Lozan’a Giden Süreçte Mudanya Ateşkes Antlaşması

Yıl 2021, Cilt: 21 Sayı: 1, 145 - 162, 24.03.2021

Ömer Faruk Kırmıt

https://doi.org/10.18037/ausbd.902584

Cited By: 2

Öz

Ateşkes; savaşan iki kuvvetin karşılıklı olarak savaşı durdurması demektir. Genellikle Ateşkes ile Mütareke kelimesi birbirlerinin eş anlamlısı olarak kullanılmakla beraber bazen bunların yerine Bırakışma da denilmektedir. Mudanya Ateşkes Antlaşması, Ankara Hükümetinin Batı cephesi karşısında gösterdiği askeri başarılar neticesinde TBMM ile İtilaf devletleri arasında imzalanmış siyasi bir belgedir. Antlaşma, 20. yüzyılın ilk çeyreğinde Lozan’a giden süreçte çok önemli bir yapı taşını oluşturmuştur. Bu önemi gösterir derecede Mudanya Ateşkes Antlaşması ile ilgili birçok çalışma yapılmış ve yapılan bu çalışmalarda antlaşma bütün yönleriyle ele alınmıştır. Dolayısıyla biz bu makalede, Mudanya Ateşkes Antlaşması’nın imzalanmasını sağlayan Büyük Taarruz ile o dönem yaşanan gelişmeleri değerlendirdik ve olayları farklı bir bakış açısıyla yorumladık. 3-11 Ekim 1922’de toplanılan ve toplantı sonucunda imzalanan Mudanya Ateşkes Antlaşması, Lozan’dan önce TBMM’nin imzaladığı büyük antlaşmalardan birisidir. Antlaşma sonuçları itibariyle üç yıldır devam eden Yunan işgalini sona erdirmiş ve Doğu Trakya’nın savaş yapılmadan boşaltılmasını sağlamıştır. Lozan Antlaşmasına gidilen süreçte TBMM’nin elini güçlendirmiş ve masaya herkesle eşit bir şekilde oturmasının yolunu açmıştır.

Anahtar Kelimeler

Büyük Taarruz, Mudanya Ateşkes Antlaşması, Atatürk, İsmet Paşa, Harrington, Yunanistan

Kaynakça

• Akın, V. (2002). Mudanya mütarekesi ve Trakya’nın kurtuluşu. Hasan Celal Güzel, Kemal Koçak, Salim Koca (Ed.), Türkler: Cilt 16. (s.219-229) içinde. Ankara:Yeni Türkiye Yayınları. Erişim adresi: https://www.academia.edu/28649882/T%C3%BCrkler_Cilt_16_pdf
• Akyüz, Y. (1988). Türk kurtuluş savaşı ve fransız kamuoyu. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Alper, S. (2013). Mudanya ateşkes antlaşması Atatürk’ün diploması zaferi. Hukuk Gündemi (Atatürk Özel Sayısı), 30-34. Erişim adresi: http://www.ankarabarosu.org.tr/Siteler/1944-2010/Dergiler/HukukGundemiDergisi/2013-1.pdf
• Altuncuoğlu, N. & Erdoğan, A. (2019). Arşiv belgeleri ışığında Mustafa Kemal Paşa’nın askerlikten istifa süreci. Journal of Universal Studies, 2(1), 62-71. https://doi.org/10.38000/juhis.508754
• Aralov, S. İ. (1985). Bir sovyet diplomatının Türkiye anıları. Ankara: Birey ve Toplum Yayınları.
• Arı, K. (2008). Osmanlıdan işgal yıllarına mütarekeden cumhuriyet günlerine mudanya. Dörtok Abacı (Haz.) kitabının içinde, Mudanya bırakışması’na uzanan süreçte girişimler ve doğu trakya sorunu (s.98-107), Bursa: Gaye Yayınevi.
• Atatürk ile ilgili arşiv belgeleri, 1911-1921 tarihleri arasına ait 106 belge. (1982). Ankara: Başbakanlık Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayınları. Atatürk'ün Samsuna çıkışı ve kurtuluş savaşı'nın başlatılmasına dair belgeler. (1999).
• Cemalettin Taşkıran ve diğerleri (Haz.). Ankara: Genelkurmay Başkanlığı ATESE Yayınları. Aydemir, Ş. S. (2016). Tek adam (Cilt III). İstanbul: Remzi Kitapevi.
• Başyiğit, T. (2007). Anılarda mudanya ateşkes antlaşması. ÇTTAD, 6(14), 177-184. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/233309
• Bıyıklıoğlu, T. & Ercan. T. (1962). Türk istiklal harbi mondros mütarekesi ve tatbikatı (Cilt I). Ankara: Genelkurmay ATASE Yayınları.
• Budak, M. (1995). Mütareke döneminde itilaf devletlerinin müdahaleleri (30 Ekim 1918- 15 Mayıs 1919). İlmi Araştırmalar, 5, 81-105. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/73210
• Çankaya, N. (1995). Atatürk’ün hayatı, konuşmaları ve yurt gezileri, Ankara: Tifduruk Yayınları.
• Çevik, Z. (2016). Milli mücadele’de kocaeli grubu ve son kurşun, 3-5 Nisan 2015 Uluslar arası Karamürsel Alp ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu-II (s. 1551-1589) içinde. Kocaeli: Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Yayınları. Erişim adresi: http://www.kocaelitarihisempozyumu.com/bildiriler2/106.pdf
• Çınar, B. & Yalçınkaya. H. (2009). Blitzkrieg’in II. dünya savaşı öncesi uygulaması: büyük taarruz, CTAD, 5(9). 77-96. Erişim adresi: https://www.academia.edu/38351345/Blitzkrieg_in_II_D%C3%BCnya_Sava%C5%9F%C4%B1_%C3%96ncesi_Uygulamas%C4%B1_B%C3%BCy%C3%BCk_Taarruz
• Eraslan, C. (2005). Mudanya mütarekesi. Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi: Cilt 30 (s. 356-359) içinde. (Cilt 30, 356-359 ss.). İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları. Erişim adresi: https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/dosya/30/C30009858.pdf
• Gazi Mustafa Kemal. (2015). Nutuk, N. Bayramoğlu & K. Güran (Ed.). Ankara: Kaynak Yayınları.
• Goloğlu, M. (2010). Cumhuriyet’e doğru, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Hâkimiyet-i Milliye Gazetesi. 20 Ağustos 1922. Hâkimiyet-i Milliye Gazetesi.20-26 Ağustos 1922. Hâkimiyet-i Milliye Gazetesi. 27 Ağustos 1922.
• Hâkimiyet-i Milliye Gazetesi. 27 Ağustos 1922. Hâkimiyet-i Milliye Gazetesi. 2 Eylül 1922. Hâkimiyet-i Milliye Gazetesi. 4 Eylül 1922.
• Hâkimiyet-i Milliye Gazetesi. 9 Eylül 1922. Hâkimiyet-i Milliye Gazetesi. 18 Eylül 1922. Hâkimiyet-i Milliye Gazetesi. 20 Ağustos 1922- 1 Eylül 1922.
• Hâkimiyet-i Milliye Gazetesi. 12 Ekim 1922. Hâkimiyet-i Milliye Gazetesi. 12-15 Ekim 1922. Hâkimiyet-i Milliye Gazetesi. 15 Ekim 1922. İnönü, İ. (1987). Hatıralar (Cilt II). Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Jaeschke. G. (1970). Türk kurtuluş savaşı kronolojisi (Mondros’tan mudanya’ya kadar), Ankara:Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Karacan, A. N. (1971). Lozan. (2. Baskı). İstanbul: Milliyet Yayınevi.
• Kılıç, S. (2016). İstiklal harbi’nde sovyetler birliği’nden gelen yardımlar. DTCF Dergisi, 56(1), 124-143. doi: 10.1501/Dtcfder_0000001467
• Kurtcephe, İ. ve Beden, A. (1999). Türkiye Cumhuriyeti tarihi. Ankara: Alp Yayınevi.
• Müderrisoğlu, A. (1990). Kurtuluş savaşı’nın mali kaynakları. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Onar, M. (1991). Atatürk’ün kurtuluş savaşı yazışmaları I. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Orbay, R. (1993). Cehennem de¬ğirmeni, siyasî hatıralarım (Cilt I). İstanbul: Emre Yayınları.
• Osmanlı belgelerinde millî mücadele ve Mustafa Kemal Atatürk. (2007). Ankara: T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayınları.
• Önder, M. (1972). Akşehir’de garp cephesi karargahı ve büyük taarruz kararı, Büyük Zaferin 50. Yıldönümüne Armağan. İstanbul: Başbakanlık Kültür Müsteşarlığı Kültür Yayınevi.
• Semiz, Y. ve Toplu, G. (2017). Milli mücadele döneminde Konya ve Atatürk. OPUS – Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 7(12), 254- 283. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/317505
• Sofuoğlu, A. (2002). Mondros mütarekesi sonrası Türkiye’nin işgaline karşı milli direniş: Kuvay-i milliye (1918-1921). Hasan Celal Güzel, Kemal Koçak, Salim Koca (Ed.), Türkler: Cilt 15. (s. 618-629) içinde. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları. Erişim adresi: https://www.academia.edu/28649881/T%C3%BCrkler_Cilt_15_pdf
• Soysal, İ. (1983). Tarihçeleri ve açıklamaları ile birlikte Türkiye'nin siyasal antlaşmaları (1920-1945) I. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Sürmeli, S. (2007). General charles harington'un 1920-1923 dönemi Türkiye raporu ve döneme dair raporla ilgili değerlendirmeler. Atatürk Dergisi, 5(4), 25-86. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/26224
• Şahin, H. H. (2019). Osmanlı devleti ile Hindistan müslümanlarının tarihî bağı ve hindistan hilafet hareketi. Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24, 731-754. doi: 10.9775/kausbed.2019.063
• Şimşir, B. (1984). İngiliz belgelerinde Atatürk (Cilt 4). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Tanin Gazetesi. 20-25 Ekim 1922. Tanin Gazetesi. 4-5 Aralık 1922. Tarih IV, Türkiye cumhuriyeti. (1931). Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti (Haz.). İstanbul: Devlet Yayınevi.
• Turan, Ş. (2003). İsmet inönü yaşamı, dönemi ve kişiliği, (2. Baskı). Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Türk istiklâl harbi, mondros mütarekesi ve tatbikatı (Cilt I). (1962) Ankara: Genelkurmay Başkanlığı Harp Tarihi Dairesi Yayınları.
• TBMM zabıt ceridesi. (1960). Dönem I. Cilt 23. Ankara: TBMM Yayınları.
• Türk istiklal harbi, güney cephesi (Cilt IV). (2009). (Genel Kurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı, Haz.). Ankara: Genel Kurmay Başkanlığı Yayınları.
• Türk silahlı kuvvetleri tarihi, TBMM hükümeti dönemi (Cilt IV), (1984), Ankara: Genelkurmay ATASE Yayınları.
• Türkgeldi, A. (1948). Mondros ve mudanya mütarekelerinin tarihi. Ankara: Türk Devrim Tarihi Enstitüsü Yayınları.
• Türkmen, Z. (2010). Büyük taarruz harekatı. Atatürk ve büyük taarruz kahramanlarına armağan. G. Şahin (Ed.). Afyonkarahisar: Afyon Kocatepe Üniversitesi Yayınları.
• Üçüncü, U. (2012). Türk kamuoyunda büyük taarruz. Ankara: Altınpost Yayınevi. Vakit Gazetesi. 18 Kasım 1918.
• Yalman, A. E. (1996). Mudanya bırakışması ve yankıları. Atatürk Yolu Dergisi, 5(18). 189-203. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/20702
• Yeşilbursa, B. K. (2019). İngiliz yıllık raporlarına göre mudanya mütarekesi (3-11 Ekim 1922). Mondros mütârekesi’nin 100. yılı: I. dünya savaşı'nın sonu mütârekeler ve barış antlaşmaları uluslararası sempozyumu bildiriler kitabı II (s. 1009-1033) içinde. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Yüceer, S. (2017). Bir ütopyanın gerçekleşmesi: Tam bağımsız Türkiye ve misak-ı milli, Yeni Türkiye: Misak-ı Milli Özel Sayısı, 23(93). 141-148. Erişim adresi: https://kutuphane.ttk.gov.tr/details?id=586152&materialType=KT&query=Yavuz%2C+Mustafa.