Arap Şiirinde Hayvanlar İçin Yazılmış Mers̱iyeler

Yıl 2024, Cilt: 65 Sayı: 1, 397 - 434, 31.05.2024

Fatih Yavaş

https://doi.org/10.33227/auifd.1413099

Öz

Bu makale hayvanların ölümü üzerine söylenmiş, mers̱iye niteliğindeki Arapça şiirleri ele almaktadır. Mers̱iye Arap şiirinin en eski konularından biridir. Ölenin kaybından duyulan derin üzüntünün terennüm edildiği ve onun iyi hasletlerinin methedildiği, genellikle samimi bir üslupla yazılan bu tür şiirler sadece insanlarla sınırlı kalmamış; yaşanılan şehirlere, dostluk ve ünsiyet kurulan hayvanlara kadar uzanmıştır. Hayvanlar için söylenen ilk mers̱iye örneklerine Cāhiliye Dönemi’nde rastlanmakla birlikte Abbāsīler Dönemi bu konuda yazılmış şiirlerin hem nitelik hem de nicelik olarak zenginleştiği bir dönem olarak temeyyüz etmiştir. Bu bağlamda Cāhiliye Dönemi, Osmanlı Dönemi ve Modern Dönem’e ait birer, Abbāsīler Dönemi’ne ait üç kaside olmak üzere temsil gücü yüksek toplam 6 şiirin muhteva incelemesi yapılmıştır. Bu çerçevede karşılaştırmalı yöntemle hayvanlar için yazılmış mers̱iyelerle insanlar için yazılan mers̱iyelerin benzer ve farklı yönleri belirlenmeye çalışılmıştır. Dönemsel farklılıkların hayvan mers̱iyelerine ne şekilde yansıdığının tespiti de bu çalışmanın amaçları arasında zikredilebilir.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili ve Belagati, Şiir, Mers̱iye, Hayvanlar, Sembolizm.

Etik Beyan

Çalışmamdaki bütün bilgileri etik davranışlar ve akademik kurallar çerçevesinde makaleme eklediğimi, kendime ait olmayan bilgiler için alınan kaynaklara doğru şekilde atıf yaptığımı ve makaleyi derginin yazım kılavuzuna uygun şekilde hazırladığımı beyan ederim.

Elegies Written For Animals in Arabic Poetry

Öz

This article deals with Arabic poems in the form of elegies (mars̱iya) sung about the death of animals. Elegy (mars̱iya) is one of the oldest subjects of Arabic poetry. These types of poems, usually written in a sincere style in which the deep sadness felt for the loss of the deceased is expressed and his good qualities are praised, are not limited to people only; It extends to the cities we live in, and to the animals we form friendships and familiarity with. Although the first examples of elegies (mars̱iya) sung for animals were found in the Age of Ignorance (Jāhiliyya), the Abbāsid Period stood out as a period in which the poems written on this subject were enriched both in quality and quantity. In this context, a content analysis of a total of 6 highly representative poems, one each from the Ignorance Period (Jāhiliyya), the Ottoman Period and the Modern Period, and three odes (qaṣīda) from the Abbāsid Period, was conducted. In this context, similar and different aspects of elegies (mars̱iya) written for animals and elegies written for humans have been tried to be determined using a comparative method. Determining how periodic differences are reflected in animal elegies (mars̱iya) can also be mentioned among the aims of this study.

Anahtar Kelimeler

Arabic Language and Rhetoric, Poetry, Elegy, Animals, Symbolism

Kaynakça

• Aḥmed, Rıḍā Muḥammed. “Ris̱āʾu’l-Ḥayevān ve’ṭ-Ṭayr fī Şiʿri’l-Ḳāsım b. Yūsuf beyne’r-Remziyye ve’l-Vāḳıʿiyye”. Cāmiʿatu Menūfiye Mecelletu Buḥūs̱i Kulliyeti’l-Ādāb 119 (2019): 365-418.
• el-ʿAḳḳād, ʿAbbās Maḥmūd. Eʿāṣīru Maġrib. Ḳāhira: Muessesetu Hindāvī li’t-Taʿlīm ve’s̱-S̱ekāfe, 2012.
• el-Aṣmaʿī, Muḥammed ʿAbdulcevād. Ebu’l-Ferec el-Eṣbahānī ve Kitābuhu’l-Eġānī. Ḳāhira: Dāru’l-Maʿārif, 1951.
• el-Baṭalyevsī, Ebū Bekr ʿĀsım b. Eyyūb. Şerḥu’l-Eşʿāri’s-Sitteti’l-Cāhiliyye. 2 c. Beyrūt: Dāru’l-Fārābī, 2008.
• Bilgehan, İzzettin. Yemen Arap Edebiyatı Emir San‘âni Divanı. Konya: Palet Yayınları, 2023.
• Cerīr, İbn ʿAṭiyye. Dīvānu Cerīr. Beyrūt: Dāru Beyrūt, 1986.
• Ceviz, Nurettin. “Mu‘allaka Şairlerinin Şiirlerinde At Tasviri.” Ekev Akademi Dergisi 3:1 (2001): 265-278.
• Cumuʿa, Ḥuseyn. el-Ḥayevān fi’ş-Şiʿri’l-Cāhilī. Dımaşḳ: Dāru Raslān, 2010.
• Çelik, Taha. " 'Dehre Sövmeyiniz…' Rivayeti Çerçevesinde Zaman Algısı." Uluslararası İslam Medeniyetinde Zaman Sempozyumu Konya: 2015.
• Çetin, Nihad M. Eski Arap Şiiri. 3. baskı. İstanbul: Kapı Yayınları, 2021.
• Ḍayf, Şevḳī. er-Ris̱ā. 4. baskı. Ḳāhira: Dāru’l-Maʿārif, tsz.
• Ḍayf, Şevḳī. Tārīḫu’l-Edebi’l-ʿArabī. 10 c. Ḳāhira: Dāru’l-Maʿārif, 1989.
• Ebū Nācī, Muḥammed Ḥasen. er-Ris̱ā fi’ş-Şiʿri’l-ʿArabī. Beyrūt: Menşūrātu Dāri Mektebeti’l-Ḥayāt, 1981.
• Ebū Nuvās, el-Ḥasen b. Hāniʾ. Dīvānu Ebī Nuvās. Ḳāhira: Maṭbaʿatu Mıṣr, 1953.
• Ergin, Mehmet Mesut. “Osmanlı Dönemi Arap Edebiyatından Bir Şair: Ahmed el-Keyvânî.” Nüsha 2:4 (2002): 57-84.
• el-Ferāhīdī, el-Ḫalīl b. Aḥmed. Kitābu’l-ʿAyn. 4 c. Beyrūt: Dāru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 2003.
• Fidan, İbrahim. İbnu’n-Nakīb el-Huseynī ve Şiirleri. Ankara: Gece Kitaplığı, 2016.
• el-Fīrūzābādī, Mecduddīn Muḥammed b. Yāʿkūb. el-Ḳāmūsu’l-Muḥīṭ. 8. baskı. Beyrūt: Muessesetu’r-Risāle, 2005.
• el-Ḫansā, Ummu ʿAmr Tumādır bint ʿAmr b. el-Ḥāris̱ b. eş-Şerīd. Dīvānu’l-Ḫansā. 2. baskı. Beyrūt: Dāru’l-Maʿrife, 2004.
• Haddāra, Muḥammed Muṣṭafā. İtticāhātu’ş-Şiʿri’l-ʿArabī fi’l-Ḳarni’s̱-S̱ānī el-Hicrī. Ḳāhira: Dāru’l-Maʿārif, 1963.
• İbn Raşīḳ, Ebū ʿAlī el-Ḥasen el-Ḳayrevānī. el-ʿUmde fī Meḥāsini’ş-Şiʿr ve Ādābih. 5. baskı. 2 c. Beyrūt: Dāru’l-Cīl, 1981.
• İbnu’l-ʿAllāf, Ebū Bekr el-Ḥasen b. ʿAlī b. Aḥmed b. Beşşār en-Nehrevānī. Şiʿru İbni’l-ʿAllāf. Baġdād: Maṭbaʿatu’l-Cāmiʿa, 1974.
• ʿİmāra, es-Seyyid Aḥmed. Ris̱āʾu’l-Ḥayevān fi’ş-Şiʿri’l-ʿArabī. Ḳāhira: Mektebetu’n-Nahḍa el-Mıṣriyye, 1996.
• el-İṣfahānī, Ebu’l-Ferec. el-Eġānī. 3. baskı. 25 c. Beyrūt: Dāru Ṣādır, 2008.
• Kafes, Mahmut. “Muallakalarda Bitki ve Hayvan Tasvirleri.” Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 35 (2016): 145-64.
• el-Keyvānī, Aḥmed. Dīvānu Aḥmed Bey el-Keyvānī, 1884.
• Kılıç, Hulusi. “Ebü’l-Ferec el-İsfahânî.” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), 10:316-18. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
• Ḳudāme b. Caʿfer, Ebu’l-Ferec el-Baġdādī. Naḳdu’ş-Şiʿr. Beyrūt: Dāru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 1995.
• Pala, İskender. Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. İstanbul: Kapı Yayınları, 2010.
• es̱-S̱eʿālibī, Ebū Manṣūr Abdulmelik. Yetīmetu’d-Dehr fî Meḥāsini Ehli’l-ʿAṣr. 5 c. Beyrūt: Dāru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 1983.
• Söylemez, Muhammed Ali ve Mücahit Küçüksarı. “Arap Şiirinde Şairin Kendisine Mers̠iye Söylemesi: Mālik b. er-Rayb’ın el-Ḳaṣīdetu’l-Yāʾiyye’si Örneği.” Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 63:2 (2022): 1063-95.
• es-Sūdānī, Abdullāh Abdurraḥīm. Ris̱āu Ġayri’l-İnsān fi’ş-Şiʿri’l-ʿAbbāsī. Abū Dabī: el-Mecmaʿu’s̱-S̱ekāfī, 1999.
• eṣ-Ṣūlī, Bekr Muḥammed b. Yaḥyā. Kitābu’l-Evrāḳ Ḳısmu Aḫbāri’ş-Şuʿarā. Ḳāhira: Maṭbaʿatu’ṣ-Ṣāvī, 1934.
• Toprak, M. Faruk. Endülüs Şiirinde Mersiye. Ankara: Grafiker Yayınları, 2014.
• Toprak, M. Faruk. “Mersiye.” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), 29:215-217. Ankara: TDV Yayınları, 2004.
• Topuzoğlu, Tevfik Rüştü. “Recez.” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), 34:509-510. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
• el-Usdāvī, ʿAbdulmecīd. Şiʿru'l-Ḳāsım b. Yūsuf el-ʿİclī. 2. baskı. Ḳāhira: Dāru’t-Teysīr, 2003.
• Üstün, Mahmut. “Klasik Arap Şiirinde Mersiye.” Kafkas Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 15:8 (2021): 393-417.
• Yanık, Nevzat H. “İbnu’l-ʿAllāf.” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), 20:484-85. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.