Avustralya Basınında Türkiye’de Milli Egemenlik (1920-1924)

Yıl 2020, Cilt: 20 Sayı: Özel Sayı, 89 - 106, 23.04.2020

Esra Sarıkoyuncu Değerli

https://doi.org/10.18037/ausbd.725806

Öz

Milli Mücadele sürecinde ümmetin yerini “millet”, padişahın tartışılmaz kudreti yerini de “milli hâkimiyet” düşüncesi almaya başlamıştır. 23 Nisan 1920 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisinin açılması ise, egemenliğin ulusa ait olması ilkesinin tasdiki açısından bir dönüm noktası olmuştur. Milli egemenlik ilkesi, 20 Ocak 1921 tarihli Teşkilat-ı Esasiye Kanunu ile birlikte vazgeçilmez bir anayasal kural haline gelmiş,1 Kasım 1922 tarihinde saltanatın kaldırılması; 29 Ekim 1923 tarihinde Cumhuriyet’in ilanı; 3 Mart 1924 tarihinde hilafetin kaldırılması ile pekiştirilmiştir. Bu gelişmelerle Dünya basını yakından ilgilenmiş, kendi kamuoylarına aksettirmek için yoğun çaba sarf etmişlerdir. Bu ülkelerden biri de askerleri Birinci Dünya Savaşı’nda Çanakkale’de Türklere karşı savaşmış olan Avustralya’dır.

Avustralya basınının milli egemenliğe dayalı yeni Türk devletinin ortaya çıkışına gösterdiği ilgi bir hayli seçici olmuştur. TBMM’nin açılışı, 1921 Teşkilat-ı Esasiye kanununun ilanı basın tarafından görülmemiş, Cumhuriyetin ilanı ise yorumsuz haberlerle geçiştirilmiştir. Bununla birlikte, kendi ülkelerini doğrudan ya da dolaylı şekilde etkilediğini düşündükleri saltanatın ve hilafetin kaldırılması gibi konulara yoğun ilgi göstermişlerdir.

Çalışmamızda Avustralya Milli Kütüphanesi (National Library of Australia)’ndeki gazete arşivinden yararlanılmak suretiyle, Avustralya basınının Türkiye’de milli egemenlik sürecinin gelişimine yaklaşımı irdelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Avustralya Basını, Mustafa Kemal Paşa, Saltanatın kaldırılması, Cumhuriyetin ilanı, Hilafetin Kaldırılması

Kaynakça

• Kitap ve Makaleler Arıkan, Z. (2005). Lozan Görüşmeleri ve Türkiye Büyük Millet Meclisi: 80. Yılında 2003 Penceresinden Lozan Sempozyum Bildirileri, Ankara: AKDTYK ATAM.
• Armaoğlu, F. (1975). Siyasi Tarih 1789-1960, Ankara: AÜ SBF.
• Atatürk, M. K. (2007). Nutuk 1919-1927, Haz. Zeynep Korkmaz, Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
• Bean, E. (1941). The Story of Anzac: the first phase, First World War Official Histories, London.
• Bulut, M. (Aralık 2019). Türk Anayasal Gelişme Tarihinde Egemenlik Kavramının Geçirdiği Dönüşümün Ana Hatları, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, 14, 67-136.
• Greece and Turkey:Documents on British Foreign Policy (1972). London, C. XVIII.
• Müderrisoğlu, A. (1981) Kurtuluş Savaşı’nın Mali Kaynakları, Ankara.
• Sarıkoyuncu, A., Sarıkoyuncu Değerli, E. (Mart 2010). Avustralya Basınında Çanakkale Muharebeleri. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi Çanakkale Özel Sayısı, 73, 39-62.
• Smith, L. (1980). The Aboriginal Population of Australia, Canberra: Australian National University.
• GAZETELER Armidale Express and New England General Advertiser, 30 Ekim 1923:1
• Avustralian Dailly Herald, 3 Mart 1924:1
• Daily Mail, 10 Mart 1924:6.
• Daily News, 20 Kasım 1922:1
• Daily Standard, 8 Kasım 1922:5
• Daily Telegraph 10 Kasım 1922:3; 3 Kasım 1922:5; 31 Ekim 1923.
• Dawn Gazzette, 11 Kasım 1922:1
• Express, 8 Kasım 1922:1
• Hobart, 3 Kasım 1922:5
• Kalgoorlie Miner, 3 Kasım 1922:5
• Mercury, 30 Ekim 1923:1
• Mirror, 30 Ekim 1923:1
• Morning Bulletin, 3 Kasım 1922:9; 9 Kasım 1922:9
• Murchhison Times, 30 Ekim 1923:1; 5 Kasım:5
• Narracoorte Herald, 30 Ekim 1923:1
• Newcastle Sun, 6 Mart 1924:1
• Northern Territory Times and Gazzette, 3 Mart 1924:1
• Northern Times, 3 Mart 1924:1; 6 Kasım 1922:3
• Pilbarra Gazzette, 3 Mart 1924:1
• Pilbarra Goldfield ve Queendland Times,3 Mart 1924:1
• Sydney Morning Herald, 3 Mart 1924:1; 3 Mart 1924:1
• Telegraph, 2 Kasım 1923:1
• The Advertiser, 7 Kasım1922:8, 20 Kasım 1922:1
• The Age, 3 Kasım 1922:9, 7 Kasım 1922:2
• The Albany Advertiser, 7 Kasım 1922:3
• The Argus 3 Kasım 1922:11, 3 Mart 1924:1
• The Bundaberg Mail, 9 Kasım 1922:1
• The Daily News, 4 Kasım 1922:1
• The Daily Telegraph, 9 Kasım 1922:1
• The Express and Telegraph, 2 Kasım 1922:1
• The Newcastle Sun, 8 Kasım 1922:8
• The News, 3 Mart 1924:1; 8 Mart 1924:1
• The Sun, 7 Kasım 1922:1
• The Syney Morning Herald, 6 Kasım 1922:7
• Warwick Daily News, 30 Ekim 1923:4
• Western Avustrilian, 3 Mart 1924:1
• Zeehan and Dundas Herald, 3 Mart 1924:1