Yunus Emre Döneminde Anadolu’nun İktisadi Çöküşü ve Vergi Zulmü

Yıl 2022, Cilt: 22 Sayı: Özel Sayı, 43 - 56, 03.01.2022

Burak Ökde

https://doi.org/10.18037/ausbd.1052986

Öz

Yunus Emre Türk Dünyası’nın yetiştirmiş olduğu saygın şair ve düşünce insanlarından biridir. Yetiştiği dönemin zor şartlarına rağmen hoşgörü ve barış dilini şiirlerinde temel alan bir üslup belirlemiştir. Bu üslup onu yüzyıllar boyunca hatırlanan ve saygı gören bir isim hâline getirmiştir. Özellikle yaşadığı dönem göz önüne alındığında Yunus’un dili daha çok takdir görmektedir. 13. yüzyılda Anadolu tarihte örneği az rastlanır bir değişim yaşamıştır. Bu yüzyılın ilk yarısı bolluk, refah ve huzur dönemi olmuştur. Yunus’un yaşadığı ikinci yarısı ise savaşlar, isyanlar, yağmalar ve Moğol baskısı ile geçen, can ve mal güvenliğinin olmadığı bir dönemdir. Çalışmanın amacı da 13. yüzyılın ikinci yarısında ve 14. yüzyılın başlarında yani Yunus’un yaşadığı dönemde, Anadolu’da meydana gelen iktisadi ve ticari hayatın değişimi ortaya koymaktır. Çalışma sonucunda Anadolu’da halk üzerinde yoğun bir vergi yükünün olduğu, huzur ve refahın yerini sefalet ve savaşların aldığı ve iktisadi hayatın sistemsel olarak çöktüğü ortaya koyulmaktadır. Ortaya çıkan yeni durum Anadolu’da büyük göçlerin yaşanmasına, batı bölgelerinde yer alan uç beyliklerinin nüfusunun artmasına neden olmuştur. Beyliklerin doğu tarafından Moğol baskısı ve işgali ile kuşatıldıklarını göz önüne alırsak, Türkler’in batıya doğru olan fetih ve yerleşme politikalarını da daha iyi anlayabiliriz. Devlet otoritesinin olmadığı, yokluk, kıtlık, savaş, yağma ve isyanların olduğu bir dönemde, Yunus’un sevgi ve hoşgörü yaklaşımı, O’nu daha değerli kılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Yunus Emre, Anadalu Selçuklu Devleti, Vergi, Vergi Baskısı

Kaynakça

• Ağdemir, Z. (2021). Türkiye Selçuklu Devleti maliyesini İbn-İ Haldun ile anlamak: mali sosyolojik bir yaklaşım. Yönetim ve Ekonomi, 28(3), 631-655. doi: 10.18657/yonveek.909226.
• Akın, H. (1968), Aydın Oğulları tarihi hakkında bir araştırma. Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınları.
• Akkuş, M. ve Bağcı, B. (2018). Hülâgû Han döneminde Anadolu’da görev yapan Moğol komutanları. USAD, 9, 150-171. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/696752.
• Aksarayi, K. M. (2000). Müsâmeretü’l-ahbâr. (M. Öztürk, Çev). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Aksoy, F. (2019). XII.-XIII. yüzyıllarda Türkiye Selçuklularının Anadolu’nun Türk Yurdu olmasına etki eden iktisadi ve ticari faaliyetleri. Oğuz-Türkmen Araştırmaları Dergisi (OTAD), 3(1), 189-241. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/774471.
• Aktan, C. C. (1986). İktâ sistemi: İslam Devletlerinde ve Selçuklu İmparatorluğundaki uygulaması. Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, 44, 165-173. Erişim adresi: https://www.researchgate.net/publication/318672903_IKTA_SISTEMI_ISLAM_DEVLETLERINDE_VE_SELCUKLU_IMPARATORLUGUNDAKI_UYGULAMASI.
• Arayancan, A. A. (2021). Yunus Emre zamanında Anadolu’nun siyasi durumuna kısa bakış (1220-1318). Fetih ve Medeniyet, 1(2), 202-205. Erişim adresi: http://www.eskisehir.gov.tr/kurumlar/eskisehir.gov.tr/Dergi/dergi_2021_nisan.pdf.
• Baykara, T. (2004). Türkiye Selçukluları sosyal ve ekonomik tarihi. İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayınları.
• Bedirhan, Y. (2015). Türkiye Selçukluları devrinde Anadolu’nun ticaret şehirleri. Tarih Okulu Dergisi (TOD), 24, 25-50. doi: 10.14225/Joh807.
• Bedirhan, Y. (2016). Selçuklu Türkiyesi’nde ticaret yolları, limanlar ve pazar yerleri. Turkish Studies, 11(11), 13-28. Erişim adresi: https://app.trdizin.gov.tr/makale/TWpjeE1qUTBOQT09/selcuklu-turkiyesi-nde-ticaret-yollari-limanlar-ve-pazar-yerleri.
• Darendeli, T. ve Binan, C. Ş. (2021). Seljuks inherit to Anatolia; caravanserais. Athens Journal of Architecture, 7, 137-172. doi: 10.30958/aja.X-Y-Z.
• Demir, H. İ. (2018). Türk vergi kültürüne etkisi açısından Türk vergi uygulamaları tarihine kısa bir bakış. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 5(18), 64-92. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/618313.
• Demirkent, I. (2003). Tatikios, Türk asıllı bir Bizans kumandanı. Belleten, 67(248), 93-110. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1458366
• Erdem, İ. (1995). Türkiye Selçuklu-İlhanlı ilişkileri (1258-1308). Basılmamış Doktora Tezii Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Erdem, İ. (2003). Türkiye Selçuklu-İlhanlı iktisadi, ticari ilişkileri ve sonuçları. Tarih Araştırmaları Dergisi, 22(33), 49-67. doi: 10.1501/Tarar_0000000149.
• Göçer, K. (2020). Yunus Emre aslında ne dedi? Turkish Studies, 15(2), 817-842. doi: 10.29228/TurkishStudies.41589.
• Göksu, E. (2009). Türkiye Selçuklularında iktâ. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 26, 137-154. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/257860.
• Günay, U. ve Horata, O. (1994) Yunus Emre, risaletü’n nushiyye. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Güneş, İ. (2021). Hamdullah Mustevfî’ye göre 14. asırda ilhanlı vergi varidatı. Artuklu Kaime Uluslararası İktisadi ve İdari Araştırmalar Dergisi, 4(1), 88-109. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1621571.
• Haykıran, K. R. (2019). İlhanlılar’ın son dönemlerinde mali durumları vergi işleyişi ve risale-î felâkiye. Üçüncü İktisat Tarihi Kongresi (s. 159-172) içinde. İzmir: İzmir Demokrasi Üniversitesi.
• Kopar, M. (2008). Moğol istilası sonrası Anadolu Selçuklu Devletinde paranın seyri. Türk Dünyası Araştırmaları, 174, 123-136. Erişim adresi: http://search.ebscohost.com/login.aspx?direct=true&profile=ehost&scope=site&authtype=crawler&jrnl=02550644&asa=Y&AN=33361016&h=BN2HEpHC2XFomK1YuFgHLkoHXHQzIwmTzLgjY5IOyXMkTOVYh%2B1EDSGW0447zPsIYp5r0rOUx7EM4tGVW6xmSA%3D%3D&crl=c.
• Köymen, M. A. (1964). Selçuklu Devri Türk Tarihi araştırmaları. II. Tarih Araştırmaları Dergisi, 2(2), 303-380. doi: 10.1501/Tarar_0000000293.
• Küçük, İ. (2013). Türk Devletlerinde mali yönetim- VIII.-XIII. yüzyıllar arası. Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi, 4, 223-245. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/319936.
• Peacock, A.C.S. (2014). The Seljuk Sultanate of Rum and the Turkmen of the Byzantine frontier, 1206–1279. Al-Masaq, 26(3), 267-287. doi: 10.1080/09503110.2014.956476.
• Polat, M. S. (2010). Osmanlı öncesi Türkiye’nin iktisat tarihine ilişkin sorunlar. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21, 43-58. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/117922.
• Soltani, G. ve Rezaei, D. (2019). The effects of interactions within communal conditions in Iran and Anatolia with Il Khānids over 13th and 14th centuries. The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication, 9(2), 159-177. doi: 10.7456/10902100/009.
• Turan, O. (1948). Türkiye Selçuklularında toprak hukuku, miri topraklar ve hususi mülkiyet şekilleri. Belleten, 12(47), 549-574. Erişim adresi: https://belleten.gov.tr/tam-metin-pdf/896/tur.
• Turan, O. (1993). Selçuklular zamanında Türkiye: siyâsi tarih Alp Arslan'dan Osman Gazi'ye (1071-1318). İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
• Turan, O. (2003). Selçuklular tarihi ve Türk-İslam medeniyeti. İstanbul: Ötüken Yayınevi.
• Turan, R. (1996). XIII. yüzyıl Anadolu buhranı ve ayakta kalan güçler. Erdem, 8(23), 529-540. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/688900.
• Validi, A. Z. (1931). Moğollar devrinde Anadolu'nun iktisadi vaziyeti. Türk Hukuk ve İktisat Tarihi Mecmuası, 1, 1-42. Erişim adresi: http://isamveri.org/pdfsbv/D00133/1931_1/1931_1_VALIDIAZ.pdf.
• Yediyıldız, B. (1991). Yunus Emre dönemi Türk vakıfları. Vakıf Haftası Dergisi, 8, 23-28. Erişim adresi:http://acikerisim.fsm.edu.tr:8080/xmlui/bitstream/handle/11352/871/Yediy%c4%b1ld%c4%b1z.pdf?sequence=1&isAllowed=y.
• Yuvalı, A. (1990). İlhanlıların Anadolu politikası ve Doğu Anadolu şehirlerinin vergi potansiyeli. XI. Türk Tarih Kongresi (s. 581-600) içinde. Ankara: Türk Tarih Kurumu.