Osmanlı’nın Son Dönemlerinde Kayseri Hacılar’a Bağlı Yabancılar Köyü Sakinlerinin Taşınmaz Mal Varlıkları İle Vergi Yapısının Analizi

Yıl 2020, Cilt: 20 Sayı: 2, 212 - 220, 20.11.2020

Ekrem Erdem , Sefure Deveci

https://doi.org/10.25294/auiibfd.707266

Öz

Bu çalışmanın amacı, Kayseri Hacılar’da yaşayan halkın Osmanlının son dönemlerindeki ekonomik durumu ve sahip oldukları varlıkların dağılımını ortaya çıkarmaktır. Toplamda dört mahalle ve yabancılardan oluşan bir köyle ilgili belgeler 15 yıl öncesine kadar bilinmeyen Kayseri Hacılara ait Hülâsa Defterlerinden okunmuş; ancak burada sadece Yabancılar Köyü ile ilgili veriler analiz edilmiştir. Bu köye kayıtlı kişiler aslen Hacılar kökenli olmayıp, çoğunlukla Kayseri’nin mahallelerinden gelip Hacılar'da taşınmaz varlıkları olanlardır. Bize göre çalışmayı önemli kılan esas mesele, Hülâsa Defterlerinden Osmanlı döneminde taşınmaz varlık sahipliği ve vergi yükü üzerine bilgilerin ortaya çıkarılmasıdır. Çalışmanın temel bulguları şöyle ifade edilebilir: Kayıtlarda köy sakinlerinin sahip olduğu taşınmaz varlıklar içerisinde toplam değeri en yüksek olanların müstakil (bağımsız) tarlalar olduğu tespit edilmiştir. Bunu yine bağımsız olarak bahçeler, cehriler, bağlar ve haneler takip etmektedir. Halk ağırlıklı olarak çiftçilikle uğraştığından, vergi yükünün halkın alt kesimlerinde daha düşük olduğu görülmektedir. Köyde gayrimenkul zengini sayılabilecek kişi sayısı yok denecek kadar az olup, halkın taşınmaz varlık düzeyinin araştırma kapsamındaki dört mahallede oturanlardan daha düşük olduğu anlaşılmaktadır. Bunun en önemli sebepleri olarak da bu kişilerin uzun süredir ve düzenli olarak orada yerleşik olmaması nedeniyle sonradan gayrimenkul edinmiş olmaları ve akrabalık bağları olmadığı için de aralarındaki iktisadi dayanışmanın yeterince güçlü olmaması gösterilebilir.

Anahtar Kelimeler

Kayseri Ekonomisi, Hacılar, Hülâsa Defterleri, Taşınmaz Varlık Analizi, Yabancılar Köyü

Analysis of Residents’ Real Estates and Tax Structure in Kayseri Hacilar Foreigners’ Village in the Late Ottoman Period

Öz

The purpose of this study is to determine the level of richness and distribution of wealth through real estates belonging to Kayseri Hacılar Foreigners’ Village about a century ago. The documents for the four quarters and a village of foreigners were read but only the data related to the village were analyzed. The documents were collected from the Hülâsa Defters (‘Summary Notebooks’) for Hacılar Foreigners’ Village. The village residents were not from Hacılar but mostly came from the quarters of Kayseri. In our opinion, the main issue that makes the study important is the discovery of the information on the property ownership and tax burden from the Hülâsa Defters. The basic findings are as follows: The real estates owned by the residents of this village was mainly separate and fundamentally arable fields. This has been followed by separate gardens, buckthorns (cehri), vineyards and houses. The number of people who are rich in terms of real estates were scarcely any in the village, and so the people’s level of richness and tax burden was rather low compare to the quarters for the reason that they just acquired property but not settled there, so economic solidarity between them was not strong enough.

Anahtar Kelimeler

Economics of Kayseri, Hacılar, Foreigners’ Village, Real Estates Analysis, Hülâsa Defters

Kaynakça

• 45 Numaralı Defter: Hacılar Hülâsa Defteri, Cilt 52-Hacılar Aşağı Mahalle-Hacılar Yabancı Karyesi, KAYTAM (Kayseri ve Yöresi Tarih Araştırmaları Merkezi) Arşivi, Erciyes Üniversitesi, Kayseri.
• 46 Numaralı Defter: Hacılar Hülâsa Defteri, Cilt 51-Hacılar Yukarı Mahalle-Hacılar Bölük Mahalle, KAYTAM (Kayseri ve Yöresi Tarih Araştırmaları Merkezi) Arşivi, Erciyes Üniversitesi, Kayseri.
• 56 Numaralı Defter: Hacılar Hülâsa Defteri, Cilt 51-Hacılar Orta Mahalle, KAYTAM (Kayseri ve Yöresi Tarih Araştırmaları Merkezi) Arşivi, Erciyes Üniversitesi, Kayseri.
• Devellioğlu, F. (1996). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Aydın Kitabevi Yayınları, Ankara.
• Faroqhi, S. (2018). Osmanlı Şehirleri ve Kırsal Hayatı, Çev. E.S. Özcan, Doğubatı Yayınfları, Ankara.
• https://www.tkgm.gov.tr/sites/default/files/icerik/ekleri/arsivin_onemi_ve_arsiv_belgeleri_0.docx. (Erişim Tarihi: 29.09.2019).
• Şemseddin S. (1989). Kâmûs-ı Türkî, Enderun Kitabevi Yayınları, İstanbul.