İş Etiğine İlişkin Tutumlar ve Başlıca Felsefi Kategorileri Özelinde Yönetici-Çalışan Algısı Üzerinde Karşılaştırmalı Bir İnceleme

Yıl 2016, Cilt: 16 Sayı: Özel Sayı, 147 - 160, 15.11.2016

Yrd. Doç. Dr. Emre Sezici , Yrd. Doç. Dr. Hakan Kara

https://doi.org/10.18037/ausbd.417442

Cited By: 1

Öz

Bu çalışmanın amacı, özel sektörde yönetici ve çalışanların iş etiğine ilişkin tutumlarının ve başlıca felsefi kategorilerinin (Makyavelizm, Sosyal Darwinizm, Ahlaki Nesnellik) genel görünümünü ortaya koymaktır. Öncelikle konuyla ilgili literatür taraması gerçekleştirilmiştir. Ayrıca, çalışanların iş etiğine ilişkin tutumlarının demografik özelliklere göre (cinsiyet, yaş, eğitim durumu vb.) farklılıklar gösterip göstermediğinin belirlenmesi de araştırmanın alt amacı olarak belirlenmiştir. Bu bağlamda Preble ve Reichel (1988)’in geliştirdiği “İş Etiğine Yönelik Tutumlar” (ATBEQ) ölçeği, Kütahya’da özel sektörde çalışan 40 yönetici ve 149 çalışana uygulanmıştır. Araştırmada elde edilen veriler SPSS programı aracılığıyla analiz edilmiştir. Analiz sonucunda; iş etiğine ilişkin tutumlarda ve başlıca felsefi kategorilerinde yöneticilerin çalışanlara göre daha olumsuz tutumlara sahip oldukları sonucu tespit edilmiştir (p<0.05). Ayrıca demografik değişkenlere göre iş etiğine ilişkin tutumlar arasındaki farklılıklara ilişkin sonuçlara bakıldığında: cinsiyet değişkeni özelinde kadınlarla erkekler arasında istatistiksel açıdan anlamlı bir farklılığa rastlanmamıştır; eğitim düzeyi, yaş ve hizmet süresi özelinde ise anlamlı bir farklılık tespit edilmiştir. İş görenlerin eğitim düzeyi yükseldikçe, yaşı ilerledikçe ve hizmet süreleri arttıkça daha olumlu iş etiğine ilişkin tutumlara sahip oldukları bulgusu elde edilmiştir (p<0.05). 

Anahtar Kelimeler

İş Etiği, Etik Tutumlar, Makyavelizm, Sosyal Darwinizm, Ahlaki Nesnellik

Kaynakça

• Allmon, D. E., Page, D., Roberts, R. (2000). Determinants of Perceptions of Cheating: Ethical Orientation, Personality and Demographics. Journal of Business Ethics, 23, 411-422.
• Al-Shaikh, F. N., Elian, M. I., Tahat, L. H. (2012). Business Students Attitudes towards Business Ethics from Kuwait. International Conference on Business,
• Economics, and Behavioral Sciences (ICBEBS’ 2012) April 13-15, Pattaya, 128-133.
• Arslan, M. (2005). İş ve Meslek Ahlakı. Siyasal Kitapevi, 2. Baskı, Ankara.
• Bageac, D., Furrer, O., Reynaud, E. (2011). Management Students’ Attitudes Toward Business Ethics: A Comparison Between France and Romania. Journal of Business Ethics, 98, 391-406.
• Barnett, T., Valentine, S. (2004). Issue Contingencies and Marketers’ Recognition of Ethical Issues, Ethical Judgments and Behavioral Intentions. Journal of Business Research, 57, 338-346.
• Cevizci, A. (2008). Etiğe Giriş. Paradigma Yayınları, İstanbul.
• Chiu, R. K. (2003). Ethical Judgment and Whistleblowing Intention: Examining the Moderating Role of Locus of Control. Journal of Business Ethics, 43, 65-74.
• Christie, R., Geis, F. (1970). Studies in Machiavellianism. Academic Press, New York.
• Collins, J. W. (1994). Is Business Ethics an Oxymoron?. Business Horizons, 37 (5), 1-8.
• Çabuk, S., Şengül, S. (2005). İşletme Yöneticilerinin Mesleki Değerlerinin ve Demografik Özelliklerinin İşletme Etiği Üzerindeki Etkisi: Türkiye’de Büyük Ölçekli Sanayii İşletmeleri Üzerine Bir Uygulama. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(1), 171-180.
• Darwall, S. (1998). Philosophical Ethics. Colorado: Westview Press.
• Daştan, Z. (2013). Çalışanların Duygusal Zekâ Düzeyleri ile İş Etiğine Bakış Açıları Arasındaki İlişki ve Bir Araştırma. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi S.B.E. İşletme A.B.D. İnsan Kaynakları Yönetimi Bilim Dalı.
• Deshpande, S. P., Joseph, J., Maximov, V. V. (2000). Perceptions off Proper Ethical Conduct of Male and Female Russian Managers. Journal of Business Ethics, 24, 179-183.
• Erkuş, A. (2011). Davranış Bilimleri İçin Bilimsel Araştırma Süreci, 3.Baskı, Seçkin Yayınları, Ankara.
• Erturhan, H., Filizöz, B. (2011). İş Etiği ve Bankacılık Sektöründe Bir Araştırma. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 12(2), 139-157.
• Fatoki, O., Marembo, M. (2012). An Investigation into the Attitudes toward Business Ethics by University Students in South Africa. African Journal of Business Management, 6(18), 5865-5871.
• Friedman, M. (1970). The Social Responsibility of Business is to Increase its Profits, New York Times Magazine, 13 September, republished in W. Ch. Zimmerli, K. Richter and M. Holzinger (Eds.): 2007, Corporate Ethics and Corporate Governance (Springer, Berlin/Heidelberg/New York), 173-178.
• Galbraith, S., Stephenson, H. (1993). Decision Rules Used by Male and Female Business Students in Making Ethical Value Judgements: Another Look. Journal of Business Ethics, 12, 227-233.
• Geis, F. L., Moon, T. H. (1981). Machiavellianism and Deception, Journal of Personality and Social Psychology, 41, 766-775.
• Giacalone, R., Payne, S. L., Rosenfeld, P. (1988). Endorsement of Managers Following Accusations of Breaches in Confidentiality. Journal of Business Ethics, 7, 621-629.
• Hoffman, W. M., J. M. Moore (1984). Business Ethics: Readings and Cases in Corporate Morality. McGraw-Hill, New York.
• Kapıkıran, N. A. (2009). Öğretmen Adaylarının Empatik Eğilim ve Kendini Ayarlama Açısından İncelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 26, 81-91.
• Kırel, Ç. (2000). Örgütlerde Etik Davranışlar, Yönetimi ve Bir Uygulama Çalışması. Anadolu Üniversitesi, İ.İ.B.F. Yayın No: 168, Eskişehir.
• Kidwell J. M., Stevens R. E., Bethke A. L. (1987). Differences in Ethical Perceptions between Male and Female Managers: Myth or Reality?. Journal of Business Ethics, 6, 489-493.
• Kum-Lung, C., Teck-Chai, L. (2010). Attitude towards Business Ethics: Examining the Influence of Religiosity, Gender and Education Levels. International Journal of Marketing Studies, 2(1), 225-232.
• Lozano, J. M. (1996). Ethics and Management: A Controversial Issue. Journal of Business Ethics, 15(2), 227-236.
• Mathieu, J. E., Zajac, D. M. (1990). A Review of Meta Analysis of the Antecedents, Correlates and Consequences of Organizational Commitment. Psychology Bulletin, 108, 951-995.
• McCabe, A. C., Ingram, R., Dato-on, M. C. (2006). The Business of Ethics and Gender, Journal of Business Ethics, 64, 101-116.
• McDonald, G. (1999). Business Ethics: Practical Proposals for Organisations. Journal of Business Ethics, 19(2), 143-158.
• McNaughton, D. (2000). Intuitionism. H. La Follette (Ed) The Blackwell Guide to Ethical Theory içinde. Blackwell Publication, Malden-USA.
• Menekşe, R. (2008). Ankara’da Faaliyet Gösteren A Grubu Seyahat Acentalarında Çalışmakta Olan Personelin Tüketiciye Karşı Etik Davranışlarını Algılama Düzeyleri Üzerine Ampirik Bir Araştırma. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(1), 83-117.
• Miesing, P., Preble, J. F. (1985). A Comparison of Five Business Philosophies. Journal of Business Ethics, 4(6), 465-476.
• Miner, M, Petocz, A. (2003). Moral Theory in Ethical Decision Making: Problems, Clarifications and Recommendations from a Psychological Perspective. Journal of Business Ethics, 42, 11-25.
• Moore, R. S., Radloff, S. E. (1996). Attitudes Towards Business Ethics Held by South African Students, Journal of Business Ethics, 15(8), 863-869.
• Nurmakhamatuly, A. (2010). Kazak ve Türk Yöneticilerin İş Etiğine İlişkin Tutum ve Davranışları, İş Ahlakı Dergisi, 3(5), 69-96.
• Ogarcă, R. F. (2014). Crisis of National Ethical Models-Implications on Learning Business Ethics in Romanian Universities. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 116, 4416-4420.
• Orha, R. (2013). Yöneticilerin İş Etiğini Algılamalarına Yönelik Bir Araştırma. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Sakarya Üniversitesi S.B.E.
• Özden, K., Maksüdünov, A., Najimudinova, S. (2014). Üniversite Öğrencilerinin İş Etiğine Yönelik Tutumları: Kırgızistan ve Türkiye Örneği, VI. International Congress on Entrepreneurship 24-26 April, 144-155.
• Pan, Y., Sparks, J. R. (2012). Predictors, Consequence, and Measurement of Ethical Judgments: Review and Meta-Analysis. Journal of Business Research, 65, 84-91.
• C., Jordan, C. (2002). The Influence of Gender, Age, Culture and other Factors on Ethical Beliefs: A Comparative Study in Australia and Singapore, Public Administration & Management: An Interactive Journal, 7(4), 367-382.
• Peterson, R. A., Albaum, G., Merunka, D., Munuera, J. L., Smith, S. M. (2010). Effects of Nationality Gender and Religiosity on Business-Related Ethically. Journal of Business Ethics, 96, 573-587.
• Phau, I., Kea, G. (2007). Attitudes of University Students toward Business Ethics: A Cross-National Investigation of Australia, Singapore and Hong Kong. Journal of Business Ethics, 72, 61-75.
• Preble, J. F., Reichel A. (1988). Attitudes Towards Business Ethics of Future Managers in the U.S. and Israel. Journal of Business Ethics, 7, 941-949.
• Rizvi, S., Tanveer, M. A., Saleem, U., Latif, M. (2012). Business Student’ Attitude Towards Business Ethics in Pakistan. European Scientific Journal, 8(25), 178-188.
• Ros, M., Schwartz, S. H., Surkiss, S. (1999). Basic Individual Values, Work Values, and the Meaning of Work. Applied Psychology An International Review, 48(1), 49-71.
• Schepers, D. H. (2003). Machiavellianism, Profit, and the Dimensions of Ethical Judgment: A Study of Impact. Journal of Business Ethics, 42, 339-352.
• Serwinek, P. J. (1992). Demographic and Related Differences in Ethical Views Among Small Businesses. Journal of Business Ethics, 11, 555-566.
• Shields, R., Comegys, C., Lupton, R., Takei, H. (2013). Undergraduate Attitudes toward Business Ethics: A Cross-Cultural Comparison. Journal of Studies in Education, 3(4), 72-80.
• Sims, R. L., Gegez A. E.( 2004). Attitudes Towards Business Ethics: A Five Nation Comparative Study, Journal of Business Ethics, 59(3), 253-265.
• Small, M. W. (1992). Attitudes Toward Business Ethics Held by Western Australian Students: A Comparative Study, Journal of Business Ethics, 11(10), 745- 752.
• Sower, V. E., Sower, J. C. (2004) Moderator Variables in Cultural Values and Business Ethics Research: Important to External Validity. Southwest Business and Economics Journal, http://www.shsu. edu/~mgt_ves/Moderator.pdf
• Ülgen, H., Mirze, K. (2007). İşletmelerde Stratejik Yönetim, Arıkan Basım Yayınları, 4. Baskı, İstanbul.
• Weeks W. A., Moore, C. W., McKinney, J. A., Longenecker J. G. (1999). The Effects of Gender and Career Stage on Ethical Judgment. Journal of Business Ethics, 20, 301-313.
• Wines, W., Napier, N. K. (1992). Towards an Understanding of Cross-cultural Ethics: A Tentative Model. Journal of Business Ethics, 11, 831-841.
• Winston, M. D. (2007). Ethical Leadership and Ethical Decision Making: A Meta-Analysis of Research Related to Ethics Education. Library & Information Science Research, 29, 230-251.
• Yaran, C. S. ( 2010). Ahlak ve Etik. İstanbul: Rağbet Yayınları, 1. Baskı.
• Yazıcı, S., Sınıksaran, E. (2012). Working Life Matters: On the Comparison of the Attitudes of Students and Employees towards Business Ethics. İ. Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 46, 61-74.
• Yetim, N. (2002). Küresel Üretim Yapılanmasına Küresel Yanıtlar: Ulusal-Yerel?. Doğu Batı Düşünce Dergisi, 5(18), 129-140.
• Yıldırım, M. A., Uğuz, Ş. (2012). İş Etiği ve Üniversite Öğrencilerinin Etik Algılarını Ölçmeye Yönelik Bir Araştırma. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 4(1), 177-187.
• Yıldız, A. (2012). Meta-Etik Bir Teori Olarak Ahlaki Sezgiciliğin Savunulabilirliği. (Yayımlanmamış Doktora Tezi) Anlara Üniversitesi, S.B.E. Felsefe ve Din Bilimleri A.B.D.
• Yücel, R., Çiftci, G. E. (2012). İş Görenin İş Etiği Tutum ve Davranış Algısı. İş Ahlakı Dergisi, 5(9), 131-161.
• Yoon, C. (2011). Ethical Decision-Making in the Internet Context: Development and Test of an Initial Model Based on Moral Philosophy. Computers in Human Behavior, 27, 2401-2409.