The Primordial Covenant between God and Man (Bazm-i Alast) in the Tafsīr Literature

Yıl 2016, Cilt: 57 Sayı: 2, 97 - 120, 01.08.2016

Muhammed Coşkun

https://doi.org/10.1501/Ilhfak_0000001454

Öz

According to the verse 7/el-Arāf:172-173 of the Qur’an, before human beings were created on earth, a covenant (mīthāq) had been made between God and human beings to the effect that they would recognize Allah as their Lord. This article surveys the ways in which this covenant was understood in the Tafsīr literature. The issue of Allah’s making a covenant with human beings has been discussed widely in this literature, resulting in a controversy as to how to interpret it: did the whole event really take place as is described or is it only a figurative expression. Those who believe that it was a real event base their view on narratives. Those on the other side construe the verse figuratively as referring to the disposition in human nature to accept the existence and the oneness of God and reject the first view by pointing to theoretical problems in it. This study offers a survey of the arguments of both sides along with certain theological approaches to the issue and also presents briefly the sufi esoteric understanding of the verse

Anahtar Kelimeler

Primordial covenant (mīthāq), Qur’anic exegesis, Tafsīr literature, bazm-i alast, the spiritual realm

Tefsir Literatüründe Elest Bezmi

Öz

Bu makale, Kur’an’ın 7/el-Arāf:172-173 ayetlerinde insan türü henüz dünyaya gelmeden önce kendilerinden Allah’ı Rab olarak bileceklerine dair bir söz (mīs̱āḳ) alındığına dair ifadelerin tefsir literatüründe nasıl işlenmiş olduğunu ele almaktadır. Söz konusu anlatımda geçen olay gelenekte elest bezmi olarak bilinmektedir. Allah’ın insanlardan söz alması hususu tefsir geleneğinde çeşitli şekillerde yorumlanmış ve bu olayla ilgili anlatımın temsîl mi yoksa gerçek mi olduğu konusunda ihtilaf yaşanmıştır. Hadisenin somut bir vakıa olarak gerçekleştiğini savunan görüşler genellikle rivayetlere dayanmaktadır. Karşıt görüşte olanlar ise ilgili ayetleri insan fıtratında Allah’ın varlığı ve birliği gibi hususlara iman etme yetisinin mevcut olduğuna dair bir anlatım olarak değerlendirmiş ve ilk görüş kabul edildiği takdirde ortaya çıkacak teorik problemlere vurgu yapmışlardır. Çalışma, literatürdeki tartışmaları tarafların argümanları ve kelamcıların yaklaşımlarıyla birlikte sunmakta ve sûfîlerin konuya ilişkin kendilerine özgü işârî yorumlarına yer vermektedir

Anahtar Kelimeler

Elest Bezmi, ḳālū-belā, mīs̱āḳ, mîsâk, ruhlar alemi

Kaynakça

• el-Afīfī, Ebū’l-Ālā. Muhyiddin İbnü’l-Arabî’de Tasavvuf Felsefesi. Çev. Mehmet Dağ. İstanbul: Kırkambar Kitaplığı, 1999.
• Aḥmed b. Ḥanbel. el-Musned. Tah. Şuayb el-Arnāūṭ, Muḥammed Naīm el- Araḳsūsī, Ādil Murşid, M. Riḍvān el-Araḳsūsī, Kāmil el-Ḫarrāṭ. Beyrut: Muessesetu’r-Risāle, 2001.
• el-Ālūsī, Şihābuddīn Maḥmūd. Rūḥu’l-Meānī fī Tefsīri’l-Ḳurāni’l-Āẓīm ve’s- Sebi’l-Mes̱ānī. 30 c. Kahire: İdarātu’ṭ-Ṭibāati’l-Munīriyye, 1353/1934.
• el-BeŞavī, el-Ḥuseyn b. Mesūd. Meālimu’t-Tenzīl. Tah. M. Abdullāh en-Nemr, Us̠man Cuma Ḍumeyriyye, Suleymān Muslim el-Ḥarş. Riyad: Dāru Ṭībe, 1988.
• el-Baḥrānī, es-Seyyid Hāşim. el-Burhān fī Tefsīri’l-Ḳurān. Tah. Heyet. Beyrut: el- Muessesetu’l-Alā li’l-Maṭbūāt, 2006.
• el-Bursevī, İsmāīl Ḥaḳḳī. Rūḥu’l-Beyān. 10 c. İstanbul: Dersaadet, 1911.
• el-Cessās, Aḥmed b. Alī er-Rāzī. Aḥkāmu’l-Ḳurān. Tah. Muḥammed Ṣādiḳ Ḳamḥāvī. 5 c. Beyrut: Dāru İḥyāi’t-Turās̠i’l-Arabī, 1992.
• Dāvūd el-Ḳayṣarī, Maḥmūd b. Muḥammed. Şerḥu Tāiyyeti İbni’l-Fāriḍ el-Kubrā. Tah. Aḥmed Ferīd. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2004.
• Ebū Ḥayyān, Muḥammed b. Yūsuf. el-Baḥru’l-Muḥīṭ. Tah. A. Aḥmed Abdulmevcūd, Alī Muavviḍ. 8 c. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1993. el-Fihrisu’ş-Şāmil li’t-Turās̱i’l-Arabiyyi’l-İslāmiyyi’l-Maḫṭūṭ: Ulūmū’l-Ḳur’ān, el- Ḳirāāt. 5 c. Amman: Muessesetu Āli’l-Beyt, 1989. el-İazzālī, Ebū Ḥāmid. İḥyāu Ulūmi’d-Dīn. 4 c. Beyrut: Dāru’l-Marife, tsz. el-Ḥākim en-Neysābūrī, Ebū Abdullāh Muḥammed. el-Mustedrak alā’ṣ-Ṣaḥīḥayn. Tah. M. Abdulḳādir Aṭā. 4 c. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1990.
• İbn Acībe, Ebū’l-Abbās Aḥmed b. Muḥammed. el-Baḥru’l-Medīd fī Tefsīri’l- Ḳurāni’l-Mecīd. Tah. A. Abdullāh el-Ḳuraşī. 4 c. Kahire: el-Heyetu’l- Miṣriyyetu’l-Āmme li’l-Kitāb, 1999.
• İbn Arabī, Muḥyīddīn. el-Futuḥātu’l-Mekkiyye. 4 c. Kahire: el-Maṭbaatu’- Meymeniyye, 1329/1911.
• ---------. Raḥmetun mine’r-Raḥmān. Der. M. Maḥmūd İurāb. 4 c. Dimeşḳ: Maṭbaatu Naṣr, 1989.
• İbn Āşūr, Muḥammed eṭ-Ṭāhir. et-Taḥrīr ve’t-Tenvīr. 30 c. Tūnis: ed-Dāru’t- Tūnisiyye li’n-Neşr, 1984.
• İbn Ḳayyim el-Cevziyye. er-Rūḥ. Tah. M. İskender Yeldā. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l- İlmiyye, 1982.
• İbn Kes̱īr. Tefsīru’l-Ḳurāni’l-Āẓīm. Tah. M. es-Seyyid Muḥammed, M. Seyyid Raşād, M. Faḍl el-Acmāvī, Alī Aḥmed Abdulbāḳī, Ḥasen Abbās Ḳuṭb. Kahire: Muessesetu Ḳurṭuba, 2000.
• Izutsu, Toshihiko. İbn Arabî’nin Fusûs’undaki Anahtar-Kavramlar. Çev. Ahmed Yüksel Özemre. İstanbul: Kaknüs Yayınevi, 1998.
• Jones, W. T. Klasik Düşünce: Batı Felsefesi Tarihi I. Çev. Hakkı Hünler. İstanbul: Paradigma Yayınları, 2006.
• el-Ḳāḍī Abdulcebbār. Muteşābihu’l-Ḳurān. Tah. Adnān Zerzūr. Kahire: Dāru’t- Turās̠, tsz.
• ---------. Tenzīhu’l-Ḳurān ani’l-Meṭāin. Beyrut: Dāru’n-Nehḍati’l-Ḥadīs̠e, tsz.
• el-Kāşānī, Nūruddīn Muḥammed b. Murtaḍā. Tefsīru’l-Muīn. Tah. Ḥuseyn Dergāhī ve M. el-Maraşī en-Necefī. Kum: Mektebetu Āyetullāhi’l-Uẓmā el- Maraşī, tsz.
• el-Ḳuşeyrī, Abdulkerīm. Leṭāifu’l-İşārāt. Tah. A. Ḥasen Abdurraḥmān. 3 c. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2007.
• Mālik b. Enes. el-Muvaṭṭa. Tah. M. Fuād Abdulbāḳī. Beyrut: Dāru İḥyāi’t- Turās̠i’l-Arabī, 1985.
• el-Māturīdī, Ebū Manṣūr. Tevīlātu’l-Ḳurān. Tah. Ertuğrul Boynukalın. İstanbul: Mizan Yayınevi, 2006.
• Muḳātil b. Suleymān. Tefsīru Muḳātil b. Suleymān. Tah. Abdullāh M. Şihāte. 5 c. Beyrut: Dāru İḥyāi’t-Turās̠i’l-Arabī, 2002.
• Necmuddīn el-Kubrā, Aḥmed b. Umer b. Muḥammed. et-Tevīlātu’n-Necmiyye fī’t- Tefsīri’l-İşāriyyi’ṣ-Ṣūfī. Tah. Aḥmed Ferīd el-Mizyedī. 6 c. Beyrut: Dāru’l- Kutubi’l-İlmiyye, 2009.
• er-Rāzī, Faḫruddīn. Mefātīḥu’l-İayb. 32 c. Beyrut: Dāru’l-Fikr, 1981.
• Riḍā, Raşīd. Tefsīru’l-Menār. 12 c. Kahire: el-Heyetu’l-Miṣriyyetu’l-Āmme li’l- Kitāb, 1947.
• es-Semerḳandī, Ebū’l-Leys̱. Baḥru’l-Ulūm. Tah. A. Muḥammed Muavviḍ, A. Aḥmed Abdulmevcūd. 3 c. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1993. es-Sulemī, Ebū Abdurraḥmān Muḥammed b. el-Ḥuseyn. Ḥaḳāiḳu’t-Tefsīr. Tah. Seyyid Umrān. 2 c. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2001. eş-Şerīf el-Murtaḍā, Ebū’l-Ḳāsim Alī b. Ḥuseyn. Emālī’l-Murtaḍā: İuraru’l- Fevāid ve Duraru’l-Ḳalāid. Tah. M. Ebū’l-Faḍl İbrāhīm. 2 c. Kahire: Maṭbaatu Īsā el-Bābī el-Ḥalebī, 1954.
• ----------. Nefāisu’t-Tevīl. Tah. es-Seyyid Muctebā Aḥmed el-Mūsevī. 3 c. Beyrut: eş-Şeriketu’l-Ālemī li’l-Maṭbūāt, 2010.
• eṭ-Ṭabāṭabāī, Muhammed Ḥuseyn. el-Mīzān fī Tefsīri’l-Ḳurān. 22 c. Beyrut: Muessesetu’l-Alā li’l-Maṭbūāt, 1997.
• eṭ-Ṭaberānī, Ebū’l-Ḳāsim Suleymān b. Aḥmed. el-Mucemu’l-Kebīr. Tah. Ḥamdī b. Abdulmecīd. 25 c. Kahire: Mektebetu İbn Teymiyye, 1994.
• eṭ-Ṭaberī, Muḥammed b. Cerīr. Cāmiu’l-Beyān an Tevīli Āyi’l-Ḳurān. Tah. Abdulmuḥsin et-Turkī. 26 c. Kahire: Dāru Hecr, 2001.
• et-Tirmiz̠ī, Muḥammed b. Īsā. el-Cāmiu’l-Kebīr: Sunenu’t-Tirmiẕī. Tah. Beşşār Avāḍ Marūf. 6 c. Beyrut: Dāru’l-İarbi’l-İslāmī, 1998.
• ez-Zemaḫşerī, Cārullāh Ebū’l-Ḳāsim Maḥmūd b. Umer. el-Keşşāf an Ḥaḳāiḳi İavāmiḍi’t-Tenzīl ve Uyūni’l-Eḳāvīl fī Vucūhi’t-Tevīl. Tah. A. Aḥmed Abdulmevcūd, A. Muḥammed Muavviḍ. 4 c. Riyad: Mektebetu’l- Ubeykān, 1998.