Covid Döneminde Finansal Varlıklar Arasındaki Nedensellik Farklılaşması

Yıl 2022, Cilt: 7 Sayı: 1, 49 - 64, 28.06.2022

Hidayet Güneş

Öz

Covid pandemisi her alanda olduğu gibi ekonomik düzende de eski düzenden farklılıkları içerisinde barındırmaktadır. Bundan dolayı yatırımcılar, finansal varlık seçiminde daha dikkatli ve seçici davranmak durumundadırlar. Yeni koşullara uyum sağlayan yatırımcıların getirilerini artırabilme uyum sağlayamayanların ise zorluklarla karşılaşabileceği bir dönem içerisinde bulunulmaktadır. Bu yüzden çalışma, Türkiye’deki çeşitli finansal varlıklar arasındaki nedensellik ilişkisinin Covid döneminde farklılaşıp farklılaşmadığını belirleyebilmek için yapılmıştır. 29 Ocak 2018-10 Mart 2020 tarihleri arası Covid öncesi, 11 Mart 2020-22 Nisan 2022 tarihleri arası Covid dönemi olarak belirlenmiştir. Değişkenler arasındaki nedensellik ilişkisi Toda-Yamamoto testi ile araştırılmıştır. Covid öncesi dönemde 2 Yıllık devlet tahvili faiz oranının diğer tüm değişkenlerin nedeni olarak belirlenirken Covid döneminde bu durumun ortadan kalktığı tespit edilmiştir. Covid döneminde CDS primi ve Euro/TL kuru değişkenlerinin 2 Yıllık devlet tahvili faiz oranının nedeni olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca Covid döneminde döviz kurlarının çift yönlü nedensellik ilişkisi içerisine girdikleri belirlenmiştir. Son olarak Dolar/TL kurundan CDS primine doğru tek yönlü nedensellik ilişkisinin hem Covid öncesi hem de Covid dönemlerinde aynı kaldığı tespit edilmiştir. Türkiye’deki finansal piyasa ve varlıklar arasındaki nedensellik ilişkisi üzerinde Covid pandemisinin etkisinin olduğu sonucu ortaya çıkmaktadır. Bundan dolayı piyasa oyuncularının fonlarını yönetirken, ortaya çıkan yeni durumları göz önünde bulundurarak yatırımlarını gerçekleştirmeleri kendi fon getirileri açısından önem arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Covid, Toda-Yamamoto, Nedensellik İlişkisi, Finansal Varlık

Causality Differentiation Between Financial Assets During Covid Era

Öz

The Covid pandemic has differences from the old order in the economic order, as it does in every field. Therefore, investors have to be more careful and selective in the selection of financial assets. We are in a period where investors who adapt to new conditions can increase their returns, and those who cannot adapt may face difficulties. Therefore, the study was conducted to determine whether the causality relationship between various financial assets in Turkey differed during the Covid period. Between 29 January 2018-10 March 2020, the pre-Covid period, 11 March 2020-22 April 2022 was determined as the Covid period. The causality relationship between the variables was investigated with the Toda-Yamamoto test. While the 2-year government bond interest rate was determined as the cause of all other variables in the pre-Covid period, it was determined that this situation disappeared during the Covid period. It has been concluded that the CDS premium and Euro/TL rate variables are the cause of the 2-Year government bond interest rate in the Covid period. In addition, it was determined that exchange rates entered into a two-way causality relationship during the Covid period. Finally, it was determined that the one-way causality relationship from USD/TL rate to CDS premium remained the same both in pre-Covid and Covid periods. It is concluded that the Covid pandemic has an effect on the causal relationship between the financial market and assets in Turkey. For this reason, it is important for market players to realize their investments by considering the new situations that have emerged while managing their funds in terms of their own fund returns.

Anahtar Kelimeler

Covid, Toda-Yamamoto, Causality Relationship, Financial Asset

Kaynakça

• Akgüneş, A. O. (2021). Kredi temerrüt takasları, borsa endeksleri, tahvil faizleri ve döviz kuru arasındaki ilişki: Türkiye örneği. İktisadi İdari ve Siyasal Araştırmalar Dergisi, 6(14), 71-83. https://doi.org/10.25204/iktisad.837722
• Akkaya, M (2017). Türk tahvillerinin CDS primlerini etkileyen içsel faktörlerin analizi. Maliye ve Finans Yazıları, 1 (107), 130-145. https://doi.org/10.33203/mfy.307177
• Alıcı, A. (2020). Döviz kuru, faiz oranı ile BİST100 ve BİST ulaştırma endeksi arasındaki ilişkinin ampirik analizi. İşletme Araştırmaları Dergisi, 12 (2), 1573-1584. https://doi.org/10.20491/isarder.2020.930
• Altınbaş, H., Kutay, N. & Akkaya, G. C. (2015). Makroekonomik faktörlerin hisse senedi piyasaları üzerindeki etkisi: Borsa İstanbul üzerine bir uygulama. Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi. 4 (2), 30-49. https://dergipark.org.tr/tr/pub/eyad/issue/57413/813675
• Altuntaş, D. & Ersoy, E. (2020). CDS primi ile BIST 30 endeksi ve BIST bankacılık endeksi arasındaki nedensellik ilişkisi. Ekonomi ve Finansal Araştırmalar Dergisi, 2 (2), 144-155. https://dergipark.org.tr/tr/pub/jefr/issue/65940/1029400
• Atmışdörtoğlu, A. (2020). Kredi temerrüt swapları ve gelişmekte olan ülkelerde seçilmiş göstergeler üzerine bir araştırma. Press Academia Procedia, 10 (1), 43-49. https://dergipark.org.tr/tr/pub/pap/issue/50938/666524
• Başarır, Ç. & Keten, M. (2016). Gelişmekte olan ülkelerin CDS primleri ile hisse senetleri ve döviz kurları arasındaki kointegrasyon ilişkisi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8 (15), 369-380. DOI: 10.20875/sb.72076
• Bayhan, S., Kömür, S. & Yıldız, Ü. (2021). Türkiye için döviz kuru ve CDS primleri arasındaki ilişkinin frekans alanı nedensellik analizi. Uluslararası Ekonomi İşletme ve Politika Dergisi, 5 (2), 329-339. DOI: 10.29216/ueip.1008180
• Demir, Y. & Dinç, M. (2021). Kredi temerrüt swapları, döviz kuru ile Borsa İstanbul arasındaki ilişkinin analizi. Yaşar Üniversitesi E-Dergisi, 16 (64), 1642-1656. DOI: 10.19168/jyasar.934285
• Demirkale, & Ebghaei (2020). Ham petrol fiyatları ile makroekonomik ve finansal göstergeler arasındaki karşılıklı ilişkinin VAR modeli ile analizi: Türkiye üzerine bir uygulama. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5 (4), 688-698. DOI:10.29106/fesa.799969
• Hacıhasanoğlu, E. & Soytaş, U. (2011). Bileşik öncü gösterge ve sektörel endeksler arasındaki ilişki. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 26 (1), 79-91.
• Karaca, O. (2018). Borsa ekonominin barometresi midir? Türkiye’de ekonomik aktivite ile hisse senedi fiyatları arasındaki nedensellik ilişkisi. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 36 (3), 89-106. DOI: 10.17065/huniibf.317090
• Noorie, S., Meriç, E., Yıldırım, S., & Esen, E. (2020). Analysis of the relationship between macroeconomic variables and BIST-30 stock returns. BMIJ, 8(4), 500-522, doi:http://dx.doi.org/10.15295/bmij.v8i3.1526
• Özmerdivanlı, A. (2021). Covid-19 pandemisi ile çeşitli finansal göstergeler arasındaki nedensellik ilişkisi: Türkiye örneği. Ekonomi, Politika & Finans Araştırmaları Dergisi, 6 (Özel Sayı), 172-191. DOI: 10.30784/epfad.1022647
• Sadeghzadeh, K. (2019). Borsa endekslerinin ülke risklerine duyarlılığı: seçilmiş ülkeler üzerine analizler. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 33 (2), 435-450. https://dergipark.org.tr/tr/pub/atauniiibd/issue/44281/443287
• Şanlı, S., Konak, T. & Özmen, M. (2021). Faiz, döviz kuru, altın fiyatları ve BIST100 endeksi ilişkisinin ekonometrik analizi: Türkiye üzerine bir uygulama. İzmir İktisat Dergisi, 36 (4), 929-948. Doi: 10.24988/ije.880784
• Toda, H. Y. & Yamamoto, T. (1995). Statistical inference in vector autoregressions with possibly integrated processes. Journal of Econometrics, 66 (1-2), 225-250. https://doi.org/10.1016/0304-4076(94)01616-8
• Vurur, S. (2021). BİST 100 endeksi ile CDS primleri arasındaki ilişkide Covid 19 etkisi. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, (31), 97-112. DOI:10.18092/ulikidince.823358
• Vurur, N. S. & Özen, E. (2020). Covid-19 salgınının CDS primleri ile borsa endeksleri arasındaki ilişki üzerine etkileri: başlıca Avrupa endeksleri için bir uygulama. Ekonomi, Politika & Finans Araştırmaları Dergisi, 5(Özel Sayı), 97-114. DOI: 10.30784/epfad.810614
• Yenisu, E. & Yenice, S. (2018). Temel makroekonomik göstergelerin ülke riski üzerine etkisi: Türkiye örneği. İş ve Hayat, 4 (8), 27-53. https://dergipark.org.tr/tr/pub/isvehayat/issue/48947/678733