Türk - Alman İlişkilerinin Yansımaları: Almancaya Geçen Türk Devlet Sistemi Unvanları

Yıl 2019, Cilt: 19 Sayı: 3, 177 - 196, 30.09.2019

Ümit Soylu

https://doi.org/10.18037/ausbd.631993

Öz

Türk ve Alman uluslarının resmî ilişkilerde bulunması yaklaşık 250 yıl öncesine, Osmanlı Devleti ile Prusya Devleti arasında gerçekleşen antlaşmalara dayanır. Bu süre içinde Osmanlı ve Prusya (sonradan Alman İmparatorluğu) siyasi, askerî ve ticari alanda yakın ilişkilerde bulunmuştur. Söz konusu ilişkiler sonucunda her iki ülke diğerinden kendisi için yeni olan bilgiler öğrenerek bu bilgilerin adlarını dillerine katmıştır. Bu dil alışverişinin en önemli ürünlerinden biri unvanlardır. Bugün Türkçede Almanca unvanların bulunması gibi Almancada da Türkçe unvanlar bulunur. Almanya’nın Türklerle ilişkisi çoğunlukla Osmanlı dönemine dayandığı için Almancadaki Türkçe unvanların çoğunluğu Osmanlı devlet sisteminde kullanılan unvanlar olmuştur. Unvanların tespiti için bu çalışmada ‑yazılış tarihi Osmanlı Devleti’nin son dönemine rastlayan‑ Almanca ansiklopedik sözlükler, güncel Almanca sözlükler ve Türkçenin Almancaya verintileri üzerine hazırlanmış çalışmalar kullanılmıştır. Bütün bu çalışmalarda yüzden fazla Türkçe unvan belirlenmiş, unvanların çoğunlukla siyasi‑askerî alanda olduğu görülmüştür. Dolayısıyla bu verintilerin, başta Osmanlı Devleti olmak üzere Türk devletleri ile Prusya/Almanya arasındaki siyasi‑askerî ilişkilerin doğal sonucu olduğu söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Unvan, Sözlük, Verinti, Türk-Alman İlişkileri

Kaynakça

• Albayrak, M. (1995). Osmanlı Alman İlişkilerinin Gelişimi ve Bağdat Demiryolu’nun Yapımı, OTAM Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 6, 1 38. Doi: 10.1501/OTAM_0000000236.
• Alkan, M.N. (2015). Hayranlık, Dostluk ve Çıkar Üçgeninde Türk Alman İlişkileri, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 34, 35 48.
• Beydilli, K. (1981). 1790 Osmanlı Prusya İttifâkı, Meydana Gelişi Tahlili Tatbiki. Doçentlik Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
• Brockhaus, F.A. (1911). Kleines Konversation Lexikon (Cilt 1 2). Leipzig: F. A. Brockhaus. http://www.zeno.org/Brockhaus 1911 (Erişim: 05 Ekim 2018).
• Çalık, R. (1996). Colmar Freiherr Von Der Goltz (Paşa) ve Bazı Görüşleri. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 36, 765 817.
• Duden. (2018). Duden Online Wörterbuch. www.duden.de (Erişim: 05 Ekim 2018).
• Ertuğ, Z. T. (2007). Peyk (Osmanlılar). İslam Ansiklopedisi (Cilt 34). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı. 263 264.
• Etimoloji Türkçe. Türkçe Etimolojik Kelime İncelemeleri. http://www.etimolojiturkce.com (Erişim: 07 Ekim 2018).
• Herder, B., Herder, R. (1854 1857). Konversations Lexikon (Cilt 1 5). Freiburg im Breisgau: Herdersche. http://www.zeno.org/Herder 1854 (Erişim: 05 Ekim 2018).
• Karaağaç, G. (2008). Türkçe Verintiler Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Keleş, N. (2003). Türk Dili ve Kültürünün Alman Dili ve Kültürüne Etkileri, Milli Folklor, 57, 119 130. Doi: 10.14222/Turkiyat412.
• Kula, O.B. (1992). Alman Kültüründe Türk İmgesi 1. Ankara: Gündoğan.
• Lendering, J. (2009). Büyük İskender. Burak Sengir (Çev.). İstanbul: Kitap.
• Meyer, J. (1902 1908). Großes Konversations Lexikon (Cilt 1 20). Leipzig & Wien: Bibliographisches Institut. http://www.zeno.org/Meyers 1905 (Erişim: 05 Ekim 2018).
• Mora, N. (2011). Tarihten Günümüze Alman Kolektif Belleğinde Türk İmgesi ve Medyada Yansıması. AÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15(2), 21 33.
• Ortaylı, İ. (1983). Osmanlı İmparatorluğu’nda Alman Nüfuzu. İstanbul: Kaynak.
• Özgüldür, Y. (1993). Yüzbaşı Helmut von Moltke'den Müşir Liman von Sanders’e Osmanlı Ordusunda Alman Askeri Heyetleri. OTAM Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 4, 297 307. Doi: 10.1501/OTAM_0000000329.
• Pierer, H. A. (1857 1865). Universal Lexikon der Vergangenheit und Gegenwart (Cilt 1 19). Altenburg: H. A. Pierer. http://www.zeno.org/Pierer 1857 (Erişim: 05 Ekim 2018).
• Sanders, L. v. (1999). Türkiye’de Beş Yıl 1. Örgün Uğurlu (Çev.). İstanbul: Cumhuriyet Gazetesi Yeni Gün Haber Ajansı.
• Şahin, T. E. (2014). Yolun Tarihi ve Yol Kültürü I, Akra Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi, 4, 7 28.
• Tosun, M. (2013, 02 Aralık). İlk Adım Böyle Atılmıştı. Hürriyet Gazetesi. http://www.hurriyet.com.tr/ilk adim boyle atilmisti 25258183 (Erişim: 17 Ekim 2018).
• Türk Dil Kurumu. Güncel Türkçe Sözlük. http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts (Erişim: 05 Ekim 2018).
• _____. Kişi Adları Sözlüğü. http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_kisiadlari (Erişim: 05 Ekim 2018).
• _____ (1974). Tarih Terimleri Sözlüğü. Büyük Türkçe Sözlük. http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_bts (Erişim: 05 Ekim 2018).
• Wissen. Großes Wörterbuch der Deutschen Sprache Rechtschreibwörterbuch. http://www.wissen.de/lexikonsuche/lexicon/all (Erişim: 05 Ekim 2018).
• Wahrig, G. Wahrig Fremdwörterlexikon. http://www.wissen.de/lexikonsuche/fwl/all (Erişim: 05 Ekim 2018).
• Zengin, E. (2013). Türk Alman İlişkilerinde Türk İmajını Meydana Getiren Olgular ve Eserlere Yansıması. CBÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 11(1), 48 57.