ORTA SOFALI PLAN TİPİNDEKİ “TÜRK HAYATLI EVİ”NİN MEKANSAL ORGANİZASYON AÇISINDAN İNCELENMESİ: AKSEKİ HACIGÜZELLER EVİ

Yıl 2022, Cilt: 1 Sayı: 2, 81 - 95, 31.12.2022

Eyyup Doğan

Öz

Geleneksel Türk Evi, Osmanlı’da bulunan sofasız, dış sofalı, iç sofalı ve orta sofalı plan tiplerinin gelişiminden oluşmaktadır. Türk hayatlı ev tipolojisinde bulunan hayat, zaman içerisinde kapatılarak dış sofalı plan tipine dönüşmüştür. Odalar arasındaki ilişkinin yapı içinde gerçekleştiği durumlarda, dış etkilere karşı korunmuş bir orta alan oluşturan iç sofalı plan tipi gelişmiştir. Bazı sıkışık yerleşmelerde ve soğuk iklim bölgelerinde ise nitelikli bir üst yapı kültürü taşıyan orta sofalı plan tipi öne çıkmıştır.

Türk Evi’nin tarihsel gelişimini kronolojik bir dizgeye oturtan yaklaşımlar, orta sofalı plan tipini dış ve iç sofalı plan tipine göre daha gelişmiş bir mekânsal organizasyon olarak görmektedir. Başkentten gelen bir plan tipi olduğu değerlendirilen orta sofalı plan tipine, Anadolu’nun farklı yerlerinde az sayıda olsa da rastlanmaktadır. Çalışma kapsamında incelenen Hacıgüzeller Evi de Akseki ilçe merkezinde az sayıda bulunan orta sofalı yapılardan biridir. Bu çalışmayla Türk Evi’nin sofasız, dış sofalı ve iç sofalı plan tiplerinin gelişimi ve orta sofalı plan tipinin oluşumu ortaya konularak mekânsal organizasyonunun irdelenmesi hedeflenmektedir. Bu amaçla Akseki’de bulunan, özgün şemasını koruyan orta sofalı bir örneği temsil eden Hacıgüzeller Evi’ne yönelik literatür araştırması ve alan çalışması yapılmış, yapı mekânsal organizasyon açısından değerlendirilmiştir. Yapının pahlı köşeli orta sofalı plan tipinde olduğu ve nitelikli bir mekânsal organizasyon sunduğu değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Konut, Türk Evi, Orta Sofa, Mekansal organizasyon

Teşekkür

Bu makale Akdeniz Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Mimarlık Anabilim Dalı Tezli Yüksek Lisans Programı, 2019-2020 eğitim-öğretim yılı, bahar döneminde Prof.Dr. Kemal Reha KAVAS yürütücülüğündeki MİM-5016 – Konut Mimarisi Araştırmaları dersi kapsamındaki çalışmalarımdan geliştirilerek hazırlanmıştır. Bu makalenin hazırlanmasında beni yönlendiren ve kıymetli katkılar sunan Prof.Dr. Kemal Reha KAVAS’a teşekkür ederim.

The Examination Of “Turkish Hayatlı House” In Plan Type With Middle Sofa In Terms Of Spatial Organization: Akseki Hacıgüzeller House

Öz

The traditional Turkish House consists of the development of plan types with no sofa, outer sofa, inner sofa and middle sofa in the Ottoman period. “Hayat space” in the Turkish hayatlı house typology was evolved over time and turned into a plan type with an outer sofa. In cases where the relationship between the rooms takes place within the building, the plan type with an inner sofa has developed, which creates a central area protected against external factors. In some closely spaced settlements and cold climatic regions, a middle sofa plan type, which carries a qualified superstructure culture, has progressed.

Approaches that put the historical development of the Turkish House in a chronological order see the plan type with middle sofa as a more developed spatial organization than the plan type with outer and inner sofas. The plan type with a middle sofa, which is considered to be a plan type from the capital, can be found in different parts of Anatolia, albeit in small numbers. The Hacıgüzeller House, which was examined within the scope of the study, is one of the few buildings with a middle sofa in the Akseki district center. With this study, it is aimed to examine the spatial organization of the Turkish House by revealing the development of plan types without sofa, outer sofa and interior sofa, and the formation of the plan type with middle sofa. For this purpose, literature research and field studies were conducted on the Hacıgüzeller House, which represents an example with a middle sofa that preserves its original scheme, located in Akseki, and the building was evaluated in terms of spatial organization. It has been evaluated that the building is in the plan type with a chamfered corner and a middle sofa and offers a qualified spatial organization.

Anahtar Kelimeler

Housing, Turkish House, Center sofa, Spatial organization

Kaynakça

• Adak, M., 2019. Arkeolojik sit alanlarının tescillenmesi raporu. Akseki Belediyesi Arşivi, Antalya.
• Başarır, B., 2001. Akseki – Hacıgüzeller Evi. İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Mimarlık Anabilim Dalı, İstanbul, Türkiye, s. 652.
• Bektaş, C., 2019. Türk Evi, Yem Yayınları, s.152.
• Duran, A., 2018. Floristik ve Ekolojik Temelli Bilimsel Rapor. Akseki Belediyesi Arşivi, Antalya.
• Eldem, S.H., 1954. Türk Evi Plan Tipleri, Pulhan Matbaası, s. 236.
• Kavas, K., R., 2009. Environmental Aesthetics Of The Rural Architectural Tradition İn The Mediterranean Highlander Settlement: The Case Study Of Ürünlü, The Graduate School Of Social Sciences Of Middle East Technical University, Ankara, Turkey, pp. 319.
• Kuban, D., 1993. Türk Hayatlı Evi, Mısırlı Matbaacılık, s.279.
• Küçükerman, Ö., 1985. Kendi Mekanının Arayışı İçinde Türk Evi, Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu Yayınları, s.214.
• Tanyeli, U., 1999. Tarihten Günümüze Anadolu’da Konut ve Yerleşme, Tarih Vakfı Yayınları, s.492.
• Tay, L., 2017. Akseki’nin Düğmeli Camileri, Akdeniz İnsani Bilimler Dergisi, s. 309-322. http://proje.akdeniz.edu.tr/mcri/mjh/7-1/MJH-24-Lokman_TAY.pdf
• Tekeli, İ., 1996. Konut Tarihi Yazıcılığı Üzerine Düşünceler, Tarihten Günümüze Anadolu’da Konut ve Yerleşme, Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı, s. 6-14.
• Yarar, S., 2015. Akseki’den Üç Konağın İç Mekân Duvar Süslemeleri, Ben Akseki’yim, Elit Ofset Matbaacılık, s. 391- 402.