An Examination of the Relationship Between Unrelated Diversification and Internationalization of Holdings in Turkiye Through the Business System

Yıl 2026, Cilt: 26 Sayı: 1, 1 - 13

Abdullah Yağız Akgül , Onur Dirlik

https://doi.org/10.25294/auiibfd.1769155

Öz

This study provides a comprehensive examination of business groups, particularly holdings as the central actors of the Turkish business system, through the lens of unrelated diversification speed and internationalization ratio. The research was conducted with a quantitative design, in which the measures of unrelated diversification and expansion speed were adapted from the diversification and growth metrics used in the literature (Rumelt, 1974; Hoskisson & Hitt, 1990; Hitt, Hoskisson, & Kim, 1997) and customized through the inclusion of the concept of speed to capture the temporal dimensions of Turkish holdings’ historical expansion and diversification processes. The findings were tested through correlation analyses. Based on the 2022 rankings of ISO 500, ISO Second 500, Fortune 500, and ENR 250, firms that stood out with their turnover were identified, and the holdings to which these firms belong were selected as the sample. The analyses reveal that firms established through unrelated diversification account for approximately twenty-five percent of the total net sales of the sampled holdings. Moreover, it was found that around eleven percent of the holdings neither diversified nor expanded, while the remaining sixty-three percent expanded without engaging in unrelated diversification. Notably, when the holdings were grouped according to unrelated diversification speed, five distinct categories emerged, and these groups demonstrated a significant and negative relationship with their share in total exports. This finding indicates a negative correlation between unrelated diversification speed and export performance.

Anahtar Kelimeler

Turkish Business System , Unrelated Diversification Speed , Internationalization Ratio , Business Groups

Türkiye’deki Holdinglerin İlişkisiz Çeşitlenme ve Uluslararasılaşma İlişkisinin İş Sistemi Üzerinden İncelenmesi

Öz

Bu çalışma, Türk iş sisteminin temel aktörlerinden olan holdingleri, ilişkisiz çeşitlenme hızı ve uluslararasılaşma oranı ekseninde kapsamlı şekilde incelemektedir. Araştırma, nicel bir tasarımla yürütülmüş, ilişkisiz çeşitlenme ve genişleme hızları, literatürde kullanılan çeşitlenme ve büyüme ölçütlerinden (Rumelt, 1974; Hoskisson & Hitt, 1990; Hitt, Hoskisson & Kim, 1997) uyarlanmış, Türk holdinglerinin tarihsel genişleme ve çeşitlenme süreçlerini zamana duyarlı şekilde ölçümleyebilmek için hız kavramı dahil edilerek özelleştirilmiştir. Bulgular, korelasyon analizleri aracılığıyla test edilmiştir. Araştırmada, 2022 yılına ait İSO 500, İSO İkinci 500, Fortune 500 ve ENR 250 listeleri esas alınarak, net satış tutarı büyüklükleriyle öne çıkan işletmeler belirlenmiş ve bu işletmelerin bağlı olduğu holdingler örneklem olarak seçilmiştir. Yapılan analizler sonucunda, ilişkisiz çeşitlenme sonucu kurulan işletmelerin, örneklemde yer alan holdinglerin toplam net satışlarının yaklaşık yüzde yirmi beşini temsil ettiği tespit edilmiştir. Aynı zamanda, holdinglerin yaklaşık yüzde on birinin ne çeşitlenme ne de genişleme kaydetmediği, geri kalan yüzde altmış üçlük kısmın ise ilişkisiz çeşitlenme yapmadan genişleyerek temsil edildiği ortaya çıkmıştır. Özellikle ilişkisiz çeşitlenme hızı temelinde yapılan gruplandırmada, beş ayrı kategori oluşturulmuş ve bu grupların toplam ihracat içindeki paylarının anlamlı ve negatif yönde bir ilişki sergilediği belirlenmiştir. Bu bulgu, ilişkisiz çeşitlenme hızı ile ihracat rakamları arasında negatif bir ilişki olduğunu ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Türk İş Sistemi , İlişkisiz Çeşitlenme Hızı , Uluslararasılaşma Oranı , İşletme Grupları

Kaynakça

• Amable, B. (2003). The diversity of modern capitalism. Oxford University Press.
• Ansoff, H. I. (1957). Strategies for diversification. Harvard Business Review, 35(5), 113–124.
• Buğra, A. (1994). State and business in modern Turkey: A comparative study. State University of New York Press.
• Buğra, A. (2017). Devlet ve işadamları. İletişim Yayınları.
• Carney, M., Gedajlovic, E., Heugens, P., Van Essen, M., ve Van Oosterhout, J. (2011). Business group affiliation, performance, context, and strategy: A meta-analysis. Academy of Management Journal, 54(3), 437–460. https://doi.org/10.5465/amj.2011.61967812
• Chandler, A. D. (1962). Strategy and structure: Chapters in the history of the American industrial enterprise. MIT Press.
• Cuervo‐Cazurra, A., ve Colpan, A. M. (2023). Owners' nonfinancial objectives and the diversification and internationalization of business groups. Corporate Governance: An International Review, 31(6), 869-891.
• Çolpan, A. M., ve Hikino, T. (2008). Türkiye'nin büyük şirketler kesiminde işletme gruplarının iktisadi rolü ve çeşitlendirme stratejileri. Journal of Management Research/Yönetim Araştırmaları Dergisi, 8(1-2), 23-58.
• Çolpan, A. M., ve Jones, G. (2016). Business groups, entrepreneurship and the growth of the Koç Group in Turkey. Business History, 58(1), 69-88.
• DiMaggio, P. J., ve Powell, W. W. (1983). The iron cage revisited: Institutional isomorphism and collective rationality in organizational fields. American Sociological Review, 48(2), 147-160.
• Dirlik, O. (2016). Türk iş sisteminin evrimi: Makro kurumsal bir inceleme. Yönetim ve Organizasyon Araştırmaları Dergisi, 1(2), 5-30.
• Dirlik, S. (2014). Türkiye’de egemen iktisadi aktörler olarak işletme grupları. Finans Politik ve Ekonomik Yorumlar, (594), 9-36.
• Dirlik, S. (2023). Türkiye'deki İşletme Gruplarının Uluslararasılaşması: Kaynak Esaslı Yaklaşım. Journal of Management ve Labor/Yönetim ve Çalışma Dergisi, 7(2).
• Duman, A. ve Uysal E. (2022). Firm ownership networks in Turkey. Efil Journal, 1(3).
• Dunning, J. H. (1988). The eclectic paradigm of international production: A restatement and some possible extensions. Journal of International Business Studies, 19(1), 1–31. https://doi.org/10.1057/palgrave.jibs.8490372.
• Essuman, D. (2023). Leveraging foreign diversification to build firm resilience. Journal of International Management Studies, volume 254, December 2022.
• Guillén, M. F. (2000). Business groups in emerging economies: A resource-based view. Academy of Management Journal, 43(3), 362–380. https://doi.org/10.5465/1556400
• Guillén, M. F. (2001). The limits of convergence: Globalization and organizational change in Argentina, South Korea, and Spain. Princeton University Press.
• Hall, P. A., ve Soskice, D. (Eds.). (2001). Varieties of capitalism: The institutional foundations of comparative advantage. Oxford University Press.
• Hitt, M. A., Hoskisson, R. E., ve Ireland, R. D. (1994). A mid-range theory of the interactive effects of international and product diversification on innovation and performance. Journal of management, 20(2), 297-326.
• Hitt, M. A., Hoskisson, R. E., ve Kim, H. (1997). International diversification: Effects on innovation and firm performance in product-diversified firms. Academy of Management Journal, 40(4), 767–798. https://doi.org/10.5465/256948
• Hitt, M. A., Ireland, R. D., ve Hoskisson, R. E. (2009). Strategic management: Competitiveness and globalization (9th ed.). South-Western Cengage Learning.
• Hoskisson, R. E., ve Hitt, M. A. (1990). Antecedents and performance outcomes of diversification: A review and critique of theoretical perspectives. Journal of Management, 16, 461–509.
• Hoskisson, R. E., ve Hitt, M. A. (1990). Antecedents and performance outcomes of diversification: A review and critique of theoretical perspectives. Journal of Management, 16(2), 461–509. https://doi.org/10.1177/014920639001600210
• http-1: İstanbul Sanayi Odası (İSO). "Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu 2022." https://www.iso500.org.tr/500-buyuk-sanayi-kurulusu?yil=2022venace=vebagliOlduguSanayiOdasi=vecalisanAraligiMin=0vecalisanAraligiMax=0vesermayeYapisi=vekurulusAdi=vebirinciIkinci500=1velisanId=17 (Erişim tarihi: 12.04.2025).
• http-2: İstanbul Sanayi Odası (İSO). "Türkiye’nin İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu 2022." https://www.iso500.org.tr/ikinci-500-buyuk-sanayi-kurulusu?yil=2022venace=vebagliOlduguSanayiOdasi=vecalisanAraligiMin=0vecalisanAraligiMax=0vesermayeYapisi=vekurulusAdi=vebirinciIkinci500=2velisanId=17 (Erişim tarihi: 12.04.2025).
• http-3: Fortune Türkiye. "Fortune 500 Türkiye Listesi." https://www.fortuneturkey.com/fortune500 (Erişim tarihi: 12.04.2025).
• http-4: Engineering News-Record (ENR). "The Top 250 International Contractors 2022." https://www.enr.com/toplists/2022-Top-250-International-Contractors-Preview (Erişim tarihi: 12.04.2025)
• Johanson, J., ve Vahlne, J.-E. (1977). The internationalization process of the firm: A model of knowledge development and increasing foreign market commitments. Journal of International Business Studies, 8(1), 23–32. https://doi.org/10.1057/palgrave.jibs.8490676
• Karayalcin, S. (2025). The Effect of Family vs. Non-Family CEOs on Product Innovation in Turkish Family Businesses. Administrative Sciences, 15(6), 200.
• Khanna, T., ve Palepu, K. (1997). Why focused strategies may be wrong for emerging markets. Harvard Business Review, 75(4), 41–51.
• Khanna, T., ve Yafeh, Y. (2007). Business groups in emerging markets: Paragons or parasites? Journal of Economic Literature, 45(2), 331–372. https://doi.org/10.1257/jel.45.2.331
• Markides, C. C., ve Williamson, P. J. (1994). Related diversification, core competences and corporate performance. Strategic Management Journal, 15(S2), 149–165. https://doi.org/10.1002/smj.4250151010
• Morgan, G., Whitley, R., ve Moen, E. (2005). Changing capitalisms? Internationalization, institutional change, and systems of economic organization. Oxford University Press.
• Öniş, Z., ve Türem, U. (2001). Business, globalization and democracy: A comparative analysis of Turkish business associations. Turkish Studies, 2(2), 94-120. https://doi.org/10.1080/714005691
• Özen, Ş., ve Önder, Ç. (2020). Şirketlerin siyasi partilerle bağlantılarının iktidar değişikliklerine uyumlanması ve şirket performansına etkileri: Bir kuramsal çerçeve önerisi. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 75(4), 1251–1282. https://doi.org/10.33630/ausbf.617248
• Özkara, B., Kurt, M., ve Karayormuk, K. (2008). TÜRKİYE’DE İŞLETME GRUPLARI: ESKİLER VE YENİLER. Journal Of Management Research/Yonetim Arastirmalari Dergisi, 8.
• Palich, L. E., Cardinal, L. B., ve Miller, C. C. (2000). Curvilinearity in the diversification–performance linkage: An examination of over three decades of research. Strategic Management Journal, 21(2), 155–174. https://doi.org/10.1002/(SICI)1097-0266(200002)21:2<155::AID-SMJ82>3.0.CO;2-2
• Penrose, E. T. (1959). The theory of the growth of the firm. Oxford University Press.
• Rumelt, R. P. (1974). Strategy, Structure, and Economic Performance. Harvard Business School Press.
• Rumelt, R. P. (1974). Strategy, structure, and economic performance. Harvard University Press.
• Sezgili, K. (2017). Türk işletme gruplarinin uluslararasilaşmasi: kurumlar ve kaynaklar. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 9(1), 80-104.
• Wang, S., Chen, X., Ye, J., ve Zhong, C. (2024). How diversification of overseas subsidiaries affects parent company innovation performance: evidence from China’s multinationals. Frontiers in Psychology, 15, 1344816.
• Whitley, R. (1999). Divergent capitalisms: The social structuring and change of business systems. Oxford University Press.
• Wu, S., Fan, D., ve Chen, L. (2022). Revisiting the internationalization-performance relationship: A twenty-year meta-analysis of emerging market multinationals. Management International Review, 62(2), 203-243. https://doi.org/10.1007/s11575-022-00466-1