Türkiye’de Cari Açık, Reel Döviz Kuru ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişkiler: Eş Bütünleşme Analizi

Yıl 2014, Cilt: 14 Sayı: 1, 129 - 142, 29.03.2014

Necati Çiftci

https://doi.org/10.18037/ausbd.12816

Cited By: 20

Öz

Cari işlemler açığı tarihsel olarak Türkiye ekonomisinin en önemli kırılma noktalarından biridir. Makroekonomik politikaların temel amacı iç ve dış dengenin eşanlı olarak sağlanmasıdır. Geçmişte Türkiye ekonomisi, cari açığın milli gelire oranının belirli bir kritik eşiğin üzerine çıkması durumunda sürekli krizler ile karşılaşmaktaydı. Türkiye’nin yüksek cari işlemler açığı vermesinin arka planında genellikle Türk Lirasının aşırı değerlenmesi, hızlı ekonomik büyüme ve başta ham petrol olmak üzere enerji fiyatlarındaki artış yer almaktadır. Bu çalışmanın amacı Türkiye için bir kriz göstergesi olarak kabul edilen cari işlemler açığı ile reel döviz kuru ve ekonomik büyüme arasındaki ilişkiler eşbütünleşme yöntemi kullanılarak incelenmesidir. VAR modeline dayalı olarak yapılan Johansen eşbütünleşme analizi sonucunda değişkenler arasında iki eşbütünleşme ilişkisi olduğu saptanmıştır. Yapılan analizler sonucunda cari açığın GSYİH ve reel döviz kurundaki değişmelerin Granger nedeni olduğuna ilişkin bulgulara ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Cari Açık, Milli Gelir, Reel Döviz Kuru, Ekonomik Büyüme

Kaynakça

• Aristovnik, A. (2007). Short and Medium Term De- terminants of Current Account Balances in Midd- le East and North Africa Countries. MPRA, No: 1974, 1-21.
• Asteriou, D., Hall, S.G. (2007). Applied Econometrics. New York: Palgrave Macmillan.
• Bitzis, G., Paleologos, J. M., Papazoglou, C. (2008). The Determinants of the Greek Current Account Defi- cit: The EMU Experience. Journal of International and Global Economic Studies, 1(1), 105-122.
• Calderon, C., A. Chong, N. Loayza (2002). Determi- nants of current account deficits in developing countries. Contributions to Macroeconomics, 2(1), 1-31.
• Carbaugh, R. J. (2009). International Economics. 12th Edition. USA: Cengage Learning.
• Chinn, M. D., Prasad, E. S. (2000). Medium-Term De- terminants of Current Accounts in Industrial and Developing Countries: An Empirical Exploration. IMF Working Paper, No: 46, 1-39.
• Debelle, G., Faruqee, H. (1996). What Determines the Current Account? A Cross-Sectional and Panel Approach. IMF Working Paper, No: 58, 1-35.
• Eken, A. (1990). Cari İşlemler Dengesi Üzerine Mo- del Çalışması. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Araştırma Genel Müdürlüğü Tartışma Tebliği, No: 9020, 73-90.
• Enders, W. (1995). Applied Econometric Time Series. New York: John Wiley & Sons Inc.
• Erbaykal, E. (2007). Türkiye’de Ekonomik Büyüme ve Döviz Kuru Cari Açık Üzerinde Etkili Midir? Bir Nedensellik Analizi. Zonguldak Karaelmas Üniver- sitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3(6), 81-88.
• Erdinç, Z. (2008). İkiz Açıklar Hipotezinin Türkiye’de 1950-2005 Yılları Arasında Eşbütünleşme Analizi ve Granger Nedensellik Testi İle İncelenmesi. Ana- dolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(1), 209- 222.
• Erdoğan, S., Bozkurt, H. (2009). Türkiye’de Cari Açığın Belirleyicileri: MGARCH Modelleri İle Bir İncele- me. Maliye Finans Yazıları, 23(84), 135-172.
• Esen, E., Yıldırım, Z., F.Kostakoğlu (2012). Faiz Oran- larındaki Bir Artış Cari İşlemler Açığını Artırır Mı?. Dumlupınar Ün. SBE Dergisi, No. 32, Cilt 2, 215-228.
• Freund, C., Warnock, F. (2005). Current Account De- ficits in Industrial Countries:The Bigger They Are, The Harder They Fall?. NBER Working Paper, No: 11823, 1-46.
• Granger, C.W.J., Newbold, P. (1974). Spurious in Eco- nometrics. Journal of Economics, 2, 111-120.
• Granger, W., J. Clive (1969). Investigating Causal Re- lations by Econometric Models and Cross-Spectral Methods. Econometrica, Vol.37, No.3, 424-438.
• Johansen, S. (1991). Estimation and Hypothesis Tes- ting of Cointegration Vectors in Gaussian Vector Autoregressive Models. Econometrica, 59, 1551- 1580.
• Johansen, S. (1995). Likelihood-based Inference in Co- integrated Vector Autoregressive Models. England: Oxford University Pres.
• Kandil, M., Greene, J. (2002). The Impact of Cyclical Factors on the US Balance ofPayments. IMF Wor- king Paper, No: 45, 1-43.
• Kasman, A. vd., (2005). Cari Açık Büyümenin mi Aşırı Değerli TL’nin mi Sonucudur?. İktisat, İşletme ve Finans, 233, 88-98.
• Khan, M. S., Knight, M. D. (1983). Determinants of Current Account Balances ofNon-Oil Developing Countries in the 1970s: An Empirical Analysis. IMF Staff Papers,30(4), 819-842.
• Kılavuz, E., Dumrul, Y. (2012). İkiz açıklar Hipotezi- nin Geçerliliği: Teori ve Uygulama. Atatürk Üni- versitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt: 26, Sayı: 3-4, 239-258.
• Kwiatkowski, D., Philips, P.C., Schmidt, P., Shin, Y. (1992). Testing the Null Hypothesis of Stationarity Against the Alternative of a Unit Root: How sure are we that economic time series have a unit root?. Journal of Econometrics, 54, pp159-178.
• Lebe, F., Kayhan, S., Adıgüzel, U., Yiğit, B. (2009). The Empirical Analysis of theEffects of Economic Growth and Exchange Rate on Current Account Deficit: Romania and Turkey Samples. Journal of Applied Quantitative Methods, 4(1), 69-81.
• MacKinnon, J. (1991). Critical Values for Cointegrati- on Tests. R.F. Engle, C.W.J.Granger (Ed.), in Long- Run Economic Relationship: Readings in Cointeg- ration., (s. 267-276). New York: Oxford University Press.
• Malik, S., Chaudhry, I. S., Sheikh, M. R., Farooqi, F. S. (2010). Tourism, EconomicGrowth and Current Account Deficit in Pakistan: Evidence from Co- Integration and CausalAnalysis. European Journal of Economics, Finance and Administrative Scien- ces,22, 21-31.
• Milesi-Ferretti, G. M., Razin, A. (1998). Sharp Reduc- tions in Current Account Deficits:AnEmpirical Analysis. European Economic Review, 42, 897-908.
• Moreno-Brid, J. C. (1999). Mexico’s Economic Growth and the Balance of PaymentsConstraint: A Coin- tegration Analysis. International Review of Applied Economics,13(2), 149-159.
• Morsy, H. (2009). Current Account Determinants for Oil-Exporting Countries. IMFWorking Paper, No: 28, 1-13.
• Özata, E. (2010). Türkiye’de Enerji Tüketimi ve Ekono- mik Büyüme Arasındaki İlişkilerin Ekonometrik İncelemesi, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 26, 101-113.
• Özer, M., Coşkun, İ.O. (2011). Sustainability of Tur- kish Current Account Deficit in the Post-Crisis Period. NIBES Transactions, Vol 5, Issue 2, 67-82.
• Parikh, A., Stirbu, C. (2004). Relationship Between Trade Liberalisation, EconomicGrowth and Trade Balance: An Econometric Investigation. HWWA Discussion Paper,No: 282, 1-50.
• Peker, O., Hotunluoğlu, H. (2009). Türkiye’de Cari Açığın nedenlerinin Ekonometrik Analizi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt: 23, Sayı: 3, 221-237.
• Roubini, N., Wachtel, P. (1998). Current Account Sus- tainability in Transition Economies. NBER Wor- king Paper, No: 6468, 1-68.
• Sekmen, F., Çalışır, M. (2011). Is There a Trade-Off Between Current Account DeficitsandEconomic Growth? The Case of Turkey. International Rese- arch Journal ofFinance and Economics, 62, 166-172.
• Seyidoğlu, H. (2009). Uluslararası İktisat-Teori, Politi- ka ve Uygulama, (17. Baskı). İstanbul: Güzem Can Yayınları.
• Sims, C. (1980). Macroeconomics and Reality. Econo- metrica, 48, 1-49.
• Tarı, R. (2005). Ekonometri. (3. Baskı). No: 172. İstan- bul: Kocaeli Üniversitesi Yayınları.
• Tarı, R., Kumcu, F. S. (2005). Türkiye’de İstikrarsız Bü- yümenin Analizi (1983 – 2003Dönemi). Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(1), 156-179.
• Telatar, O. M., Terzi, H. (2009). Türkiye’de Ekonomik Büyüme ve Cari İşlemler Dengesi İlişkisi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Der- gisi, 23(2), 119-134.
• Tunçsiper, B., Sürekçi, D. (2011). Türkiyede İkiz Açık- lar Hipotezinin Geçerliliğinin Zaman Serisi Anali- zi. Anadolu Ün. Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 11, Sayı 3, 103-120.
• Yapraklı, S. (2010). Türkiye’de Esnek Döviz Kuru Re- jimi Altında Dış Açıkların Belirleyicileri: Sınır Testi Yaklaşımı. http://www.deu.edu.tr/userweb/ iibf_kongre, (08.02.2012).
• Yeldan, E. (2005). Türkiye Ekonomisinde Dış Açık So- runu ve Yapısal Nedenleri. Çalışma ve Toplumder- gisi, sayı 4, 47-60.
• Yılmaz, Ö, Akıncı, M. (2011). İktisadi Büyüme ile Cari İşlemler Bilançosu Arasındaki İlişki: Türkiye Ör- neği. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Yıl 15, Sayı 2, 363-377.
• EK A: Serilerin Grafikleri 4.4 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 16.4 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 -25,000 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12
• EK B: Etki-Tepki Fonksiyonları -2, 000 -1, 000 1, 000 2, 000 3, -. 06 -. -. 02 .00 .02 .04 -. 02 .00 .02 .04 .06
• EK C: Varyans Ayrıştırması 20 60 80 40 60 80 20 40 60 80 100