Grammar of the Sufi Hearts: Abd al-Karīm al-Qushayrī’s al-Risāla fī al-Naḥw alMu awwal

Yıl 2013, Cilt: 54 Sayı: 1, 65 - 86, 01.04.2013

Ali Fahri Doğan Hülya Küçük

https://doi.org/10.1501/Ilhfak_0000001378

Cited By: 1

Öz

Grammar of the Sufi Hearts: Abd al-Karīm al-Qushayrī’s al-Risāla fī al-Naḥw alMu awwal Many scholars in the past, considering various fields of knowledge as complementary of each other, engaged in multiple disciplines. Naturally there happened to be a belief that he who masters a discipline can transfer its rules into other disciplines and thus have a say in them. Likewise, someone knowledgeable in Sufism can make other disciplines talk in a Sufi tongue, that is, he can see Sufism within them and express Sufism through them. Expression of Sufism through Arabic grammar makes an extraordinary example for such intermingling of Sufism with other disciplines. This article examines the work of the famous Sufi Abd alKarīm al-Qushayrī’s work entitled al-Naḥw al-Mu awwal in terms of the way he connects Sufism with the science of naḥw (Arabic grammar). Here al-Qushayrī presents grammatical rules in a new approach by explaining them in Sufi terms. The meanings al-Qushayrī attributes to the letters makes this work all the more interesting for those interested in the “science of letters.” It also suggests that al-Ghazzālī and Ibn al- Arabī might have been influenced by al-Qushayrī in all these

Sûfî kalplerin Nahvi: Abdulkerīm el-Ḳuşeyrī’nin Er-Risāle fī’n-Naḥvi’l-Muevvel adlı eseri

Öz

Geçmişte pek çok âlimin ilimleri bir bütün ve birbirinin tamamlayıcısı olarak görerek muhtelif ilim dallarında bilmeleri gereken her şeyi tedris etmeleri, bir ilimde derinleşen kimsenin bu ilmin kaidelerini başka ilimlere de transfer edebileceği ve o ilimlerde de söz sahibi olabileceği düşüncesini doğurmuştur. Buradan hareketle, tasavvufu iyi bilen bir kimse, diğer ilimleri onun dilinden konuşturabilir, yani onlarda tasavvufu görebilir ve anlatabilir. Tasavvufun, Arapça grameri veya daha özel olarak nahiv ilmiyle anlatımı, ilimler arasındaki bu tür kesişmeler için sıra dışı bir örnek oluşturmaktadır. Bu makalede, sûfî kimliğiyle meşhur Abdulkerīm el-Ḳuşeyrī’nin nahiv ve tasavvuf arasında kurduğu bağlantıyı anlatan enNaḥvu’l-Mu evvel adlı eseri incelenecektir. Bu eserinde el-Ḳuşeyrī, nahiv kurallarını yeni bir yaklaşımla sunmakta ve ele aldığı terimleri ve kuralları tasavvufî yorumlarla açıklamaktadır. El-Ḳuşeyrī’nin harflere yüklediği mistik manaların, eseri ḥurūf ilminin meraklıları için ilginç hale getirmesinin yanında el-İazzālī ve İbn al- Arabī’nin bu anlamda el-Ḳuşeyrī’den etkilenmiş olmaları ihtimalinden de bahsedilebilir

Anahtar Kelimeler

Tasavvuf, Nahiv, Ḥurūf, el-Ḳuşeyrī

Kaynakça

• Aksu, Hüsamettin. “Fazlullah-ı Hurûfî,” Diyanet İslâm Ansiklopedisi, c.12, ss.277-279.
• ---------. “Hurûfîlik,” Diyanet İslâm Ansiklopedisi, c.18, ss.408-412.
• Bozhüyük, Mehmet Emin. “Hurûf,” Diyanet İslâm Ansiklopedisi, c.18, ss.397-401.
• el-Buḫārī, Ebū Abdullāh Muḥammed b. İsmā īl. el-Cāmi u’ṣ-Ṣaḥīḥ. Tah. Ebū Abdullāh Abdusselām b. Muḥammed b. Umer el- Allūş. Riyad: Mektebetu’r-Ruşd, 2006.
• Çağrıcı, Mustafa. “Gazzâlî,” Diyanet İslâm Ansiklopedisi, c.13, ss.489-505.
• Ebū Ḥayyān Muḥammed b. Yūsuf el-Endelusī. el-Baḥru’l-Muḥīṭ. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l- İlmiyye, 1422/2001.
• Fahd, Toufic. “Ḥurūf,” Encyclopedia of Islam, c.3, s.595.
• el-Fārābī, Ebū Naṣr Muḥammed b. Muḥammed. Kitâbu’l-Hurûf = Harfler Kitabı. Terc. Ömer Türker. İstanbul: Litera Yayınevi, 2008.
• Feyyāḍ, Suleymān. en-Naḥvu’l- Aṣrī. Kahire: Merkezu’l-Ahrām, 1995
• el-İalāyīnī, Muṣṭafā. Cāmi u’d-Durūsi’l- Arabiyye. Beyrut: el-Mektebetu’l- Aṣriyye, 1993.
• el-İazzālī, Ebū Ḥâmid Muḥammed b. Muḥammed. İḥyā u Ulūmi’d-Dīn. Tah. S. İbrāhīm. Kahire: Dāru’l- Ḥadīs , 1412/1992.
• ---------. Mecmū atu Rasā ili’l-İmām el-İazzālī. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l- İlmiyye, 1414/1994.
• Gölpınarlı, Abdulbaki. Hurûfîlik Metinleri Katalogu. Ankara: TTK Yayınları, 1989.
• el-Ḥakīm, Su ād. İbnü'l-'Arabī Sözlüğü [=el-Mu cemu'ṣ-Ṣūfī]. Terc. Ekrem Demirli, İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2005, ss. 471-474.
• İbn Berracān, Ebū’l-Ḥakem Abdusselām b. Abdurraḥmān. Tefsīru İbn Berracān (Yazma), Yusufağa Kütüphanesi (Konya), no.4744-4746.
• ---------. Kitābu Şerḥi Esmā illāh (Şerḥu Me ānī Esmā illāh el-Ḥusnā) (Yazma), Yusufağa Kütüphanesi (Konya), no.5084.
• ---------. Şerḥu Esmā illāh el-Ḥusnā. Tah. Aḥmed Ferīd el-Mizyādī el-Mezyedī. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l- İlmiyye, 2010.
• İbn Ḫaldūn, Abdurraḥmān b. Muḥammed. el-Muḳaddime. Beyrut: Dāru'l-Cīl, tsz.
• İbn Ḫallikān, Aḥmed b. Muḥammed. Vefeyātu’l-A yān ve Enbā u Ebnā i’z-Zemān. Tah. İḥsān Abbās. Beyrut: Dāru Ṣādir, 1968.
• İbnu’l- Arabī, Muḥyīddīn. Kitābu’l-Yā ve huve Kitābu’l-Hū (Yazma), Yusufağa Kütüphanesi (Konya), no.7845.
• ---------. Kitābu’l-Bā (Yazma), Yusufağa Kütüphanesi (Konya), no.4868.
• ---------. Ecvibetu İbn Arabī alā Es ileti’l-Ḥakīm et-Tirmiẕī. Tah. Aḥmed Abdurraḥīm es-Sāyiḥ & Tevfīḳ Alī ehbe. Kahire: Mektebetu’s -S eḳāfeti’d-Dīniyye, 1426/2006.
• Karlığa, H. Bekir. “Gazzālī: Eserleri,” Diyanet İslâm Ansiklopedisi, c.13, ss.518-530.
• Kātib Çelebi. Keşfu’ẓ-Ẓunūn an Esāmī’l-Kutub ve’l-Funūn. Tah. Seyyid Şihābuddīn en-Necefī. Beyrut: Dāru İḥyā i’t-Turās i’l- Arabī, tsz.
• ---------. Keşfu’ẓ-Ẓunūn an Esāmī’l-Kutub ve’l-Funūn. Tah. M. Şerefettin Yaltkaya & Kilisli Rifat Bilge. Ankara: MEB Yayınları, 1360/1941.
• Konuk, Ahmed Avni. Mesnevî-i Şerîf Şerhi. Haz. Dilaver Gürer ve Mustafa Tahralı. İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2008.
• el-Ḳūnevī, Ṣadruddīn Muḥammed b. İsḥāḳ. Fâtiha Suresi Tefsiri =İ’cāzü’l-Beyân fî Te’vili Ümmi’l- Kur’ân. Terc. Ekrem Demirli. İstanbul: İz Yayıncılık, 2007.
• ---------. Tasavvuf Metafiziği =Miftâhu Gaybi’l-Cem ve’l-Vücûd. Terc. Ekrem Demirli. İstanbul: İz Yayıncılık, 2009.
• ---------. İlâhî Nefhalar =en-Nefehâtü’l-İlâhiyye. Terc. Ekrem Demirli. İstanbul: İz Yayıncılık, 2004.
• el-Ḳuşeyrī, Abdulkerīm b. Hevāzin. Risāle. Tah. M. Zerrūḳ & A. Balṭacī. Beyrut: Dāru’l-Ḫayr, 1413/1993.
• ---------. en-Naḥvu’l-Mu evvel (Yazma), Süleymaniye Kütüphanesi-Bağdatlı ehbi, no.2044/1.
• Küçük, Hülya. Tercüme-i İntihânâme-i Sultan Veled: İnceleme–Metin. Konya: Aybil Yayınları, 2012.
• Muslu, Ramazan. “Kuşeyrî’nin Nahiv İlmine Dair Tasavvufî Yorumu,” Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 20 (2009), ss.65-76.
• en-Nādirī, Muḥammed Es ad. Naḥvu’l-LuŞati’l- Arabiyye. Beyrut: el-Mektebetu’l- Aṣriyye, 1997.
• es-Suhraverdī, Şihābuddīn. Avārifu’l-Me ārif. Tah. M. A. Ḫālidī. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l- İlmiyye, 1426/2005.
• Tahirü’l-Mevlevî. Edebiyat Lügati. Haz. Kemal E. Kürkçüoğlu. İstanbul: Enderun Kitabevi, 1973.
• Torre, Purificacion De La. “Les Nombres de Dios de Ibn Barraŷān,” Ibn Barraŷān: Šarḥ Asmāʼ Allāh el- Ḥusnà. Comentario sobre los nombres mas bellos de dios (Madrid: Consejo Superior de Investigaciones Científicas Agencia Española de Cooperación Internacional, 2000) içinde, ss.37-84.
• et-Tusterī, Sehl. Er-Risāle fī’l-Ḥurūf (Yazma), Dublin Chester Beatty Library, no.3168/3.
• Uludağ, Süleyman. Tasavvuf İlmine Dair Kuşeyrî Risâlesi. İstanbul: Dergah Yayınları, 2004.
• ---------. Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2001.
• ---------. “Kuşeyrî, Abdülkerîm b. Hevâzin,” Diyanet İslâm Ansiklopedisi, c.26, ss.473-475.
• Uzun, Mustafa. “Ebced,” Diyanet İslâm Ansiklopedisi, c.10, ss.68-70.
• agleri, L. . “ Abd Allāh b. el- Abbās,” Encyclopedia of Islam, c.1, ss.40-41.