“Nereye Aitiz?” Diasporik Kimlik ve Türk Vatandaşlığı Kıskacında Çerkes Kimliği

Yıl 2018, Cilt: 3 Sayı: 1, 91 - 105, 30.06.2018

Eylem Akdeniz Göker

Öz

Özet

Bu çalışma, diasporik kimliğin öne çıktığı bir süreçte devlet ve birey arasındaki temel ilişki biçimi olagelen

‘vatandaşlık’ olgusunun Çerkes vatandaşlar nezdinde yeniden nasıl tariflendiğini, tüzel kişilikler üzerinden

incelemektedir. Diasporik kimlik ve vatandaşlık ilişkisini tartışan çalışmaların ortak vurgusu diasporaya aidiyetin

ev sahibi ülke devletiyle tesis edilmiş olan kurumsal bağı zayıflatacağı yönündedir. Oysa bu makalede, hayali

veyahut somut bir anavatan ile ilişkilenme sürecinin hâlihazırdaki vatandaşlık bağını aşındırmayabileceği

ileri sürülmektedir. Makalenin temel savı diasporik kimliğe dair kültürel hak taleplerini meşru çerçevede dile

getirme çabalarının etkin bir vatandaşlık sürecini beraberinde getirebileceğidir.

Anahtar Kelimeler

Çerkesler, Vatandaşlık, Diasporik kimlik, Etnik temelli örgütlenmeler

“Where Do We Belong?” Conflicted Circassian Identity Between Diaspora And Turkish Citizenship

Öz

Abstract

This study intends to examine how “citizenship”, which came to be the fundamental relationship between

the state and the individual in a process where diasporic identity is emphasized, has been redefined by

Circassian citizens, with a focus on legal entities (federations). The literature on the relationship between

diasporic identity and citizenship tends to argue that the sense of belonging to diaspora would undermine

the diasporic communities’ citizenship status within the host countries. This article maintains the contrary

and argues that the diasporic communities’ legitimate quests for advancing cultural rights might revive the

practice of active citizenship. The main argument holds that efforts to express demands for cultural rights

on legitimate grounds can initiate a process of active citizenship.

Anahtar Kelimeler

Circassians, Citizenship, Diasporic identity, Ethnic organizations

Kaynakça

• Arat, Yeşim ( 1998). “Türkiye’de Toplumsal Cinsiyet ve Vatandaşlık”. 75. Yılda Tebadan Yurttaşa Doğru. Editör: Ünsal, A. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• Avangyan, Arsen (2004). Osmanlı İmparatorluğu ve Kemalist Türkiye’nin Devlet-İktidar Sisteminde Çerkesler, İstanbul: Belge Yayınları.
• Aybay, Rona (1982).Yurttaşlık Hukuku, Ankara: Ankara Üniversitesi SBF Yayınları.
• Berkok, İsmail (1958). Tarihte Kafkasya, İstanbul: İstanbul Matbaası.
• Berzeg, Sefer (2006). Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti: Sovyet Karanlığına Girerken, İstanbul: Birleşik Kafkasya Derneği.
• Berzeg, Sefer (2004). Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti 1917-1922: Bağımsızlık Mücadelesi, İstanbul: Birleşik Kafkasya Derneği.
• Berzeg, Sefer (2003). Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti 1917-1922: Kafkas Dağlıları Birliğinin Kuruluşu, İstanbul: Birleşik Kaflasya Derneği.
• Besleney, Zeynel (2014). The Circassian Diaspora in Turkey, London: Routledge.
• Caymaz, Birol (2007). Türkiye’de Vatandaşlık: Resmi ideoloji ve Yansımaları, İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Çelikpala, Mithat (2006). “From Immigrants to Diaspora: Influence of the North Caucasian Diaspora in Turkey”, Middle Eastern Studies, 42 /3, 423-46.
• Çelikpala, Mithat (2002) “Search for a Common North Caucasian Identitiy: The Mountaineers’ Attempts for Survival and Unity in Response to Russian Rule”. Unpublished Ph.D. thesis, Department of International Relations, Bilkent University,Ankara.
• Doğan, Seteney (2009).“Formations of Diaspora Nationalism: The Case of Circassians in Turkey”. Unpublished Ph.D. thesis, Department of Political Science, Sabancı University, İstanbul.
• Dündar, Fuat (1999). Türkiye Nüfus Sayımlarında Azınlıklar, İstanbul: Doz Yayınları.
• Erkan, Aydın (1999). Tarih Boyunca Kafkasya, İstanbul: Çivi Yazları.
• Ertem, B. Gönül (2000). “Dancing to Modernity: Cultural Politics of Cherkess Nationhood in the Heartland of Turkey”. Unpublished Ph. D. Thesis, University of Texas, Austin.
• Gülalp, Haldun (2007). “Milliyete Karşı Vatandaşlık,” Vatandaşlık ve Etnik Çatışma, Editör: Gülalp, H. İstanbul: Metis.
• Heater, Derek (1999). What is Citizenship? Cambridge: Polity Press.
• Heper, Metin (1992). “The Strong State as a Problem for the Consolidation of Democracy: Turkey and Germany Compared,” Comparative Political Studies, 25 /2, 169-194
• Işın, Engin (2008). “Theorizing acts of citizenship”, Acts of Citizenship. Editörler: Işın, E. F. , Nielsen, G. M. London: Zed Books.
• Işın, Engin (1999). Wood, P.K. Citizenship and Identity, London: Sage Publications.
• İçduygu, Ahmet, Akdeniz E, Şanlıer-Yüksel İ. (2015). “Diasporanın Yeniden İnşası: Suriye Çerkeslerinin Türkiye Yolculuğu”, Bahçeşehir Üniversitesi Birinci Çerkes Diasporası Konferansı. Yayımlanmamış Bildiri Metni. 9 Mayıs 2015.
• İçduygu, Ahmet (2005). “Introduction: Citizenship, Identity and the Question of Democracy in Turkey”. Citizenship in a Global World: European Questions and Turkish Experiences. Editörler: Keyman, F. , İçduygu, A. London: Routledge.
• İçduygu, Ahmet, Çolak A, Soyarık N (1999).“What is the matter with citizenship? A Turkish debate”, Middle Eastern Studies, 35, 187-208.
• İçduygu, Ahmet (1995).“Çokkültürlülük: Türkiye Vatandaşlığı Kavramı İçin Toplumsal Bir Zemin”, Türkiye Günlüğü, 33, 117-126.
• İşyar, Bora (2005). “The Origins of Turkish Republican Citizenship: The Birth of Race”, Nations and Nationalism, 11/3, 343–60.
• Jaimoukha, Amjad ( 2009). Circassian Religion and Beliefs: A Descriptive Account, Amman: Amjad Jaimoukha. Kadıoğlu, Ayşe (2007). “Denationalization of Citizenship? The Turkish Experience”, Citizenship Studies, 11/3, 283-299.
• Kadıoğlu, Ayşe (1999). Cumhuriyet İradesi Demokrasi Muhakemesi, İstanbul: Metis Yayınları.
• Kadıoğlu, Ayşe (1996). “Kamusal Alan ile Özel Alanın Yeniden Eklemlenmesi: Demokratik Vatandaşlık”, Diyalog, 1, 119-134.
• Kahraman, Hasan Bülent (2005). “The Cultural and Historical Foundation of Turkish Citizenship: Modernity as Westernization”. Citizenship in a Global World: European Questions and Turkish Experiences, Editörler: Keyman, F., İçduygu, A. London: Routledge.
• Kardam, Filiz ve Kurtuluş Cengiz (2011). “Republican Citizenship in Turkey: Historical Development, Perceptions and Practices,” Middle Eastern Studies, 47/1, 151-165.
• Karpat, Karpat (1989). Ottoman Population 1830-1914: Demographic and Social Characteristics, Madison, Wisconsin: Wisconsin University Press.
• Kaya, Ayhan ((2014). “The Circassia Diaspora In and Outside Turkey: Construction of Transnational Space in the Post-Communist Era”, Problems of Post-Communism, 61/4, 50-65.
• Kaya, Ayhan (2012). Circassian Claims to Equal Citizenship in Turkey: Institutionalizing Political Participation. ACCEPT-PLURALISM; 12 (4). National Case Studies - Political Life; Final Country Reports.
• Kaya, Ayhan (2012). “Transnational Citizenship: German Turks and Liberalizing Citizenship Regimes,” Citizenship Studies, 16/2, 153-72.
• Kaya, Ayhan (2011). Türkiye’de Çerkesler: Diasporada Geleneğin Yeniden İcadı. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Kaya, Ayhan (2010). “Constructing Communities in Turkish Diaspora: A Quest for Politics,” Nationalisms and Politics in Turkey: Political Islam, Kemalism and the Kurdish Issue, Editörler: Casier, M., Jongerden J. London: Routledge, 165-81.
• Kaya, Ayhan (2005). “Circassian Diaspora in Turkey: Streotype, Prejudices and Ethnic Relations”. Representations of the Others in the Meditarrenean World and Their Impact on the Region, Editörler: Kuran-Burçoğlu, N., Miller S.G. İstanbul: The ISIS Press.
• Kaya, Ayhan (2004). “Political Participation Strategies of the Circassian Diaspora in Turkey”, Mediterranean Politics, 9/2, 221-39.
• Kaya, Ayhan, Tarhanlı T. (2005). Türkiye’de Çoğunluk ve Azınlık Politikaları: AB Sürecinde Yurttaşlık Tartışmaları, İstanbul: TESEV.
• Keyman, Fuat, İçduygu A. (2009). Küreselleşme Avrupalılaşma ve Türkiye’de Vatandaşlık, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Keyman Fuat, İçduygu, A. (1998.).“Türk Modernleşmesi ve Ulusal Kimlik Sorunu: Anayasal Vatandaşlık ve Demokratik Açılım Olasılığı,” 75. Yılda Tebadan Yurttaşa Doğru, Editör: Ünsal, A. Istanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• Keyman, Fuat, İçduygu A. (2003). “Globalization, Civil Society and Citizenship in Turkey: Actors, Boundaries and Discourses”, Citizenship Studies, 7 /2, 219-234.
• Kymlicka, Will (2000). “Citizenship in Culturally Diverse Societies: Issues, Contexts, Concepts”. Citizenship in Diverse Societies. Editörler: Kymlicka, W., Norman W. Oxford: Oxford University Press.
• Marshall, Thomas H. (1950). Citizenship and Social Class and Other Essay,. Cambridge: Cambridge University Press.
• Miyazawa, Eiji (2004). “Memory Politics: Circassians of Uzunyayla, Turkey”. Unpublished Ph.D. thesis, The School of Oriental and African Studies, London.
• Nomer, Ergin (1993). Vatandaşlık Hukuku, İstanbul: Filiz Kitabevi.
• Oldfield, Adrian (1998) “Citizenship and Community: Civic Republicanism and the Modern World,” The Citizenship Debates: A Reader, Editör: Shafir, G. Minnesota: University of Minnesota Press.
• Ong, Aihwa (1999). Flexible Citizenship: The Cultural Logics of Transnationality, Durham: Duke University Press Books.
• Özbudun, Ergun (1998). “Milli Mücadele ve Cumhuriyet’in Resmi Belgelerinde Yurttaşlık ve Kimlik Sorunu,” 75. Yılda Tebadan Yurttaşa Doğru, Editör: Ünsal, A. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• Secor, Anna (2004). “There Is an Istanbul That Belongs To Me: Citizenship, Space, and Identity in the City,” Annals of Association of American Geographers, 94/2, 352-368.
• Shami, Seteney (2000). “Prehistories of Globalization: Circassian Identity in Motion,” Public Culture, 12/1, 177-204.
• Shami, Seteney (1998). “Circassian Encounters: The Self as the Other in the Production of Homeland in the Caucasus,” Development and Change, 29, 614-46.
• Sheffer, Gabriel (2003). Diaspora Politics: The Hebrew University of Jerusalem, Cambridge: Cambridge University Press.
• Soyarık, Nalan (2000). “The Citizen of the State and State of the Citizen: An Analysis of the Citizenship Process in Turkey”. Unpublished Ph.D. Thesis. Ankara: Bilkent University.
• Soysal, Yasemin (1994). Limits of Citizenship: Migrants and Post-National Membership in Europe, Chicago: University of Chicago.
• Spiro, Peter J. (2011). “Citizenship and Diaspora: A State Home for Transnational Politics?,” Politics from afar: Transnational Diasporas and Networks, Editörler: Lyons, T., Mandaville P. Hurst: Columbia University Press.
• Şener, Cemal (1990). Çerkes Ethem Olayı, İstanbul: Ant Yayınları.
• Tanör, Bülent (1998). Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Taymaz, Erol (2001). “Kuzey Kafkas Dernekleri,” Türkiye’de Sivil Toplum ve Milliyetçilik, Editörler: Yerasimos, S. vd. İstanbul: İletişim.
• Toktaş, Şule (2006). “The Conduct of Citizenship in the Case of Turkey’s Jewish Minority: Legal Status, Identity, and Civic Virtue Aspects,” Comparative Studies of South Asia, Africa and the Middle East, 26 /1,121-133.
• Toktaş, Şule (2005). “Citizenship and Minorities: A Historical Overview of Turkey’s Jewish Minority”, Journal of Historical Sociology, 18/4, 394–429.
• Üstel, Füsun (2004). Makbul Vatandaşın Peşinde: II. Meşrutiyetten Bugüne Vatandaşlık Eğitimi, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Yeğen, Mesut (2004).“Citizenship and Ethnicity in Turkey,” Middle Eastern Studies, 40/6, 51-66.
• Yeğen Mesut (2002). “Yurttaşlık ve Türklük,” Toplum ve Bilim, 92, 200–217.
• Yıldız, Ahmet (2001). Ne Mutlu Türküm Diyebilene: Türk Ulusal Kimliği’nin Etno-Seküler Sınırları 1919-1938, İstanbul: İletişim.
• Yuval-Davis, N. (1999). “Citizenship in the Age of Globalization,” International Feminist Journal of Politics, 1/1, 119-36.