
• İbn İsḥāḳ, Muḥammed. Kitābu’s-Siyer ve’l-MeŞāzī. Tah. Suheyl Zekkār. Beyrut: Dāru’l-Fikr, 1978.
• İbn Kes̱īr, Ebū’l-Fidā İsmāīl. Tefsīru’l-Ḳurāni’l-Aẓīm. Tah. Muṣṭafā es-Seyyid Muḥammed, Muḥammed es-Seyyid Raşād, Muḥammed Faḍl el-Acmevī, Alī Aḥmed Abdulbāḳī, Ḥasen Abbās Ḳuṭb. Kahire: Muessesetu Ḳurṭuba, 2000.
• İbn Meymūn, Mūsā. Delāletu’l-Ḥāirīn. Tah. Hüseyin Atay. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1972.
• İbn Sad, ez-Zuhrī. Kitābu’ṭ-Ṭabaḳāti’l-Kebīr. Tah. Ali Muḥammed Umer. Kahire: Mektebetu’l-Ḫāncī, 2001.
• Josephus. Jewish Antiquities. Grekçe’den terc. H. St. J. Thackeray. Cambridge, MA: Harvard University Press, 1961.
• Kuli, Yakov-Yitshak Magriso. The Torah Anthology: Meam Loez. İbranice’den terc. Tzvi Faier. Jerusalem: Moznaim Publishers, 1990.
• el-Ḳurṭubī, Muḥammed b. Aḥmed. el-Cāmi li-Aḥkāmi’l-Ḳurān. Tah. Abdullāh b. Abdulmuḥsin et-Turkī. Beyrut: Muessesetu’r-Risāle, 2006.
• Lecker, Michael. “Zayd B. Thabit. ‘A Jew with Two Sidelocks’: Judaism and Literacy in Pre-Islamic Medina,” Journal of Near Eastern Studies 56:4 (1997), ss.259-273.
• Maghen, Zeev. “Davidic Motifs in the Biography of Muhammad,” Jerusalem Studies in Arabic and Islam 35 (2008), ss.91-139.
• Midrash Tanhuma. Terc. John T. Townsend. 3 cilt. New Jersey: Ktav Publishing House, 2003.
• Mikraot Gedolot Haketer. Ed. Menachem Cohen. Ramat-Gan: Bar-Ilan University Press, 2007.
• Muḳātil b. Suleymān. et-Tefsīr. Tah. Abdullāh Maḥmūd Şiḥāte. Beyrut: Muessesetu’t-Tārīḫi’l-Arabī, 2002.
• en-Nesefī, Muḥammed b. Aḥmed. Medāriku’t-Tenzīl ve Ḥaḳīḳatu’t-Tevīl. Tah. Seyyid Zekeriyyā. Riyad: Mektebetu Nizār Muṣṭafā el-Bāz, tsz.
• Powers, David S., Muhammad is not the Father of Any of Your Men. Philadelphia, PA: University of Pennsylvania Press, 2009.
• ---------. Zayd. Philadelphia, PA: University of Pennsylvania Press, 2014.
• Reckendorf, Hermann Zvi. al-Kur’an o ha-Mikra. Leipzig, 1857.
• er-Rāzī, Faḫruddīn. et-Tefsīru’l-Kebīr. Beyrut: Dāru’l-Fikr, 1981.
• Rivlin, Yosef Yoel. el-Ḳurān. Tel Aviv: Hotsaat Dvir, 1936.
• Rubin, Uri. “The Seal of the Prophets and Finality of Prophecy,” Zeitschrift der Deutschen Morgenländischen Gesellschaft 164:1 (2014), ss.65-96.
• ---------. ha-Kur’an. Tel Aviv: Tel Aviv University Press, 2005.
• Sahas, Daniel J. John of Damascus on Islam: The ‘Heresy of the Ishmaelites’. Leiden: Brill, 1972.
• es̱-S̱alebī, Ebū İsḥāḳ Aḥmed b. Muḥammed. el-Keşf ve’l-Beyān fī Tefsīri’l-Ḳurān. Tah. Seyyid Ḥasen Kesravī. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2004.
• eṣ-Ṣanānī, Abdurrazzāḳ b. Hemmām. et-Tefsīr. Tah. Maḥmūd Muḥammed Abduh. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1999.
• Sefer ha-Yaşar or the Book of Jasher. Neşr. J. H. Parry Company. Salt Lake City, UT, 1887.
• es-Suyūṭī, Celāluddīn. ed-Durru’l-Mens̱ūr fī’t-Tefsīr bi’l-Mes̱ūr. Tah. Abdullah b. Abdulmuḥsin et-Turkī. Kahire: Merkez Hecr li’l-Buḥūs̱ ve’d-Dirāsāti’l- Arabiyye ve’l-İslāmiyye, 2003.
• Şener, Abdulkadir, Cemal Sofuoğlu, Mustafa Yıldırım. Yüce Kur’an ve Açıklamalı- Yorumlu Meâli. İzmir: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2009. eṭ-Ṭaberī, Muḥammed b. Cerīr. Cāmiu’l-Beyān an Tevili Āyi’l-Ḳurān. Tah. Abdullah b. Abdulmuḥsin et-Turkī. Kahire: Dāru Hecr, 2001.
• Targum Pseudo-Jonathan. İbranice’den terc. Ernest G. Clarke. Collegeville, MN: The Liturgical Press, 1986.
• Targum Yonatan. ed. Moshe Ginsburg. Berlin: S. Calvary Co., 1903.
• The Chronicles of Jerahmeel. İbranice’den terc. Moses Gaster. London: Royal Asiatic Society, 1899.
• Wasilewski, Janna. “The ‘Life of Muhammad’ in Eulogius of Córdoba: Some Evidence for the Transmission of Greek Polemic to the Latin West,” Early Medieval Europe 16 (2008), ss.343-345.
• Yelḳūṭ Şimonī. Jerusalem, 1975.