Sağlık İşletmeciliğinde Maliyet ve Yönetim Muhasebesi Sisteminin Oluşturulması: Bir Hastane Uygulaması

Yıl 2022, , 84 - 101, 01.05.2022

Zeynep Gizer , Caner Atış

https://doi.org/10.25294/auiibfd.929802

Öz

Her işletmede olduğu gibi hizmet sektöründe yer alan hastaneler için de maliyet yönetimi önemli bir konudur. Sağlık hizmeti sunan hastanelerin karmaşık yapıda olması; maliyetlerin dağıtılmasında ve birim maliyetlerin daha doğru hesaplanmasında ve karar alma aşamasında karşılaşılan bir sorundur. Yöneticilerin karar alma aşamasındaki en önemli bilgi kaynağı ise maliyet muhasebesi sistemleridir. Maliyetlerin dağıtımında geleneksel yöntemin yetersiz olduğunun ortaya çıkması ile Faaliyet Tabanlı Maliyetleme ve Kaynak Tüketim Muhasebesi yöntemleri geliştirilmiştir.
Bu çalışmada, uygulama yapılan hastanede daha iyi bir maliyet yönetiminin sağlanması amacıyla maliyet muhasebesi sisteminin oluşturulması amaçlanmıştır. Bu doğrultuda çalışmaya konu olan hastanenin Genel Cerrahi Ana Bilim Dalı’nda yapılan 19 farklı ameliyatın birim maliyetlerinin hesaplanması için Geleneksel Maliyet Muhasebesi, Faaliyet Tabanlı Maliyet ve Kaynak Tüketim Muhasebesi yöntemleri uygulanmıştır. Bu süreçte karşılaşılan zorluklar neticesinde hastanede daha doğru maliyet bilgisinin hesaplanabilmesi adına maliyet muhasebesi sistemleri için öneriler geliştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sağlık Muhasebesi, Yönetim Muhasebesi, Geleneksel Maliyet Yönetimi, Faaliyet Tabanlı Maliyet Yönetimi, Kaynak Tüketim Muhasebesi

Building Cost and Management Accounting System for Health Industry: A Hospital Application

Öz

Cost management is a critical issue for hospitals falling within the service sector as for each business. The complexity of the hospitals providing health services has become a problem in cost allocation and more accurate calculation of unit costs depending on this in decision phase. The most important data source of managers’ decision phase is cost accounting systems. As Traditional Method was inadequate in the cost allocation, Activity-Based Costing and Resource Consumption Accounting methods have been developed.
In this study, it is aimed to build a cost accounting system in a hospital to provide better cost management. Traditional Cost Accounting, Activity Based Costing and Resource Consumption Accounting methods have been applied to calculate unit costs for 19 different surgeries in General Surgery Department of the hospital. As a result of the difficulties in this process, some suggestions were developed for cost accounting systems to calculate the cost information more accurately in the hospital.

Anahtar Kelimeler

Healthcare Accounting, Managerial Accounting, Traditional Cost Accounting, Activity Based Costing, Resource Consumption Accounting

Kaynakça

• Ağırbaş, İ., Gök, H., Akbulut, Y., & Önder, Ö. R. (2012). Hastanelerde Maliyet Analizi ve Tıbbi Rehabilitasyon Hizmetlerinde Birim Maliyet Hesaplanması. Türk Fiziksel Tıp Rehabilitasyon Dergisi, (58), 103-108.
• Ağırbaş, İ. (2014). Sağlık Kurumlarında Finansal Yönetim ve Maliyet Analizi. Siyasal Kitabevi, Ankara.
• Ahmet, S.A., & Moosa, M. (2011). Application of Resource Consumption Accounting (Rca) in an Educational Institute. Pakistan Business Review, January, 755-775.
• Anand, K., Pandav, C.S., & Kapoor, S.K. (2002). Cost of Services in A Sub-District Level Hospital in Northen India. Journal of the Academy of Hospital Administration, 14(2), 19-22.
• Aksoylu, S. (2014). Hastane İşletmelerinde Değer Akış Maliyetlemesi. Niğde Üniversitesi İ.İ.B.F Dergisi, 1(1), 260-272.
• Aksu, İ. (2013). Kaynak Tüketimine Dayalı Muhasebe: Bir Örnek Uygulama. NWSA-Social Sciences, 8(4), 165-182. http://dx.doi.org/10.12739/NWSA.2013.8.4.3C0116.
• Aktaş, R. (2013). Yeni Bir Maliyet ve Yönetim Muhasebesi Yöntemi Olarak Kaynak Tüketim Muhasebesi. Muhasebe Finansman Dergisi, Nisan, 55-75.
• Altıntaş, T. (2003). Hastane İşletmelerinde Maliyet Muhasebesi Uygulaması: İ.Ü. Kardiyoloji Enstitüsünde Bir Örnek Uygulama. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Büyükmirza, K., & Köse D., S. (2014). Sağlık Uygulama Tebliğinin Poliklinik Birim Maliyetleri Açısından Değerlendirilmesi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, (8), 28-37. DOI: 10.16992/ASOS.434.
• Capettini, R., Chow, C.W. & McNamee, A.H. (1998). On The Need and Opportunities for Improving Costing and Cost Managemet in Healthcare Organizations. Managerial Finance, 24(1), 46-59.
• Carey, K. & Burgess J. F. (2000). Hospital Costing: Experience From The VHA. Financial Accountability& Management, 16(4), 289-308. https://doi.org/10.1111/1468-0408.00109.
• Civelek, M., & Özkan, A. (2011). Maliyet ve Yönetim Muhasebesi. Detay Yayıncılık, Ankara.
• Clinton, D., & Keys, E.D. (2002). Resource Consumption Accounting: The Next Generation of Cost Management Systems. Focus Magazine, (5), 1-6.
• Clinton, D., & Webber, S.A. (2004). RCA at Clopay. Strategic Finance, October, 21-26.
• Dayı, F. (2013). Sağlık İşletmelerinde Uygulamalı Finansal Analiz. Ekin Kitabevi, Bursa.
• Durukan S., & Akar Ç., & Şahin İ. (2007). Seçilmiş Hastanelerde Karşılaştırmalı Poliklinik Gider Yeri Birim Maliyetleri. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi,10(1), 19-47.
• Erdoğan, N., & Saban, M. (2006). Maliyet ve Yönetim Muhasebesi. Barış Yayınları, İzmir.
• Erkuş, H., & Aksu, İ., & Turan, E. (2014). Kaynak Tüketim Muhasebesinin Diğer Maliyet Sistemleri ile Karşılaştırılması. Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi, (2), 15-36.
• Flessa, S. (1998). The Costs of Hospital Services: A Case Study of Evangelical Lutheran Churc Hospitals in Tanzania. Health Policy and Planning, (13), 397–407. https://doi.org/10.1093/heapol/13.4.397.
• Friedly, G., & Küpper, H. U., & Pedell, B. (2005). Relevance Added: Combining Abc with German Cost Accounting. Strategic Finance, 86(12), 56-61.
• Ghareeb, A.A. (2010). Hastanelerde Maliyetleme ve Özel Bir Hastanede Uygulama. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
• Grasso, L. P. (2005). Are Abc and Rca Accounting Systems Compatible with Lean Management. Management Accounting Quarterly, 7(1), 12-27.
• Karacan, S. & Aslanoğlu, S. (2005). Faaliyet Tabanlı Maliyetleme Yönteminin Temel Mali Tablolar Üzerine Etkileri. Muhasebe ve Denetime Bakış, Eylül, 17-38.
• Karahan, K. (2000). Hizmet Pazarlaması. Beta Yayınları, İstanbul.
• Karasioğlu, F., & Çam, A. V. (2008). Sağlık İşletmelerinde Maliyet Analizi: Karaman Devlet Hastanesinde Birim Muayene Maliyetlerinin Hesaplanması. Niğde Üniversitesi İİBF Dergisi, 1(1), 15-24.
• Keys, D., & Merwe A. V. D. (1999). German vs. United States Cost Management. Management Accounting Quarterly, 1(1), 1-8.
• Kısakürek, M. M. (2010). Hastane İşletmelerinde Bölüm Maliyet Analizi: Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesinde Bir Uygulama. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve idari Bilimler Dergisi, 24(3), 229-256.
• Kozak, N., & Özel, Ç. H., & Yüncü Karagöz, D. (2011). Hizmet Pazarlaması. Detay Yayıncılık, Ankara.
• Krumwiede, K. (2005). Rewards and Realities of German Cost Accounting. Strategic Finance, April, 27-35.
• Krumwiede, K., & Suessmair, A. (2007). Comparing US and German Cost Accounting Methods. Management Accounting Quarterly, 8(3), 1-9.
• Kürkçü, Ö. (2015). Hastane İşletmelerinde Maliyet Hesaplamaları, Muhasebesi, Karşılaşılan Sorunlar ve Uygulama. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Okan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Mogyorosy, Z., & Smith P. (2005). The Main Methodological Issues in Costing Health Care Services. (Research Paper: 7), University of York Centre For Health Economics, UK.
• Ocak, S., & Gider, Ö., & Top, M. & Akar, Ç. (2004). Muğla Devlet Hastanesi Tomografi Ünitesi Maliyet-Hacim-Kar Analizi. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 7(1), 3-38.
• Özgülbaş, N., & Tarcan, M. (2013). Sağlık Kurumlarında Maliyet Yönetimi. Anadolu Üniversitesi Yayınları Yayın No: 2865, Eskişehir.
• Özdemir, E., & Kaygusuz, S. Y. (2009). Müşteri Karlılık Analizi: Faaliyet Tabanlı Maliyetleme ile Ölçümü ve Pazarlama Kararlarında Kullanımı. İş, Güç Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 11(3), 87-112. Doi: 10.4026/1303-2860.2009.0112.x
• Özyapıcı, H. (2012). Resource Consumption Accounting and Its Application in a Healthcare Institution. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Parlakkaya, R. (2003). Maliyet ve Performans Yönetim Aracı Olarak Tümleşik Faaliyet Tabanlı Maliyetleme ve Ekonomik Katma Değer Sistemi. Afyon Kocatepe Üniversitesi, İ.İ.B.F. Dergisi, 5(2), 73-87.
• Rahimi, M., & Sheybani, Z., & Sheybani, E., & Abed, F. (2014). Resource Consumption Accounting: A New Approach to Management Accounting. Management and Administrative Sciences Review, 3(4), 532-539.
• Somunoğlu, S. (2012). Sağlık Kurumları Yönetimi I. M. Tatar (Ed.), Sağlık-Sağlık Hizmetleri ve Türk Sağlık Sistemi. Anadolu Üniversitesi Yayınları No: 2631, Eskişehir, 3-24.
• Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu (2013). Kamu Sağlık Tesislerinde Maliyet Muhasebesi. Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu, Ankara.
• Tutkavul, K., & Elmacı, O. (2016). Sürdürülebilir Rekabet Üstünlüğü Sağlamada Kaynak Tabanlı Yaklaşım ve Kaynak Tüketim Muhasebesi Modeli. Gazi Kitapevi, Ankara.
• Webber, S. A., & Clinton, D. (2004). Resource Consumption Accounting Applied: The Clopay Case, Management Accounting Quarterly, 6(1), 1-14.
• Wegman, G. (2009). The Activity Based Costing Method: Developments and Applications. The Journal of Accounting Research and Audit Practices, 8(1), 7-22.
• White, L. (2009). Resource Consumption Accounting: Manager- Focused Management Accounting. The Journal of Corporate Accounting & Finance, May-June, 64-77. https://doi.org/10.1002/jcaf.20501
• White, L., & Clinton, D., & Merwe, A.V.D., & Cokins, G., & Thomas, C., & Templin, K., & Huntzinger, J. (2011). Why We Need a Conceptual Framework for Managerial Costing, Strategic Finance, 93(4), 36-42.
• Wu, X., & Zou, S., & Zhu, B., & Shi, J.(2015). The Hospital Costs of Stroke Patients in Chinese Island Populations: An 11-Year Tendency Analysis. Journal of Stroke and Cerebovascular Diseases, 24(15), 988-992. Doi: 10.1016/j.jstrokecerebrovasdis.2014.12.021.
• Yılmaz, B. (2008).Hastane İşletmelerinde Rekabet Üstünlüğü Sağlamada Faaliyet Esasına Dayalı Maliyetleme Yönteminin Rolü. Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, (15), 301-318.
• Yiğittop, V. M. (2008). Özel Hastane İşletmelerinde Muhasebe Uygulamaları ve İç Kontrol Sistemi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Zengin, O., & Kaptanoğlu, A. (2013). Sağlık İşletmelerinde Maliyet, Depo Stok ve Envanter Yönetimi. A. Kaptanoğlu (Ed.), Maliyet Muhasebesi Kavramı. Beşir Kitapevi, İstanbul, 70-100.