Milli Mücadele’nin Sesine Kulak Vermek: Hâkimiyet-i Milliye’nin Dilinden Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin Açılışı

Yıl 2020, Cilt: 20 Sayı: Özel Sayı, 1 - 18, 23.04.2020

Mesut Yavaş

https://doi.org/10.18037/ausbd.725555

Öz

İstanbul’un 16 Mart 1920 tarihinde İtilaf Devletleri’nce resmen işgali, Milli Mücadele’nin dönüm noktalarından biri olmuştur. Mustafa Kemal, İstanbul’un işgaline ve Meclis-i Mebusan’ın basılmasına çok sert tepki göstermiş ve yayımladığı bir bildiriyle, Ankara’da olağanüstü yetkilere sahip bir meclisin toplanması için seçimlerin yapılmasını istemiştir. Nitekim bu talimat üzerine kısa sürede seçimler yapılmış ve İstanbul’dan kaçarak Ankara’ya gelebilen mebusların da katılımıyla 23 Nisan 1920 tarihinde Ankara’da Türkiye Büyük Millet Meclisi açılmıştır. Meclis’in açılması işgale bir cevap olmuş ve Mustafa Kemal liderliğinde Anadolu’da başlatılan Millî Mücadele hareketini çok daha güçlü hale getirmiştir. Meclis’in açılmasıyla millet inisiyatifi eline almış ve kaderini tayin konusunda söz sahibi olmuştur. Fakat sürdürülmekte olan bu haklı mücadele konusunda halkın bilgilendirilmesi ve bilinçlendirilmesi için basına büyük görevler düşmüştür. Nitekim Hâkimiyet-i Milliye de bu süreçte Milli Mücadele’nin yayın organı olma görevini üstlenmiş ve bu haklı mücadelenin millete aktarılmasında önemli bir işlevi yerine getirmiştir. Bu çalışmada, Milli Mücadele’nin sesi olan Hâkimiyet-i Milliye gazetesine kulak verilmiştir. Bu bağlamda ilk olarak Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin açılışı esnasında izlenecek yolun ve meclisin açılışı vesilesiyle ülke çapında yapılacak kutlamaların nasıl olacağı konuları Hâkimiyet-i Milliye’nin sayfalarından yansıtılmıştır. Akabinde Türk tarihinin önemli olaylarından biri olan Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin Ankara’da toplanmasının kadim Türk milleti için ne anlama geldiği, Büyük Millet Meclisi’nin vücut bulmasının altında yatan sebeplerin neler olduğu ve meclisten beklentiler, Hâkimiyet-i Milliye’nin dilinden aktarılmıştır. Ayrıca Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin açılışı esnasında Ankara’da yaşananlar, Büyük Millet Meclisi’nin millete hitaben yayımladığı beyanname ve padişaha hitaben kaleme aldığı arzı, bu çalışmanın diğer başlıklarını oluşturmuştur.

Anahtar Kelimeler

Türkiye Büyük Millet Meclisi, Hâkimiyet-i Milliye, Milli İrade, Milli Mücadele, Basın

Kaynakça

• Armaoğlu, F. (1998). İngiliz Belgelerinde İstanbul’un İşgali (16 Mart 1920), Belleten, LXII(234), 467-494.
• Aslan, Y. (2000). I. Dönem TBMM'de "İcra Vekilleri Heyeti Riyaseti (Hükümet Başkanlığı)"nın Statüsü ve "TBMM Reisi"nin İcra ile İlgili Yetki ve Sorumluluğu, Atatürk Üniversitesi Atatürk Dergisi, 3(1), 61-66.
• Atatürk, K. (2003), Nutuk (1919-1927), (Z. Korkmaz, Bugünkü Dille Haz.), Ankara: AKDTYK Atatürk Araştırma Merkezi.
• Büyük Millet Meclisi Bugün Açılıyor - Heyet-i Temsiliye’nin Tamimi (1920). Hâkimiyet-i Milliye (23 Nisan 1920, 24, 3).
• Büyük Millet Meclisi (1920). Hâkimiyet-i Milliye (28 Nisan 1920, 25, 1).
• Büyük Millet Meclisi’nin Memlekete Beyannamesi (1920). Hâkimiyet-i Milliye (28 Nisan 1920, 25, 1).
• Coşar, Ö. S. (1964). Milli Mücadele Basını, İstanbul: Gazeteciler Cemiyeti.
• Erdem, Ş. C. (2005). İtilâf Devletleri'nin İstanbul'u Resmen İşgali ve Faaliyetleri, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, XXI(2005), 677-693.
• Güneş, İ. (2012). Türkiye Büyük Millet Meclisi, İslam Ansiklopedisi, (Cilt 41), İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 593-596.
• Köse, İ. (2002). Atatürk’ün Ankara’ya Gelişi ve TBMM’nin Açılışı, Türkler, (Cilt 16), Ankara: Yeni Türkiye, 33-48.
• Küçük, M. (2002). Birinci TBMM’nin Açılışı ve Anlamı, Türkler, (Cilt 16), Ankara: Yeni Türkiye, 8-32.
• Önder, M. (1991). Milli Mücadele’nin Gazetesi Hâkimiyet-i Milliye Nasıl Çıkarıldı?, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 7(20), 285-302.
• Özkaya, Y. (1989), Milli Mücadele’de Atatürk ve Basın (1919-1921), Ankara: AKDTYK Atatürk Araştırma Merkezi.
• Özkaya, Y. (1997). Hâkimiyet-i Milliye, İslam Ansiklopedisi, (Cilt 15), İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 201-202.
• Öztoprak, İ. (1981), Kurtuluş Savaşında Türk Basını (Mayıs 1919-Temmuz 1921), Ankara: Türkiye İş Bankası.
• Tarihi Bir Vakıa: Büyük Millet Meclisi. (1920). Hâkimiyet-i Milliye (23 Nisan 1920, 24, 1).
• Tunaya, T. Z. (1958). Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti’nin Kuruluşu ve Siyasi Karakteri, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 23(3-4), 227-247.
• Türkmen, Z. (2002). İstanbul’un İşgali ve İşgal Dönemindeki Uygulamalar (13 Kasım 1918-16 Mart 1920), Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, XVIII(53), 319-372.
• Yeşilbursa, B. K. (2000). 23 Nisan 1920’de TBMM’nin Açılması ve Türkiye’de Milli Egemenlik İlkesinin Gerçekleştirilmesi, Gazi Üniversitesi Kastamonu Eğitim Dergisi, 8(2), 159-170.
• Zîşân-ı Halifemiz Efendimize Milletin Sadâkati-Büyük Millet Meclisi’nden Atebe-i Seniyye’ye Takdim Kılınan Arıza. (1920). Hâkimiyet-i Milliye (1 Mayıs 1920, 26, 1).