Yunus Emre’nin Tarikat Sorunu ve Yaşadığı Dönemde Eskişehir Kent Merkezinde Bulunan Zaviyeler

Yıl 2022, Cilt: 22 Sayı: Özel Sayı, 119 - 138, 03.01.2022

Selma Manaz

https://doi.org/10.18037/ausbd.1053020

Öz

Yunus Emre’nin yaşadığı 13. ve 14. yüzyıllar, Anadolu Selçuklularının son dönemi, Beylikler ve Osmanlı Devleti’nin kuruluş yıllarını içermektedir. Anadolu bu yüzyıllarda Haçlı seferleri, Moğol akınları ve Babailer isyanına maruz kalmıştır. Bu dönemde Anadolu’da kurularak gelişen tarikatlardan başka, Anadolu dışında oluşmuş çeşitli tarikatların temsilcileri de Anadolu’ya gelerek kendi tarikatlarını yaymaya başlamışlardır. Böylece Anadolu’da birbirinden farklı tarikatlara sahip zaviyelerin sayısı da artmıştır. Bu çalışmada, öncelikle Yunus Emre’nin mensup olduğu tarikat tespit edilerek, Eskişehir kent merkezinde kurulan tarikatlar ile ortak özelliklerinin tespit edilmesi amaçlanmıştır. Bu nedenle özellikle Yunus Emre’nin eğitimi, eserleri ve adına kurulan zaviye üzerinden sonuca ulaşılmaya çalışılmıştır. Ancak Yunus Emre’nin aldığı eğitim, şiirlerinde oniki imamdan bahsetmemesi ve değişen zamanla birlikte adına yaptırılan zaviyenin zaviyedarları ile tarikatlarının değişmesi Yunus Emre’nin mensup olduğu tarikatın belirlenmesini zorlaştırmıştır. Dolayısıyla mensup olduğu tarikattan ziyade mensup olamayacağı tarikatların belirlenmesi mümkün olmuştur. Eskişehir kent merkezinde Yunus Emre’nin yaşadığı dönemdeki gibi birbirinden farklı tarikatlarda zaviyeler kurulmuştur. Ancak bu tarikatlar ile Yunus Emre’nin mensup olabileceği düşünülen tarikatlar arasında bir bağ kurulamamıştır. Günümüzde bir iki sokak arayla kurulan bu tarikat zaviyelerinin yerlerinde türbeleri bulunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Yunus Emre Zaviyesi, Zaviye, Abd Allah el Bedevi, Sühreverdi, Nusrettin, Ahi Mahmud

Kaynakça

• Altınok, B. Y. (2017). Yeni vesikalara göre Yunus Emre’nin Ahi Evran, Hacı Bektaş ve Şeyh Ede Balı ile ilişkisi, Tavukçu, O. K. (Ed.) Yunus Emre Kitabı, (229-242) içinde Ankara: T.C Aksaray Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Kültür Yayınları. Erişim adresi: https://aksaray.ktb.gov.tr/
• Altınsapan, E. (1999). Ortaçağ’da Eskişehir ve çevresinde Türk sanatı. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Altınsapan, E. ve Parla, C. (2010). Eskişehir zaviye ve türbeleri. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Azamat, N. (2001). Kadiriyye. İslam ansiklopedisi, 24, 131-136. Erişim adresi: https://islamansiklopedisi.org.tr/
• Caca Oğlu Nur El-din (1989). Kırşehir Emiri Caca Oğlu Nur El-din’in 1272 tarihli Arapça-Moğolca vakfiyesi, A. Temir, (Çev.) Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayını.
• Çatak, A. (2012). Şihabeddin Sühreverdi hayatı eserleri ve tasavvuf anlayışı. Ankara: Gümüşhane Üniversitesi Yayınları.
• Çelik, İ. (2017). Bir Zirve Öyküsü: XIV-XV. asırlarda Anadolu’da tasavvuf ve tarikatlara Hacı Bayram-I Veli merkezli genel bir bakış. 2. Uluslararası Hacı Bayram-ı Veli Sempozyumu Bildiriler Kitabı 1, 03-04 Mayıs 2017, Ankara: Kalem Neşriyat, 21-60. Erişim adresi: https://avesis.atauni.edu.tr/
• Doğru, H. (1997). XV. ve XVI. Yüzyıllarda Sivrihisar Nahiyesi. Ankara: T.T. K. Yayınları.
• Doğru, H. (2005). XVI. yüzyılda Eskişehir ve Sultanönü Sancağı. Eskişehir: Odunpazarı Belediyesi Yayınları.
• Erdoğan, A. (2014). Eskişehir bilgeleri. Ankara: Semih Ofset
• Erdoğan, A. (2014). Eskişehir bilgeleri. Ankara: Semih Ofset.
• Ertin, G. (1994). Eskişehir kentinde yerleşimin evrimi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• İhsan. (1934). Eskişehir kitabeleri. Türk Tarih, Arkeologya ve Etnografya Dergisi, (2), 263-268. Erişim adresi: http://isamveri.org/
• Kapadokya Mimarlık (Eylül 2007). Eskişehir- Odunpazarı Şeyh Edebali türbesi rölöve-restitüsyon restorasyon raporu. (Yayınlanmamış rapor). Vakıflar Eskişehir Bölge Müdürlüğü Arşivi, Eskişehir.
• Kılcı, A., Erat, B., Alevsaçar Köse, K., Topkaraoğlu, N., Yiğit N., İncifırat ve Özçelik, A. (2000 öncesi). Eskişehir ili vakıf eski eser ve abideleri, (Yayınlanmamış araştırma). Kütahya Vakıflar Bölge Müdürlüğü Arşivi, Kütahya.
• Kunter, H. B. (2005). Yunus Emre bilgiler-belgeler. Eskişehir: Eskişehir Valiliği Yayınları.
• Manaz, S. (2019). Bizans Dönemi Dorylaion’u ile Anadolu Selçuklu Şehri Sultan Eyüğü/ Sultan Öyüğü’nün (Eskişehir) fiziki yapıları, (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• Manaz, S. (2019).[30 Mart 2019 tarihli fotoğraflar]. Kişisel Arşiv. Eskişehir.
• Martakçı Nasuh (2014). Beyân-ı menâzil-i sefer-i Irâkeyn, H.G. Yurdaydın (Çev.) Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayını.
• Özçelik, M. (2010). Bizim Yunus. Ankara: Sistem Ofset. Erişim adresi: Erişim adresi: http://www.yunusemre.net/
• Tatcı, M. (2013). Yunus Emre. İslam Ansiklopedisi, (43), 600-606. Erişim adresi: https://islamansiklopedisi.org.tr/
• Tatcı, M. (2020). Yunus Emre. Yunus Emre enstitüsü, Türk Dünyası, Ocak-Haziran 2020(2), 3-13. Erişim adresi: https://www.yee.org.tr/tr/yayin/turk-dunyasi-2020-ocak-haziran
• Tavukçu, O. K. (2017). Yunus Emre Mektebi: Kurucu Nesil, Tavukçu, O. K. (Ed.) Yunus Emre kitabı, (139-161) içinde. Ankara: T.C Aksaray Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Kültür Yayınları. Erişim adresi: https://www.academia.edu/
• Topal, M. (2010) Yunus Emre zaviyesi. Eskiyeni Dergisi, 2(15), 70-75. Erişim adresi: http://www.eskisehir.gov.tr/tr/eskiyeni-dergisi.html
• Topal, M. (2012) Osmanlı Devleti’nde ahilik ve ahi zaviyeleri. Eskiyeni Dergisi, 3(36), 3-9. Erişim adresi: http://www.eskisehir.gov.tr/tr/eskiyeni-dergisi.html
• Topal, M. ve Çolak, K. (2015). Eskişehir zaviyelerine dair tespitler. Alevilik Araştırmaları Dergisi, 5(9), 51-74. Erişim adresi: http://isamveri.org/
• Ürkmez, R. K. (2021). 13. yüzyıl tasavvuf hareketleri ve Yunus Emre’nin tasavvufi şahsiyeti. R. Ata (Yay. haz.). Aksaray Üniversitesi Somuncu Baba Tarih ve Kültür Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi Yayını Vefatının 700. Yılında Bizim Yunus Sempozyumu, 26-28 Mayıs 2021, Aksaray: Aksaray Üniversitesi Somuncu Baba Tarih ve Kültür Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi Yayını, 179-195. Erişim adresi: https://somuncubaba.aksaray.edu.tr/
• Yetim, F. (2005). Yunus Emre’nin kabri ile ilgili görüşler üzerine. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6 (1), 171-186. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/