Dönüştürücü Liderliğin Örgütsel Özdeşleşme Üzerindeki Etkisi ve Duygusal Bağlılığın Düzenleyici Rolü

Yıl 2022, Cilt: 22 Sayı: 2, 545 - 572, 27.06.2022

Esra Zeynel

https://doi.org/10.18037/ausbd.1136350

Cited By: 1

Öz

Örgütsel davranış yazınında, liderlik araştırmaları arasında önemli bir yer tutan dönüştürücü liderlik çalışanların motivasyonunu yükselten ve onlara ilham veren bir liderlik tarzıdır. Bu araştırmanın amacı algılanan dönüştürücü liderlik tarzının, örgütsel özdeşleşme üzerine olan etkisi ve bu etkide örgüte duygusal bağlılığın düzenleyici rolünü incelemektir. Araştırma verileri kamu üniversitelerinde görev yapmakta olan 250 akademisyenden kolayda örnekleme yöntemi ve yüzyüze anket yöntemi ile elde edilmiştir. Anket üç ölçek ve demografik bölüm olmak üzere dört bölümden oluşmaktadır. Dönüştürücü liderlik algısını ölçmek için Avolio ve Bass (1995) tarafından geliştirilen “Çok Boyutlu Liderlik Ölçeği”nin (MLQ-5X-raters) değerlendirici formu kullanılmıştır. Akademisyenlerin örgütsel özdeşleşme düzeyinin belirlenmesi amacıyla Mael ve Ashforth (1992) tarafından geliştirilen ölçek kullanılmıştır. Ayrıca duygusal bağlılık düzeyinin belirlenmesi amacıyla Allen ve Meyer (1990) tarafından geliştirilen ölçek kullanılmıştır. Araştırmanın bulguları, dönüştürücü liderliğin örgütsel özdeşleşme düzeyini pozitif ve anlamlı yönde etkilediğini ve bu etkide duygusal bağlılığın düzenleyici role sahip olduğunu göstermektedir. Araştırma bulguları, akademik örgütlerde liderlik, örgütsel özdeşleşme ilişkisi ve duygusal bağlılığın rolü bakımından çıkarımlar sağlamaktadır. Ayrıca, araştırma, değişkenlerinin ilişkisel modeli ve bulguları ile örgütsel davranış alanına katkı sağlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Dönüştürücü Liderlik, Örgütsel Özdeşleşme, Duygusal Bağlılık, Örgütsel Davranış

Kaynakça

• Acar, A. Z. (2013). Farklı örgüt kültürü tipleri ve liderlik tarzları ile örgütsel bağlılık arasındaki ilişki: Lojistik İşletmelerinde Bir Araştırma. İşletme Araştırmaları Dergisi, 5(2), 5-31. Erişim adresi: https://www.isarder.org
• Akbolat, M., Işık, O. ve Yılmaz, A. (2015). Dönüşümcü liderlik davranışının motivasyon ve duygusal bağlılığa etkisi. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, (11), 35-50. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/ulikidince/issue/21616/232192
• Allen, N. J. ve Meyer, J. P. (1990). The measurement and antecedents of affective, continuance and normative commitment to the organization. Journal of Occupational Psychology, 63(1), 1-18. doi: 10.1111/j.2044-8325.1990.tb00506.x
• Anderson, H. J., Baur, J. E, Griffith, J. A. ve Buckle, M. R. (2017). What works for you may not work for (Gen)Me: Limitations of present leadership theories for the new generation. The Leadership Quarterly, 28(1), 245-260. doi: 10.1016/j.leaqua.2016.08.001
• Ashforth, B. E. ve Mael, F. (1989). Social identity theory and the organization. The Academy of Management Review, 14(1), 20-39. https://doi.org/10.2307/258189
• Avolio, B. J. (1999). Full leadership development: Building the vital forces in organizations. California: SAGE.
• Avolio, B. J. ve Bass, B. M. (2002). Developing potential across a full range of leadership: Cases on transactional and transformational leadership. New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates Inc.
• Avolio, B. J., Bass, B. M. ve Jung, D. I. (1999). Re-examining the components of transformational and transactional leadership using the multifactor leadership questionnaire. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 72(4), 441-462. doi:10.1348/096317999166789
• Avolio, B. J., Waldman, D. ve Yammarino, F. J. (1991). Leading in the 1990s: The four I's of transformational leadership. Journal of European Industrial Training, 15(4), 9-16. doi: 10.1108/03090599110143366
• Bass, B. M. (1985). Leadership and performance beyond expectations. New York: Free Press.
• Bass, B. M. (1990). From transactional to transformational leadership. Learning to share the the vision. Organizational Dynamics, 18(3), 19-31. doi: 10.1016/0090-2616(90)90061-S
• Bass, B. M. ve Avolio, B. J. (1995). MLQ Multifactor leadership questionnaire, leader form, rater form and scoring (form 5X-short). CA: Mind Garden. Erişim adresi: https://www.mindgarden.com
• Bass, B. M. (1997a). Personal selling and transactional/transformational leadership. The Journal of Personal Selling & Sales Management, 17(3), 19-28. Erişim adresi: https://www.jstor.org/stable/20832520
• Bass, B. M. (1997b). Does the transactional-transformational leadership paradigm transcend organizational and national boundaries? American Psychologist, 52(2), 130-139. doi:10.1037/0003-066X.52.2.130
• Bass, B. M. (1999). Two decades of research and development in transformational Leadership. European Journal of Work and Organizational Psychology, 8(1), 9-32. doi: 10.1080/135943299398410
• Bass, B. M. ve Avolio, B. J. (1990). Developing transformational leadership: 1992 and beyond. Journal of European Industrial Training, 14(5), 21-37. http://dx.doi.org/10.1108/03090599010135122
• Bass B.M. ve Avolio B.J. (1993). Transformational leadership: A response to critiques, M. M. Chemmers ve R. Ayman içinde Leadership theory and research: Perspectives and directions (s. 49-88), San Diego, CA: Academic Press.
• Benkhoff, B. (1997). Better performance through organizational identication: a test of outcomes and antecedents based on social identity theory. J. Wickham (Ed.), The search for competitiveness and its implications for employment. (s. 159-179) içinde. Dublin: Oak Tree Press.
• Buil, I., Martínez, E. ve Matute, J. (2019). Transformational leadership and employee performance: the role of identification, engagement and proactive personality. International Journal of Hospitality Management, 77, 64-75. doi:10.1016/j.ijhm.2018.06.014
• Burns, J. M. (1978). Leadership. New York: Harper&Row.
• DiSanza J. R. ve Bullis C. (1999). Everybody Identifies with Smokey the Bear: Employee Responses to Newsletter Identification Inducements at the U.S. Forest Service. Management Communication Quarterly, 12(3), 347-399. doi: 10.1177/0893318999123001
• Doğanlı, U. (2019). Dönüşümcü liderlik ve örgütsel özdeşleşme ilişkisinde örgüt kültürünün düzenleyici etkisine yönelik bir araştırma (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir.
• Dutton, J. E., Dukerich, J. M. ve Harquail, C. V. (1994). Organizational images and member identification. Administrative Science Quarterly, 39(2), 239-263. doi:10.2307/2393235
• Eliyana, A., ve Muzakki, S. M. (2019). Job satisfaction and organizational commitment effect in the transformational leadership towards employee performance. Europea European Research on Management and Business Economics, 25(3), 144–150. doi: 10.1016/j.iedeen.2019.05.01
• Epitropaki, O. ve Martin, R. (2005). The moderating role of individual differences in the relation between transformational/transactional leadership perceptions and organizational identification. The Leadership Quarterly, 16(4), 569-589. doi: 10.1037/0021-9010.90.4.659
• Eren, M. Ş. ve Çakır Titizoğlu, Ö. (2014). Dönüşümcü ve etkileşimci lı̇derlı̇k tarzlarının örgütsel özdeşleşme ve iş tatmı̇ni üzerindeki etkileri. Selçuk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 14(27), 275-303. doi: 10.30976/susead.302228
• Gautam, T., Van Dick, R. ve Wagner, U. (2004). Organizational identification and organizational commitment: Distinct aspects of two related concepts. Asian Journal of Social Psychology, 7(3), 301–315. doi:10.1111/j.1467-839X.2004.00150.x
• Greenberg, J. ve Baron, R.A. (2000). Behavior in organizations, (7th Ed). Newjersey: Prentice-Hall.
• Güney, S. (2011). Örgütsel davranış, Ankara: Nobel.
• Güngör, H. (2010). Dönüşümcü liderlik ile örgütsel özdeşleşme arasındaki ilişkinin incelenmesi: Algılanan örgütsel adalet düzeyinin aracılık etkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Kara Harp Okulu Savunma Bı̇lı̇mlerı̇ Enstitüsü, Ankara
• House, R. J., Hanges, P. J., Ruiz-Quintanilla, S. A., Dorfman, P. W., Javidan, M., Dickson, M. W., Gupta, V. (1999). Cultural influences on leadership and organizations: project GLOBE. W. H. Mobley, M. J. Gessner ve V. Arnold (Ed.), Advances in global leadership (s. 171-233) içinde. Stamford, CN: JAI Press
• İşcan, Ö. F. (2006). Dönüştürücü/etkileşimci liderlik algısı ve örgütsel özdeşleşme ı̇lişkisinde bireysel farklılıkların rolü. Akdeniz İ.İ.B.F. Dergisi, 6(11), 160-177. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/mjss/40527/486294
• Judge, T. A. ve Piccolo, R. F. (2004). Transformational and transactional leadership: A meta-analytic test of their relative validity. Journal of Applied Psychology, 89(5), 755-768. doi:10.1037/0021-9010.89.5.755
• Kark, R., Shamir, B. ve Chen, G. (2003). The two faces of transformational leadership: empowement and dependency. Journal of Applied Psychology. 88(2), 246-255. doi:10.1037/0021-9010.88.2.246
• Karslı, E. (2019). Dönüşümcü lı̇derlı̇ğin motivasyon ve örgütsel özdeşleşmeye etkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversı̇tesi Sosyal Bı̇lı̇mler Enstitüsü, Sakarya.
• Keegan, A. E. ve Den Hartog, D. N. (2004). Transformational leadership in a project-based environment: A comparative study of the leadership styles of project managers and line managers. International Journal of Project Management, 22(8), 609-617. doi:10.1016/j.ijproman.2004.05.005
• Kerr, S. ve Jermier, J. M. (1978). Substiutes for leadership: Their meaning and measurement. Organizational Behavior and Human Performance, 22(3), 375-403. doi:10.1016/0030-5073(78)900235
• Keskes, I., Sallan, J. M., Simo, P. ve Fernandez, V. (2018). Transformational leadership and organizational commitment: Mediating role of leader-member exchange. Journal of Management Development, 37(3), 271-284. doi:10.1118/JMD-04-2017-0132
• Köksal, K. (2016). Örgüt kültürünün örgütsel adalet algısına etkisinde etik ilkelere ilişkin algıların aracılık rolü (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Manisa
• Kuhnert, K. W. ve Lewis, P. (1987). Transactional and transformational leadership: A constructive/developmental analysis. The Academy of Management Review, 12(4), 648-657. doi:10.2307/258070
• Latham, G. P ve Yukl, G. A. (1975). Assigned versus participative goal setting with educated and uneducated woods workers. Journal of Applied Psychology, 60(3), 299-302. doi:10.1037/h0076753
• Locke, E. A. ve Latham, G. P. (2002). Building a practically useful theory of goal setting and task motivation: A 35- year odyssey. American Psychologist, 57(9), 705-717. doi: 10.1037/0003-066X.57.9.705
• Lord R. G. Brown, D. J. ve Freiberg, S. J. (1999). Understanding the dynamics of leadership: The role of follower self-concepts in the leader/follower relationship. Organizational Behavior and Human Decisicion Processes, 78(3), 167-203. https://doi.org/10.1006/obhd.1999.2832
• Mael, F. ve Ashforth, B. E. (1992). Alumni and their alma mater: A partial test of the reformulated model of organizational identification. Journal of organizational Behavior, 13(2), 103-123. doi: 10.1002/job.4030130202
• Mael, F. ve Ashforth, B. E. (1995). Loyal from day one: Biodata organizational identification, and turnover among newcomers. Personnel Psychology, 48(2), 309-33. doi:10.1111/j.1744-6570.1995.tb01759.x
• Mael, F. ve Tetrick, L. E. (1992). Identifying organizational identification, Educational and Psychological Measurement, 52(4), 813-824. doi: 10.1177/0013164492052004002
• Meyer, J. P. ve Allen, N. J. (1991). A three-component conceptualization of organizational commitment, Human Resource Management Review, 1(1), 61-89. doi:10.1016/1053-4822(91)90011-Z
• Meyer, J. P. ve Allen, N. J. (1997). Commitment in the workplace: Theory, research, and application. Thousand Oaks, CA:Sage Publications, Inc.
• Miller, V. D., Allen, M., Casey M. K. ve Johnson, J. R. (2000). Reconsidering the organizational ıdentification questionnaire. Management Communication Quarterly, 13(4), 626-658. doi:10.1177/0893318900134003
• Morçin, S. E. ve Bilgin, N. (2014). Dönüştürücü liderliğin örgütsel bağlılığa etkisi: Adana ilindeki a grubu seyahat acenteleri örneği. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23(2), 113-128. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/cusosbil/issue/31959/351775
• Moss, J., O’Mara, J. ve McCandless, T. (2017) School leadership and intercultural understanding: school foyers as situated spaces for doing diversity, International Journal of Inclusive Education, 21(9), 956-973. doi:10.1080/13603116.2017.1324527
• Nguni, S., Sleegers, P. ve Denessen, E. (2016). Transformational and transactional leadership effects on teachers’ job satisfaction, organizational commitment, and organizational citizenship behavior in primary schools: The Tanzanian case. School Effectiveness and School Improvement, 17(2), 145. doi: 10.1080/09243450600565746
• O’Reilly, C. ve Chatman, J. (1986). Organizational commitment and psychological attachment: the effects of compliance, identification, and internalization on prosocial behaviour. Journal of Applied Psychology, 71(3), 492-499. doi:10.1037/0021-9010.71.3.492
• Örücü, E. ve Teker, S. K. (2014). Hastanelerde liderlik ve örgütsel bağlılık arasındaki ilişkinin incelenmesi: Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 12(24), 73-90. doi:10.11611/yead.234393
• Öztürk, N. ve Çankaya, M. (2021). Psikolojik sermayenin örgütsel bağlılığa etkisinde dönüştürücü liderliğin aracılık rolü (Mediating role of transformative leadership in the effect of psychological capital on organizational commitment), İşletme Araştırmaları Dergisi, 13(2), 1082-1092. doi: 10.20491/isarder.2021.1185
• Özsöylemez, O. (2009). Algılanan liderlik tarzlarının iş tatmini ve işten ayrılma niyeti üzerindeki etkisinde örgütle özdeşleşmenin rolü (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul
• Pieterse, A. N., Van Knippenberg, D., Schippers, M. ve Stam, D. (2010). Transformational and Transactional leadership and innovative behavior: the moderating role of psychological empowerment. Journal of Organizational Behavior. 31(4), 609-623. doi: 10.1002/job.650
• Pratt, M., Margaritis, D. V. ve Coy, D. (1999). Developing a research culture in a university faculty. Journal of Higher Education Policy and Management, 21(1), 43-55. doi:10.1080/1360080990210104
• Ramamoorthy, N. ve Carroll C. F. (1998). Individualism/collectivism orientations and reactions toward alternative human resource management practices. Human Relations, 51(5), 571-588.
• Robbins, S. P. ve Judge, T. (2012). Essentials of organizational behavior, Boston: Pearson.
• Scandura, T. A. ve Williams, E. A. (2004). Mentoring and transformational leadership: The role of supervisory career mentoring. Journal of Vocational Behavior, 65(3), 448-468. doi:10.1016/j.jvb.2003.10.003
• Scott, S.G. ve Lane, V. R. (2000). A stakeholder approach to organizational identity. Academy of Management Review, 25(1), 43-62. doi: 10.2307/259262
• Sığrı, Ü., Tabak, A. Ve Güngör, H. (2010). Öz yeterli̇ği̇n dönüştürücü li̇derli̇k üzeri̇ne etki̇si̇: kamu sektöründe bi̇r araştirma. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9 (17), 51-66. https://atif.sobiad.com
• Sökmen, A. (2019). Örgütsel Özdeşleşme, Örgütsel Bağlılık ve İş Tatmini İlişkisi: Otel İşletmelerinde Bir Araştırma. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 7(2), 980-990. doi:10.21325/jotags.2019.403
• Sökmen, A. ve Bıyık, Y. (2016). Örgütsel bağlılık, örgütsel özdeşleşme, kişi-örgüt uyumu ve iş tatmini ilişkisi: Bilişim uzmanlarına yönelik bir araştırma. International Journal of Informatics Technologies, 9(2), 221-227. https://dergipark.org.tr/tr/pub/gazibtd/issue/26690/280777
• Sökmen, A. ve Şimşek, T. (2016). Örgütsel Bağlılık, Örgütle Özdeşleşme, Stres ve İşten Ayrılma Niyeti İlişkisi: Bir Kamu Kurumunda Araştırma. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 18(3), 606-62. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/gaziuiibfd/issue/28284/300436
• Tabak, A ve Sığrı,Ü. (2017). Liderlik, Ü.Sığrı ve S.Gürbüz (Ed.), Örgütsel davranış (s. 374-420) içinde. İstanbul: Beta.
• Tajfel, H. ve Turner J. C. (1985). The social identity theory of intergroup behavior. S.Worchel ve W.G. Austin (Ed.), The psychology of intergroup relations, (2. bs, s. 7-24) içinde. Chicago: Nelson Hall
• Tompkins, P.K. ve Cheney G. (1985). Communication and unobtrusive control in contemporary organizations. R.D. McPhee ve P.K. Tompkins (Ed.), Organizational communication: traditional themes and new directions (s. 179-210) içinde. Beverly Hills, CA:Sage
• Top, M., Tarcan, M., Tekingündüz, S. ve Yılmaz, İ. (2010). Hastane insan kaynaklarında dönüşümcü liderlik, örgütsel bağlılık, iş doyumu ve örgütsel güven araştırması. H. KIRILMAZ (Ed.), II. uluslararası sağlıkta performans ve kalite kongresi bildiriler kitabı, (s. 223- 239) içinde. Ankara: T.C. Sağlık Bakanlığı Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü.
• Tse, H.H.M. ve Chiu, W.C.K. (2014). Transformational leadership and job performance: A social identity perspective. Journal of Business Research, Elsevier, 67(1), 2827-2835. doi: 10.1016/j.jbusres.2012.07.018
• Turunç, Ö. ve M. Çelik. (2010). Çalışanların algıladıkları örgütsel destek ve iş stresinin örgütsel özdeşleşme ve iş performansına etkisi, Yönetim ve Ekonomi, 17(2), 183-206. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/yonveek/issue/13693/165728.
• Tutar, H. (2007), Erzurum’da devlet ve özel hastanelerde çalışan sağlık personelinin işlem adaleti, iş tatmini ve duygusal bağlılık durumlarının incelenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 12(3), 97-120. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/sduiibfd/issue/20835/223241
• Tüzün, K., İ. (2006). Örgütsel güven, örgütsel kimlik ve örgütsel özdeşleşme ilişkisi; uygulamalı bir çalışma (Yayımlanmamış doktora tezi), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara
• Walumbwa, F. O., Avolio, B. J. ve Zhu, W. (2008). How transformational leadership weaves its influence on individual job performance: the role of identification and efficacy beliefs. Personnel Psychology, 61(4), 793-825. doi:10.1111/j.1744-6570.2008.00131.x
• Wang H., Law, K. S. Hackett R. D. Wang, D. ve Chen, Z. X. (2005), Leader-member exchange as a mediator of the realitionship between transformational leadership and follewers performance and organizational citizenship behavior. Academy of Management Journal, 48(3), 420-432. doi:10.5465/amj.2005.17407908
• Wang, X., Ma, L. ve Zhang, M. (2014). Transformational leadership and agency workers’ organizational commitment: The mediating effect of organizational justice and job characteristics. Social Behavior and Personality: An international journal, 42(1), 25-36. doi:10.2224/sbp.2014.42.1.25
• Wang, H., Demerouti E. ve Le Blanc, P.M. (2017). Transformational leadership, adaptability, and job crafting: the moderating role of organizational identification. Journal of Vocational Behavior, 100, 185-195. doi: 10.1016/j.jvb.2017.03.009
• Van Knippenberg, D., Van Knippenberg, B., De Cremer, D. ve Hogg, M. A. (2004). Leadership, self and identity: A review and research agenda. The Leadership Quarterly. 15(6), 825-856. doi: 10.1016/j.leaqua.2004.09.002
• Yavuz, E. (2009). İşgörenlerin dönüşümcü liderlik ve örgütsel bağlılık ile ilgili tutumlarına yönelik bir araştırma. İşletme Araştırmaları Dergisi, 1(2), 51-69. Erişim adresi: https://isarder.org/index.php/isarder/article/view/1425
• Zangora, G.A. (2001), Organizational commitment: A concept analysis. Nursing Forum, 36(2), 14-22. doi:10.1097/00005110-200205000-00005
• Zeynel, E. (2014). Akademisyenlere yönelik mesleki motivasyon, iş tatmini ve örgütsel bağlılık arasındaki ilişkiler üzerine bir araştırma (yayınlanmamış doktora tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
• Zeynel, E ve Köksal, K. (2019). Sosyal etkinin örgütsel adalet algısına etkisinde duygusal bulaşıcılığın düzenleyici rolü. 27. Ulusal yönetim ve organizasyon kongresi bildiriler kitabı (s.1231-1246) içinde. İstanbul: İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi. ISBN: 978-605-07-0702-1 Erişim adresi: https//:www.yonorg2019.org.tr