Erîke Hadisi’nin Bütünsel Yaklaşım Yöntemiyle Tespiti

Yıl 2020, Cilt: 61 Sayı: 1, 87 - 174, 31.05.2020

Mehmet Apaydın

https://doi.org/10.33227/auifd.627320

Cited By: 4

Öz

Bu makalede, tarafımızdan daha önce doktora tezi olarak sunulan Bütünsel Yaklaşım yöntemi kullanılarak “Erîke Hadisi” diye adlandırılan ve Hz. Peygamber’e nispet edilen “أَيَحْسَبُ أَحَدُكُمْ مُتَّكِئًا عَلَى أَرِيكَتِهِ, قَدْ يَظُنُّ أَنَّ اللهَ لَمْ يُحَرِّمْ شَيْئًا إِلاَّ مَا فِي هَذَا الْقُرْآنِ” “Sizden biriniz koltuğuna yaslanmış bir halde, Allah’ın bu Kur’an’da haram kıldığı şeylerden başkasını haram kılmadığını mı zannediyor?” şeklindeki sözlerin lafız veya mana olarak yer aldığı rivayetler Uygulama Kapsamı kabul edilerek bir Kurgu yapılmıştır. Bu Kurgu neticesinde Hz. Peygamber’in Ḫayber Gazvesi sırasında ordusuyla ilk fethettiği kalelerden birinin sakinleri olan Yahudilerle, hurma ve diğer meyvelerin senelik mahsulünün yarısı karşılığında canları ve mallarının emniyette olacağına dair bir anlaşma yaptığı, ancak bu anlaşmadan sonra ordu içinde açlık çeken bazı sahabilerin Yahudilere ait ehlî eşekleri kesip pişirmeye başladıkları, onların evlerine, soğan ve sarımsak tarlalarına girerek yağmaladıkları (nuhbe), kadınlarla mutʿa yapmaya çalıştıkları ve muhtemelen aralarında çıkan anlaşmazlıklardan dolayı bazı kadınları darp ettikleri için Yahudilerin Hz. Peygamber’e bu durumdan şikayet ettikleri tespit edilmiştir. Şikayetin haklı olduğunu yerinde müşahede eden Hz. Peygamber, haram olduğunu söyleyerek ehlî eşek etlerinin pişirildiği kazanların içindekileri döktürmüş ve bir münadi aracılığıyla Müslümanların bir araya toplanmalarını emretmiştir. Bu sırada, Kur’an’da böyle bir haram olmadığına dair kendisine yöneltilen itirazlarla karşılaştığı anlaşılan Hz. Peygamber, toplanan sahabeye bir konuşma yapmıştır. Bu konuşmasında, fethedilen kalenin sahibi olan Yahudilerle bir anlaşma yaptığını, onların canları ve mallarına dokunulmayacağına dair kendilerine teminat verdiğini hatırlattıktan sonra o Yahudilerin evlerine izinsiz girmenin, mallarını rızaları olmadan almanın Allah’a ve ahiret gününe inanan bir kimseye helal olmayacağını söylemiştir. Bu tespitler neticesinde, Hz. Peygamber’in Ḫayber’de ehlî eşek etini haram kılması, mutʿayı yasaklaması ve soğan-sarımsak yiyenleri uyarmasının, sahabeden bu fiilleri işleyenlerin Ḫayber’de bazı Yahudilerle yaptığı anlaşmaya aykırı davranmalarından kaynaklanan mukayyet idari kararlar olduğu, bu sebeple bütün ehlî eşeklerin etinin değil, o gün Ḫayber’de anlaşma yapılan Yahudilere ait ehlî eşeklerin etlerinin haram kılındığı, mutʿanın genel olarak değil, oradaki kadınlarla yapılmasının yasaklandığı, her zaman soğan-sarımsak yiyenlerin değil, mezkur Yahudilerin soğan ve sarımsaklarını yağmalayarak yiyenlerin uyarıldığı sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Erîke, Ehlî Eşek Eti, Soğan, Sarımsak, Haram, Mutʿa, Nuhbe, Ḫayber, Yahudiler

Determination of the Hadith of Arîka by Integrative Approach

Öz

In this article, using the Integrative Approach which was previously defended by the present author as a doctoral dissertation, a Scenario has been constructed using as the Scope of Application the saying “Does anyone, reclining on his couch, think that God has forbidden nothing except for what is in this Qur’an?” (أَيَحْسَبُ أَحَدُكُمْ مُتَّكِئًا عَلَى أَرِيكَتِهِ, قَدْ يَظُنُّ أَنَّ اللهَ لَمْ يُحَرِّمْ شَيْئًا إِلاَّ مَا فِي هَذَا الْقُرْآنِ) ascribed to the Prophet in various forms. As a result of this Scenario, it is determined that the Prophet made an agreement with the inhabitants of one of the fortresses that was brought under rule by Muslims during the Expedition of Khaybar, Muslims getting half of their crops in return for the guarantee for their lives and property. However, it appears that, after this agreement, some of the Companions 1) slaughtered domesticated donkeys they caught and started cooking their meat, 2) ente-red the houses of Jews, 3) plundered (nuhba) their onion and garlic fields, 4) tried to make mutʿa with women, and, 5) probably because of the dispute among them, they beat some women. The Jews went to the Prophet complaining about all of these. Seeing that the Jews were right, the Prophet ordered the content of the boilers (i.e., donkey meat) be poured and sent a herald to gather all the Muslims at the campaign. He then delivered an angry speech to the gathered crowd saying that he had made a deal with the Jews in the subdued castle and assured them that he would not touch their lives and property. He added that it would not be lawful (ḥalâl) for anyone who believes in God and in the Here-after to enter their homes without their consent. According to our findings, 1) the Prophet did not forbid the consumption of domesticated donkey meat, 2) he did not forbid making mutʿa with women, and 3) he did not warn onion-garlic eaters in a gene-ral sense. All his bans and warnings were due to the agreement made with the Jews of that particular fortress. Therefore, one can conclude that not the meat of every domesti-cated donkey is banned (declared ḥarâm); only the meat of the donkeys owned by those Jews with whom the Prophet made an agreement that day was banned. Also the mutʿa was not prohibited as a general rule, but only the mutʿa with the women of that Jewish tribe was prohibited. Finally, not all onion-garlic eaters was strictly warned, but only the onion-garlic eaters who plundered the onion and garlic fields of Jews in Khaybar were warned.

Anahtar Kelimeler

Hadith of Arîka, Domesticated Donkey Meat, Onion, Garlick, Ḥarâm, Mutʿa, Nuhba, Khaybar, Jews

Kaynakça

• ʿAbdurrezzâḳ b. Hemmâm, Ebû Bekr eṡ-Ṡanʿânî. el-Muṡannef. Kahire: Dâru’t-Teʾṡîl, 1435/2015.
• Aḥmed b. Ḥanbel, Ebû ʿAbdullâh eş-Şeybânî. Musnedu’l-İmâm Aḥmed b. Ḥanbel. Kahire: Cemʿiyyetu’l-Meknezi’l-İslâmî, 1431/2010.
• Apaydın, Mehmet. Hadislerin Tespitinde Bütünsel Yaklaşım. İstanbul: Kuramer, 2018.
• Apaydın, Mehmet. Siyer Kronolojisi. İstanbul: Kuramer, 2018.
• Apaydın, Mehmet. “Muhammed b. Ömer el-Vâkıdî’nin Hayatı, Eserleri ve Hadisleri Birleştirme Metodu,” Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul, 2001.
• Apaydın, Mehmet. “İmâmetin Kureyş’e Ait Olduğuna Dair Hz. Peygamber’e İsnâd Edilen Rivâyetlerin Bütünsel Yaklaşım Yöntemiyle Tespiti,” İlahiyat Akademi 7-8 (2018), ss.219-268.
• Apaydın, Mehmet. “Siyer Coğrafyası’nın İklimi, Bitki Örtüsü ve Hayvanları,” Hz. Peygamber (sas) Dönemi Siyer Coğrafyası Ders Kitapçığı (İstanbul: Siyer Yayınları, 2014) içinde, ss.24-46.
• Bağçivan, Mehmet. “Kur’an Sünnet Bütünlüğünün Şer’i Delilleri,” Yalova Üniversitesi İslâmî İlimler Fakültesi Dergisi 1:1 (2015), ss.131-147.
• el-Beyhaḳî, Ebû Bekr Aḥmed b. el-Ḥuseyn. Maʿrifetu’s-Sunen ve’l-Âŝâr. Tah. ʿAbdulmuʿṭî Emîn Ḳalʿacî. el-Manṡûra: Dâru’l-Vefâʾ, 1412/1991.
• el-Bezzâr, Ebû Bekr Aḥmed b. ʿAmr. el-Baḥru’z-Zeḫḫâr el-maʿrûf bi-Musnedi’l-Bezzâr. Tah. Maḥfûẓurraḥmân Zeynullâh, ʿÂdil b. Saʿd ve Ṡabrî ʿAbdulḫâliḳ eş-Şâfiʿî. Medine: Mektebetu’l-ʿUlûm ve’l-Ḥikem, 1409/1988.
• el-Buḫârî, Ebû ʿAbdullâh Muḥammed b. İsmâʿîl. Ṡaḥîḥu’l-İmâm el-Buḫârî el-musemmâ el-Câmiʿu’l-Musnedu’ṡ-Ṡaḥîḥu’l-Muḫtaṡar. Nşr. Muḥammed Zuheyr b. Nâṡır en-Nâṡır. Beyrut: Dâru Ṭavḳi’n-Necât, 1422.
• el-Buḫârî, Ebû ʿAbdullâh Muḥammed b. İsmâʿîl. Kitâbu’t-Târîḫi’l-Kebîr. Nşr. Hâşim en-Nedvî. Beyrut: Dâru’l-Fikr, tsz.
• el-Buḫârî, Ebû ʿAbdullâh Muḥammed b. İsmâʿîl. Kitâbu’l-Kunâ. Nşr. ʿAbdurraḥmân el-Muʿallimî. Beyrut: Muʾessesetu’l-Kutubi’ŝ-Ŝeḳâfiyye, 1986.
• ed-Dârimî, Ebû Muḥammed ʿAbdullâh b. ʿAbdurraḥmân et-Temîmî. el-Musned. Kahire: Dâru’t-Teʾṡîl, 1436/2015.
• Demir, Necip Sefa. “Erîke Hadîsi (Sened ve Metin Tenkîdi),” Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Bayburt Üniversitesi, Bayburt, 2018.
• Ebû ʿAvâne Yaʿḳûb b. İsḥâḳ el-İsferâyînî. el-Musnedu’ṡ-Ṡaḥîḥu’l-Muḫarrac ʿalâ Ṡaḥîḥi Muslim. Tah. ʿAbbâs b. Ṡafâḫân b. Şihâbuddîn ve diğerleri. Medine: el-Câmiʿatu’l-İslâmiyye, 1435/2014.
• Ebû Dâvûd Suleymân b. el-Eşʿaŝ es-Sicistânî. es-Sunen. Tah. Ebû Turâb ʿÂdil b. Muḥammed ve Ebû ʿAmr ʿİmâduddîn b. ʿAbbâs. Kahire: Dâru’t-Teʾṡîl, 1436/2015.
• Ebû Ḥanîfe en-Nuʿmân b. Ŝâbit. Musnedu Ebî Ḥanîfe: Rivâyetu’l-Ḥaṡkefî. Nşr. ʿAbdurraḥmân Ḥasen Maḥmûd. Mısır: Mektebetu’l-Âdâb, 1981.
• Ebû Nuʿaym Aḥmed b. ʿAbdullâh el-İṡbahânî. Maʿrifetu’ṡ-Ṡaḥâbe. Tah. ʿÂdil b. Yûsuf el-ʿAzzâzî. Riyad: Dâru’l-Vaṭan, 1419/1998.
• Ebû ʿUbeyd el-Ḳâsım b. Sellâm el-Bağdâdî. en-Nâsiḫ ve’l-Mensûḫ fî’l-Ḳurʾâni’l-ʿAzîz ve mâ fîhi mine’l-Ferâʾiḍ ve’s-Sunen. Tah. Muḥammed b. Ṡâliḥ el-Mudeyfir. Riyad: Mektebetu’r-Ruşd, 1418.
• Ebû Yaʿlâ Aḥmed b. ʿAlî el-Mavṡılî. Musnedu’l-İmâm Ebî Yaʿlâ: el-Musnedu’ṡ-Ṡağîr. Kahire: Dâru’t-Teʾṡîl, 1438/2017.
• Ertürk, Mustafa. “Nebevî Sünnet’in Târihî Gerçeklikteki Konumu Açısından ‘Kur’ân İslâm’ı’ Söyleminin İlmî Değeri,” Hadis Tetkikleri Dergisi 1:1 (2003), ss.7-29.
• el-Eşyeb, Ebû ʿAlî el-Ḥasen b. Mûsâ el-Bağdâdî. Cuzʾ fīhi Eḥâdîŝu Ebî ʿAlî el-Ḥasen b. Mûsâ el-Eşyeb. Tah. Ebû Yâsir Ḫâlid b. Ḳâsim er-Rudâdî. el-Fuceyre: Dâru ʿUlûmi’l-Ḥadîŝ, 1410/1990.
• el-Fesevî, Ebû Yûsuf Yaʿḳûb b. Sufyân el-Fârisî. el-Maʿrife ve’t-Târîḫ. Tah. Ekrem Ḍiyâʾ el-ʿUmerî. Beyrut: Muʾessesetu’r-Risâle, 1401/1981.
• Güleç, Hüseyin. “Âhâd Haberlerin Kur’ân’a Arzı,” Düzce Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1:2 (2017), ss.1-17.
• Hacıoğlu, Nejla. “Etlerinin Yenilmesi Yasaklanan Hayvanlar İle İlgili Hadis Rivayetlerinin Değerlendirilmesi,” Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 22:2 (2018), ss.1191-1219.
• Ḫalîfe b. Ḫayyâṭ, Ebû ʿAmr el-ʿUṡfûrî. Ṭabaḳâtu Ḫalîfe b. Ḫayyâṭ. Tah. Suheyl Zekkâr. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1993.
• el-Ḫalîl b. Aḥmed, Ebû ʿAbdurraḥmân el-Ferâhîdî. Kitâbu’l-ʿAyn. Nşr. Mehdî el-Maḫzûmî ve İbrâhîm es-Sâmerrâʾî. Beyrut: Mektebetu’l-Hilâl, 1988.
• Hamîdullah, Muhammed. “Hayber,” DİA, c.17, ss.20-22.
• el-Ḫaṭîb el-Bağdâdî, Ebû Bekr Aḥmed b. ʿAlî. el-Kifâye fî Maʿrifeti Uṣûli ʿİlmi’r-Rivâye. Tah. Mâhir Yâsîn el-Faḥl. ed-Demmâm: Dâru İbni’l-Cevzî, 1432.
• el-Ḫaṭṭâbî, Ebû Suleymân Ḥamd b. Muḥammed. Meʿâlimu’s-Sunen. Halep: el-Maṭbaʿatu’l-ʿİlmiyye, 1351/1932.
• el-Ḥumeydî, Ebû Bekr ʿAbdullâh b. ez-Zubeyr el-Esedî. Musnedu’l-Ḥumeydî. Tah. Ḥuseyn Selîm Esed ed-Dârânî. Dimeşḳ: Dâru’s-Seḳâ, 1996.
• İbn Ebî ʿÂṡım, Ebû Bekr Aḥmed b. ʿAmr eş-Şeybânî. el-Âḥâd ve’l-Meŝânî. Tah. Bâsim Fayṡal Aḥmed el-Cevâbire. Riyad: Dâru’r-Râye, 1411/1991.
• İbn Ebî Ḫayŝeme, Ebû Bekr Aḥmed b. Zuheyr. et-Târîḫu’l-Kebîr el-maʿrûf bi-Târîḫi İbn Ebî Ḫayŝeme. Tah. Ṡalâḥ b. Fetḥî Helel. Kahire: el-Fârûḳu’l-Ḥadîŝe, 1427/2006.
• İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekr ʿAbdullâh b. Muḥammed el-ʿAbsî. el-Muṡannef. Tah. Saʿd b. Nâṡır eş-Şeŝrî. Riyad: Dâru Kunûzi İşbîliyâ, 1436/2015.
• İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekr ʿAbdullâh b. Muḥammed el-ʿAbsî. Musnedu İbn Ebî Şeybe. Tah. ʿÂdil b. Yûsuf el-ʿAzzâzî ve Aḥmed Ferîd el-Mezîdî. Riyad: Dâru’l-Vaṭan, 1997.
• İbn Ḥacer el-ʿAsḳalânî, Ebû’l-Faḍl Aḥmed b. ʿAlî. el-İṡâbe fî Temyîzi’ṡ-Ṡaḥâbe. Tah. ʿAbdullâh b. ʿAbdulmuḥsin et-Turkî. Kahire: Dâru Hicr, 1429/2008.
• İbn Ḥazm, Ebû Muḥammed ʿAlî b. Aḥmed el-Endelusî. el-Muḥallâ bi’l-Âŝâr. Nşr. ʿAbdulğaffâr Suleymân el-Bundârî. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1424/2002.
• İbn Ḥibbân, Ebû Ḥâtim Muḥammed b. Ḥibbân el-Bustî. Ṡaḥîḥu İbn Ḥibbân: el-Musnedu’ṡ-Ṡaḥîḥ ʿalâ’t-Teḳâsîm ve’l-Envâʿ. Tah. Mehmet Ali Sönmez ve Halis Aydemir. Beyrut: Dâru İbn Ḥazm, 1433/2012.
• İbn Hişâm, Ebû Muḥammed ʿAbdulmelik b. Hişâm el-Ḥimyerî. es-Sîretu’n-Nebeviyye. Nşr. Muṡṭafâ es-Saḳḳâ, İbrâhîm el-Ebyârî ve ʿAbdulḥafîẓ eş-Şelebî. Mısır: Mektebetu Muṡṭafâ el-Bâbî el-Ḥalebî, 1375/1955.
• İbn Ḳâniʿ, Ebû’l-Ḥuseyn ʿAbdulbâḳî b. Ḳâniʿ el-Bağdâdî. Muʿcemu’ṡ-Ṡaḥâbe. Tah. Ṡalâḥ b. Sâlim el-Miṡrâtî. Medine: Mektebetu’l-Ğurabâʾi’l-Eŝeriyye, 1418/1997.
• İbn Mâce, Ebû ʿAbdullâh Muḥammed b. Yezîd el-Ḳazvînî. Sunenu İbn Mâce. Kahire. Dâru't-Teʾṡîl, 1435/2015.
• İbn Mende, Ebû ʿAbdullâh Muḥammed b. İsḥâḳ. Maʿrifetu’ṡ-Ṡaḥâbe. Tah. ʿÂmir Ḥasen Ṡabrî. Abu Dabi: Maṭbûʿâtu Câmiʿati’l-İmârât, 1426/2005.
• İbn Raslân, Ebû'l-ʿAbbâs Aḥmed b. Ḥuseyn. Şerḥu Suneni Ebî Dâvûd. Tah. Ḫâlid er-Rabâṭ ve diğerleri. el-Feyyûm: Dâru’l-Felâḥ, 1437/2016.
• İbn Saʿd, Ebû ʿAbdullâh Muḥammed b. Saʿd b. Menîʿ. Kitâbu’ṭ-Ṭabaḳâti’l-Kebîr. Tah. ʿAlî Muḥammed ʿUmer. Kahire: Mektebetu’l-Ḫâncî, 1421/2001.
• İbn Şâhîn, Ebû Ḥafṡ ʿUmer b. Aḥmed el-Bağdâdî. Nâsiḫu’l-Ḥadîŝ ve Mensûḫuh. Tah. Semîr b. Emîn ez-Zuheyrî. ez-Zerḳâʾ: Mektebetu’l-Menâr, 1408/1988.
• İbn Vehb, Ebû Muḥammed ʿAbdullâh b. Vehb el-Mıṡrî. el-Câmiʿ. Tah. Rifʿat Fevzî ʿAbdulmuṭṭalib ve ʿAlî ʿAbdulbâsiṭ Mezîd. el-Manṡûra: Dâru’l-Vefâʾ, 1425/2005.
• İbn Vehb, Ebû Muḥammed ʿAbdullâh b. Vehb el-Mıṡrî. el-Musned. Tah. Muḥyîddîn b. Cemâl el-Bekkârî. [Byy.]: Dâru’t-Tevḥîd, 2007.
• İbnu’l-Mubârek, Ebû ʿAbdurraḥmân ʿAbdullâh b. el-Mubârek. Musnedu’l-İmâm ʿAbdillâh b. el-Mubârek. Tah. Ṡubḥî el-Bedrî es-Sâmerrâʾî. Riyad: Mektebetu’l-Meʿârif, 1407/1987. İsḥâḳ b. Râheveyh, Ebû Yaʿḳûb İsḥâḳ b. İbrâhîm el-Mervezî. el-Musned. Kahire: Dâru’t-Teʾṡîl, 1437/2016.
• Mâlik b. Enes, Ebû ʿAbdullâh el-Medenî. Muvaṭṭaʾu’l-İmâm Mâlik. Tah. Muḥammed Muṡṭafâ el-Aʿẓamî. Abu Dabi: Muʾessesetu Zâyid b. Sulṭân, 1425/2004.
• el-Mâverdî, Ebû’l-Ḥasen ʿAlî b. Muḥammed el-Baṡrî. el-Ḥâvî’l-Kebîr fî Fiḳhi Meẑhebi’l-İmâm eş-Şâfiʿî. Nşr. ʿAlî Muḥammed Muʿavvaḍ ve ʿÂdil Aḥmed ʿAbdulmevcûd. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 1419/1999.
• el-Mervezî, Ebû ʿAbdullâh Muḥammed b. Naṡr. es-Sunne. Nşr. Sâlim Aḥmed es-Selefî. Beyrut: Muʾessesetu’l-Kutubi’ŝ-Ŝeḳâfiyye, 1408.
• en-Nesâʾî, Ebû ʿAbdurraḥmân Aḥmed b. Şuʿayb el-Ḫurâsânî. es-Sunen el-maʿrûf bi’s-Suneni’l-Kubrâ. Kahire: Dâru’t-Teʾṡîl, 1433/2012.
• Özafşar, Mehmet Emin. Hadisi Yeniden Düşünmek: Fikhi Hadisler Bağlamında Bir İnceleme. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 1998.
• Özafşar, Mehmet Emin. “Polemik Türü Rivâyetlerin Gerçek Mâhiyeti,” İslâmiyât 1:3 (1998), ss.19-48.
• er-Rebîʿ b. Ḥabîb el-Baṡrî. el-Câmiʿu’ṡ-Ṡaḥîḥ: Musnedu’r-Rebîʿ b. Ḥabîb. Nşr. Muḥammed İdrîs ve ʿÂşûr Yûsuf. Beyrut: Dâru’l-Ḥikme, 1415.
• er-Rûyânî, Ebû Bekr Muḥammed b. Hârûn. Musnedu’r-Rûyânî. Tah. Eymen ʿAlî Ebû Yemânî. Kahire: Muʾessesetu Ḳurṭuba, 1416.
• Saʿdân b. Naṡr, Ebû ʿUŝmân eŝ-Ŝeḳafî. Cuzʾ min Ḥadîŝi Saʿdân b. Naṣr: Munteḳâ mine’l-Cuzʾi’r-Râbiʿ. Tah. Ebû Yûsuf Seyyid b. Muḥammed Ḥâfıẓ. Mektebetu’ş-Şâmile Programı Yayını.
• Sandıkçı, Kemal. “Ebû Ümâme,” Diyanet İslâm Ansiklopedisi, c.10, s.251.
• es-Semhûdî, Nûruddîn Ebû’l-Ḥasen ʿAlî b. ʿAbdullâh. Vefâʾu’l-Vefâʾ bi-Aḫbâri Dâri’l-Muṡṭafâ. Tah. Ḫâlid ʿAbdulğanî Maḥfûẓ. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 1419.
• “Sünnet: Nebevî Kılavuz,” Hadislerle İslam (Ankara: DİB Yayınları, 2013) içinde, c.1, ss.411-424.
• eş-Şâfiʿî, Ebû ʿAbdullâh Muḥammed b. İdrîs. İḫtilâfu’l-Ḥadîŝ. Tah. Rifʿat Fevzî ʿAbdulmuṭṭalib. el-Manṡûra: Dâru’l-Vefâʾ, 1422/2001.
• eş-Şâfiʿî, Ebû ʿAbdullâh Muḥammed b. İdrîs. Musnedu’l-İmâm eş-Şâfiʿî. Tah. Mâhir Yâsîn el-Faḥl. Kuveyt: Ğarrâs, 1425/2004.
• eş-Şâfiʿî, Ebû ʿAbdullâh Muḥammed b. İdrîs. Cimâʿu'l-ʿİlm. Kahire: Dâru’l-Âŝâr, 1423/2002.
• eş-Şâfiʿî, Ebû ʿAbdullâh Muḥammed b. İdrîs. el-Umm. Tah. Rifʿat Fevzî ʿAbdulmuṭṭalib. el-Manṡûra: Dâru’l-Vefâʾ, 1422/2001.
• eş-Şeybânî, Ebû ʿAbdullâh Muḥammed b. el-Ḥasen. el-Aṡl. Tah. Muḥammed Boynukalın. Beyrut: Dâru İbn Ḥazm, 2012.
• eṭ-Ṭaberânî, Ebû’l-Ḳâsım Suleymân b. Aḥmed. el-Muʿcemu’l-Evsaṭ. Tah. Ṭâriḳ b. ʿİvaḍullâh b. Muḥammed ve ʿAbdulmuḥsin b. İbrâhîm el-Ḥuseynî. Kahire: Dâru’l-Ḥarameyn, 1415.
• eṭ-Ṭaberânî, Ebû’l-Ḳâsım Suleymân b. Aḥmed. el-Muʿcemu’l-Kebîr. Tah. Ḥamdî ʿAbdulmecîd es-Selefî. Beyrut: Dâru İḥyâʾi’t-Turâŝi’l-ʿArabî, 1983.
• eṭ-Ṭaberânî, Ebû’l-Ḳâsım Suleymân b. Aḥmed. Musnedu’ş-Şâmiyyîn. Tah. Ḥamdî ʿAbdulmecîd es-Selefî. Beyrut: Muʾessesetu’r-Risâle, 1405/1984.
• eṭ-Ṭayâlisî, Ebû Dâvûd Suleymân b. Dâvûd el-Baṡrî. Musnedu Ebî Dâvûd eṭ-Ṭayâlisî. Tah. Muḥammed b. ʿAbdulmuḥsin et-Turkî. Kahire: Dâru Hicr, 1419/1999.
• et-Terḳufî, Ebû Muḥammed ʿAbbâs b. ʿAbdullâh. Cuzʾu’t-Terḳufî. Tah. Eymen Câsim ed-Dûrî. eş-Şâriḳa: Mektebetu’ṡ-Ṡaḥâbe, 1430/2009.
• et-Tirmiẑî, Ebû ʿÎsâ Muḥammed b. ʿÎsâ. es-Sunen. Kahire: Dâru’t-Teʾṡîl, 1435/2015.
• Uraler, Aynur. Sahâbe Uygulaması Olarak Sünnete Bağlılık. İstanbul: İFAV Yayınları, 2001.
• el-Vâḳıdî, Ebû ʿAbdullâh Muḥammed b. ʿUmer b. Vâḳıd el-Eslemî. Kitâbu’l-Meğâzî. Tah. Marsden Jones. Beyrut: Dâru’l-Aʿlemî, 1409/1989.