Yerel Yönetimlerde Stratejik Planlama Sürecinde Karşılaşılan Yönetsel ve Kültürel Sorunlar: Bursa İl Özel İdaresi Örneği

Yıl 2020, Cilt: 20 Sayı: 3, 17 - 64, 29.09.2020

Ahmet Kurt

https://doi.org/10.18037/ausbd.801746

Öz

Neoliberalizmin özel sektör uygulamalarından yola çıkarak ileri sürdüğü “yeni kamu işletmeciliği”nin bir uygulaması olan ve Türkiye’de de kamu kurumlarında yasal olarak 2006 yılından itibaren tatbikata konulan stratejik planlama, bürokratik kültüre sahip bu örgütlerde bazı yönetsel ve kültürel sorunlarla karşılaşmaktadır. Bu sorunsal (olgu), amaçsal örneklem olarak seçilen Bursa İl Özel İdaresi (BİÖİ) ölçeğinde nitel bir araştırma ile test edilmiştir. Araştırma ile BİÖİ’nin dokuz yıllık sürede iki dönem halinde uyguladığı stratejik planların sonuçları da belli ölçülerde ortaya konulmaya çalışılmıştır.
Araştırmada analiz birimi olarak örgütler, gözlem birimi olarak da bu örgütlerin yönetici veya temsilcileri seçilmişlerdir. Çalışmaya ilişkin temel veriler, tabakalı örneklem yoluyla seçilen; kamu kuruluşları, özel sektör işletmeleri, mesleki kuruluşlar, üniversiteler ve uzman kuruluş tabakalarından oluşan 23 örgüt ile üç siyasal parti temsilcileri ile yapılan toplam 42 yarı yapılandırılmış mülakattan elde edilmiştir. Araştırmanın bulguları; stratejik planların etkinliğini etkileyen çevresel koşullar, katılımcılık, saydamlık, esneklik, insan kaynakları yönetimi, geri besleme, ortak aklı harekete geçirme, stratejilere odaklanma, öğrenen örgüt olma, örgütün yolunu berraklaştırma, tarihsel perspektiften bakma gibi örgüt kültürü boyutlarının, stratejik planlamadan beklenilen kamusal faydanın gerçekleştirilmesini ne ölçüde ve ne yönde etkilediklerine vurgu yapmaktadır. Bu çalışmanın başlıca önerisinin yerel yönetimlerde etkin bir stratejik planlama yapıp uygulayabilmenin, güçlü bir örgüt kültürüne bağlı olduğunu vurgulamasıdır, denilebilir.

Anahtar Kelimeler

Örgüt Kültürü, Stratejik Planlama, Bürokrasi, , Yerel Yönetimler

Kaynakça

• Abadan, N. (1959). Bürokrasi, Ankara: A.Ü.S.B.F. Abdülkadir, M. (2008). Bursa Tarihi Kılavuzu, Mehmet Fatih Birgül ve Levent Ali Çanaklı (Yay.Haz.). Bursa: Bursa İl Özel İdaresi Yeşil Şehir Kitaplığı: 3.
• Allison, M., Kaye, J. (2005). Strategic planning for nonprofit organizations (a practical guide and workbook), Second Edition, John Wiley&Sons.
• Alvesson, M., Sveningsson, S. (2008). Changing organizational culture (cultural change work in progress), 1.B. Routledge.
• Arslan, N.T. (2010). Klasik – Neo klasik dönüşüm süreci: Yeni kamu yönetimi, C.Ü. İİB Dergisi, 11(2), 1-20.
• Arslan, G., Küçüker, E. (2016). Okul müdürlerinin planlama etkinlikleri ve stratejik planlamada karşılaşılan sorunlar. Kastamonu Eğitim Dergisi, 24(2), 839-856.
• Arslan, N. T., Kilavuz, R. (2005). Yönetimde istikrar ve temsilde adalet yönetime katılma ve seçim olgusu hakkında bir değerlendirme, Türkiye’de Kamu Yönetimi Sorunları Üzerine İncelemeler,1.B. Nagehan Talat Arslan (Ed.). Ankara: Seçkin.
• Ataman, S. (1938). Bursa tarihçesi (2.B.), Bursa: Neşriyat Yurdu.
• Aycan, Z., Kanungo, R. N. (2000). Toplumsal kültürün kurumsal kültür ve insan kaynakları uygulamaları üzerine etkileri, der. Aycan, Z., Türkiye'de Yönetim, Liderlik ve İnsan Kaynakları Uygulamaları, Ankara: Türk Psikologlar Derneği.
• Bağdigen, M., Avci, M. (2013). Kamu idarelerinde stratejik plan uygulamasına yönelik ampirik bir analiz, Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(2), 35-64.
• Baymur, F. (2006). Genel psikoloji,(Gözden Geçirilmiş 16.B.), İstanbul: İnkılap.
• Bennis, W. G. (1966). Changing organizations: essays on the devolopment and evolution of human organization. New York: McGraw-Hill.
• Berberoğlu, G. (1990). Örgüt kültürü ve yönetsel etkinliğe katkısı, Eskişehir A.Ü. İİBF Dergisi, 8,(1–2), 153-161.
• Bryson, J. M. (1988). A strategic planning process for public and non-profit organizations, Long Range Planning, 21(1), 73-81.
• Bryson, J. M. (2004). Strategic planning for public and nonprofit organizations (a guide to strengthening and sustaining organizational achievement), San Francisco: Jossey-Bass.
• Caldwell, L. K. (1965). Türk yönetimi ve ‘idarei maslahatçılık’ siyaseti, A.Ü. SBF Dergisi, 20(2), 735-760.
• Carmeli, A., Tishler, A. (2004). The relationships between intangible organizational elements and organizational performance, Strategic Management Journal, 25, 1257-1278.
• Cathcart, J. (1986). How to conduct a strategic planning retreat, Training and Development Journal, May, 63-65.
• Coşkun, S. (2011). Kamu yönetiminde stratejik plan uygulamaları: ABD örneği, Amme İdaresi Dergisi, 44(1), 113-134.
• Coşkun, B., Asunakutlu, T. (2001). Max Weber ve bürokrasi teorisi, Türk İdare Dergisi, 432, 171-189.
• Crozier, M. (1964). Bureaucratic phenomenon, Chicago: Üniversite of Chicago. Çorbacioğlu, S. (2004). Intergovermental collective action in complex enviroments: towards a self-adaptive turkish disaster management system (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Pittsburgh, ABD: Pittsburgh Üniversitesi.
• Daft, R. L. (2000). Management, 5.B. Dreyden: Thomson. Denison, D. R., Mishra, A. K. (1995). Toward a theory of organizational culture and effectiveness. Organization Science, 6(2), 204-223.
• Denison, D., Janovics, J., Young, J., Cho, H.J. (2006). Diagnosing organizational cultures: validating a model and method, International Institute for Management Development, 5(9), 1-39.
• Detert J. R., Schroeder R. G., Mauriel, J. J. (2000). A framework for linking culture and improvement initiatives in organizations, Academy of Management Review, 25(4), 850-863.
• Dinçer, Ö. (2007). Stratejik yönetim ve işletme politikası (8.B.), İstanbul: Beta. Doğan, S. (1997). İnsan kaynakları potansiyelini artırmada işletmeleri etkinliğe götüren yol: Örgüt kültürü, Amme İdaresi Dergisi, 30(4), 53-74.
• DPT (2006). Kamu idareleri için stratejik planlama kılavuzu, 2. Sürüm, Haziran. Drucker, P. F. (1996). Gelecek için yönetim 1990’lar ve sonrası, Fikret Üçcan (Çev.). Ankara: Türkiye İş Ban. Kül.
• Dyson, R. G., Foster, M. J. (1982). The relationship of participation and effectiveness in strategic planning, Strategic Management Journal, 3, 77-88.
• Ekşi, H., (2009). Stratejik yönetim ve örgüt kültürü: İlişkisel bir analiz, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 24, 165-173.
• Emre, C. (1991). Türkiye’de bürokratik işlemlerin basitleştirilmesi ya da yazçizciliğin azaltılması: Genel bir değerlendirme, SBF Dergisi, 46(3), 209-276.
• Emre, Cahit (ed.) (2002). İyi yönetim arayışında Türkiye’de mülki idarenin geleceği, Türk İdari Araştırmalar Vakfı Yayın No:1, Ankara.
• Erdoğan, B., Liden, R. C., Kraimer, M. C. (2006). Justice and leader-member exchange: The moderating role of organizational culture, Academy of Management Journal, 49(2), 395–406.
• Eren, E. (2005). Stratejik yönetim ve işletme politikası (Genişletilmiş 7.B.) İstanbul: Beta. Eren, E. (2012). Örgütsel davranış ve yönetim psikolojisi (13.B.), İstanbul: Beta. Eren, E. (2013). Stratejik yönetim ve işletme politikası (13.B.), İstanbul: Beta
• Eren, V., Orhan, U., Dönmez, D. (2014). Üniversitelerde stratejik planlama süreci: Devlet ve vakıf üniversitelerinde karşılaştırmalı bir araştırma, Amme İdaresi Dergisi, 47(2), Haziran, 121-143.
• Ergun, T., Polatoğlu, A. (1988). Kamu Yönetimine Giriş, Ankara: TODAİE. Erkan, V. (2008). Kamu kuruluşlarında stratejik planlama: Türkiye uygulaması ve kuruluşlarda başarıyı etkileyen faktörler, Ankara: DPT-2759. Eryilmaz, B. (2002). Kamu yönetimi, İstanbul: Erkam Matbaası.
• Giddens A. (2005). Sosyoloji (Yay. Haz. Cemal Güzel). Bursa: Ayraç. Günay, A. Dulupçu, M.A. (2015). Türkiye’de 1992 yılında kurulan devlet üniversitelerinin stratejik planlarının karşılaştırmalı bir analizi, Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 5(3), 236-254.
• Gürer, H. (2006). Stratejik planlamanın temelleri ve Türk kamu yönetiminde uygulanması, Sayıştay Dergisi, 63, 91-105. Güvenç, B. (2005). İnsan ve kültür (11.B.) İstanbul: Remzi.
• Halis, M. (2003). Durumsallığı açısından Türk örgüt kültürlerindeki yönelimler, Manas Üniversitesi SB Dergisi, 5, 1-27.
• Heeks R. (2002). Reinventing Government in the Information Age. Reinventing Government in the Information Age, Heeks, R. (Ed.). NY: Routledge.
• Heper, M. (1977). Türk kamu bürokrasisinde gelenekçilik ve modernleşme-siyaset sosyolojisi açısından bir inceleme, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi.
• Ireland, R. D., Hitt M. A., Sirmon, D. G. (2003), A model of strategic entrepreneurship: The construct and its dimensions, Journal of Management, 29(6), 963–989. Jhonson, G., Scholes, K. (1999). Exploring corporate strategy, Prentice Hall Europe.
• Karakaya, A., Ay, F. A., Gürel, S. (2013). Stratejik yönetim bağlamında kültür ve yönetim tarzı etkileşimi: Karadeniz bölgesindeki belediyelere yönelik bir araştırma, CÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 37(2), 71-98.
• Karasu, M. A. (2012). Büyükşehir Belediyelerinde Stratejik Planlama: Karşılaştırmalı Bir Analiz, Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 8(16), 159-180.
• Karasu, A., Demir, M. (2012). Stratejik planlama, performans esaslı bütçeleme ve büyükşehir belediyelerindeki uygulamalar, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17(3), 339-349.
• Kilinç, A. (2012). Neoliberalizm bağlamında sürdürülebilir kalkınmanın merkez ve çevre ülkeler açısından değerlendirilmesi, Afyon Kocatepe Üniversitesi İİBF Dergisi, 14(1).
• Kosa, G. (2010). Örgüt kültürünün değişiminde insan kaynakları yönetiminin rolüne ilişkin bir araştırma, Afyonkarahisar Üniversitesi (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Afyonkarahisar.
• Kurt, A. (2009). Tarihsel alan yönetiminde kritik aktörlerin yeniden belirlenmesi: Dağlık frigya örneği, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Eskişehir.
• Kutlu, Ö., Kocadağ, M. (2010). Yerel yönetimlerde stratejik yönetim anlayışı: Konya il özel idaresi örneği. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23.
• Lamba, M., Altunok, M., Kerman, U. (2015). Büyükşehir belediyelerinde stratejik planlama anlayışı çerçevesinde kurumsal kabiliyet ve kapasite, Çağdaş Yerel Yönetimler, 24(4), 95-118.
• Morgan, G. (1986). Images of organisations, ABD: Sage.
• Morgan, G. (1998). Yönetim ve örgüt teorilerinde metafor, (çev. Gündüz Bulut, yay. haz: Zülfü Dicleli), MESS Türkiye metal sanayiciler sendikası, İstanbul: MESS. Mouzelis, N. P. (2001). Örgüt ve Bürokrasi (Modern Teorilerin Analizi), H. Bahadır Akın (Çev.), Konya: Çizgi.
• Nadaroğlu, H. (1998). Mahalli idareler (Yenilenmiş 6.B.), İstanbul: Beta.
• Osborne, D., Gaebler, T. (1992). Reinventing goverment: How the entrepreneurial spirit is transforming the public sector, Addison-Wesley.
• Özdem, G. (2011). Yükseköğretim kurumlarının stratejik planlarında yer alan vizyon ve misyon ifadelerinin analizi, Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 11(4). Parlak, B. (2011), Kamu Yönetimi Sözlüğü (Public Administration Dictionary). (1.B.), Bursa: MKM.
• Poister, T. H., Streib, G. D. (1999). Strategic management in the public sector: Concepts, models, and processes, Public Productivity & Management Review, 22(3), 308-325.
• Robbins, S. P., Judge, T. (2012). Örgütsel davranış, İnci Erdem (Çev.Ed.). 14. Basım. çeviri, Yayın No: 240, İstanbul: Nobel.
• Robbins, S. P., Judge, T. A., Campbell, T. T. (2010). Organisational behavioir, Harlow, England: Pearson Education.
• Sapancali, F. (2001). Yeni dünya düzeni ve küresel yolsuzluk, Dokuz Eylül Üniversitesi, SBE Dergisi, 3(2), 115-140.
• Schein, E. H. (1984), Coming to a New Awareness of Organizational Culture, Sloan Management Review, 25(2), 3-16.
• Schein, E. H. (2002). Örgütsel Kültür, Çev: Atilla Akbaba, Dokuz Eylül Üniversitesi SBE Dergisi, 4 (3), 1-32.
• Schein, E. H. (2010). Organizational culture and leadership. (4.B.), San Francisco and London: Jossey-Bass. Simerson, K. (2011). Strategic planning (A practical guide to strategy formulation and execution), California, USA: Praeger. Singleton R. A., Straits, B. C. (1999). Approaches to social research, New York: Oxford University. Solakoğlu, B. G., Budak, G. (1995). Bürokratik yapılarda etkinliği azaltan disfonksiyonel bürokratik davranışlar, Kamu Yönetimi Disiplini Sempozyumu Bildirileri, II. Cilt, Yayın No: 262, 1.B., Ankara: TODİE. Songür, N. (2008). Belediyelerin stratejik planlama sürecindeki gereklilikleri yerine getirme durumları üzerine bir araştırma. Çağdaş Yerel Yönetimler, 17(4), Ekim, 63-86. Songür, N. (2011). Kamu Yönetiminde Stratejik Planlama (İl Özel İdareleri Deneyimi), Yayın No: 359, 1.B., Ankara: TODAİE. Sözen, T., Sunay, H. (2010). Spor Federasyonları Yöneticilerinin Stratejik Planlama Uygulamalarına İlişkin Görüşlerinin Değerlendirilmesi, SPORMETRE Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, VIII(3), 119-129. Şahin, A. (2010), Örgüt Kültürü-Yönetim İlişkisi ve Yönetsel Etkinlik. Maliye Dergisi, 159(Temmuz-Aralık), 20-35.
• Şenses, F. (2004). Neoliberal Küreselleşme Kalkınma İçin Bir Fırsat mı, Engel mi?, ERC Working Paper in Economic, 04/09August, http://www.erc.metu.edu.tr/menu/series04/0409.pdf (22.09.2013).
• Tek, M. (2010). Türkiye’de il özel idarelerinin vizyonları ve misyonları üzerine bir değerlendirme, Çağdaş Yerel Yönetimler, 19(1), 1-28.
• Torun, G. S. (2012). Örgüt kültürünün çalışan bağlılığı üzerindeki etkisi: Turizm sektöründe bir araştırma, Ankara: T.C. Sanayi, Bilim ve Teknoloji Bakanlığı Verimlilik Genel Müdürlüğü, Yayın No: 724.
• Türk İdari Araştirmalar Vakfi (TİAV), (2013). Toplumda içişleri bakanlığı ve mülki idare amirleri algısı (Rapor I: Vatandaş Algısı), Orhan Gökçe (Proje Yöneticisi), Ankara.
• Üçok, T. (1989). Organizasyon kültürünün oluşumu, Dokuz Eylül Üniversitesi İİBF Dergisi, 4(1-2), 308-323.
• Ülgen, H., Mirze, K. (2010). İşletmelerde stratejik yönetim (5. B.), İstanbul: Beta.
• Wasti, A. S., Fiş A. M. (2010). Örgüt kültüründe sıkılık-esneklik boyutu ve kurumsal girişimciliğe etkisi. http://research.sabanciuniv.edu/15231/. Weber, M. (1996), Sosyoloji Yazıları, Taha Parla (Çev.), İstanbul: İletişim.
• Wheelen, T. L., Hunger, J. D. (2002). Strategic management and business policy (8.B.), New Jersey: Prentice Hall.
• Yağmurlu, A. (1997). Örgüt kültürü: Tanımlar, yaklaşımlar, A.Ü.SBF Dergisi, 52(1), 717-724. Yahyagil, Y. M. (2004). Denison örgüt kültürü ölçme aracının geçerlik ve güvenirlik çalışması: Ampirik bir uygulama, İÜ İşletme İktisadı Enstitüsü, Yönetim Dergisi, 47(Şubat), 53-76.
• Yiyit, T., Çorbacioğlu, S. (2014). Devlet üniversitelerinde stratejik planlama ve örgütsel öğrenme ilişkisi üzerine bir araştırma, Yönetim Bilimleri Dergisi, 12(24), 171-204.
• Yildiz, R. (2013). Belediyelerde stratejik planlamanın uygulanabilirliği: Fatih belediyesi örneği, İstanbul Aydın Üniversitesi Dergisi (İAÜD), 5(18), 39 - 62.
• Zafir, C. Z. (2009). Neoliberalizmin minimal devlet yaklaşımına bir eleştiri, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Biga İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Yönetim Bilimleri Dergisi, 7(2), 65-82.