Yabancı Para Cinsinden Borçlanmanın Yatırımlar Üzerindeki Etkisi: Türk İmalat Sanayi Örneği

Yıl 2024, Cilt: 24 Sayı: 1, 53 - 78, 28.03.2024

Alper Şık , Arzu Tay Bayramoğlu

https://doi.org/10.18037/ausbd.1374990

Öz

Para ikamesi olarak da bilinen dolarizasyon olgusu, yüksek enflasyon ve belirsizlik ortamlarında ülke vatandaşlarının ekonomik işlemlerde ulusal para yerine ya da ulusal para ile birlikte yabancı para birimini tercih etmeleri olarak tanımlanmaktadır. Yabancı para biriminden borç miktarını ifade eden yükümlülük (borç) dolarizasyonunun toplam yükümlülükler içerisindeki payı gelişmekte olan ülkelerde önemli bir ekonomik göstergedir. Döviz kurundaki yükselme bu ülkelerde döviz yükümlülüklerinde artışa yol açarak borç yönetimi ve yatırımlar üzerinde olumsuz etkilere yol açmaktadır. Döviz kurlarındaki değişimin şirket bilançoları üzerinde oluşturduğu etki ve buna bağlı olarak yatırımlarda ortaya çıkan değişim “bilanço etkisi” olarak bilinmektedir. Bu çalışmada, Türkiye’de 2010-2021 dönemi için imalat sektöründeki yabancı para cinsinden borçlanmanın yani yükümlülük dolarizasyonunun yatırımlar üzerindeki etkisi iki aşamalı sistem GMM yöntemi ile analiz edilmiştir. Oluşturulan modele firmaya özgü mikro değişkenler ve ekonomiye ilişkin makro değişkenler kontrol değişken olarak eklenmiştir. Elde edilen ampirik bulgulara göre, firmaya özgü mikro değişkenlerden firma büyüklüğü ve maddi duran varlıklardaki değişiklikler firma yatırımlarını aynı yönlü etkilerken, yabancı para cinsinden borçlanmayı ifade eden yükümlülük dolarizasyonundaki artış yatırımları olumsuz şekilde etkilemektedir. Negatif bilanço etkisinin tespit edildiği bu çalışmanın sonuçlarına göre 2010-2021 döneminde Türk imalat sanayi sektöründeki şirketlerin yabancı para cinsinden borçları arttıkça yatırımları azalmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Yükümlülük Dolarizasyonu, Yatırımlar, Bilanço Etkisi, Dinamik Panel Veri

The Impact of Foreign Currency Borrowing on Investments: An Assessment of Turkish Manufacturing Industry

Öz

The phenomenon of dollarization, also known as currency substitution, is defined as the preference of a country's citizens to use foreign currency instead of national currency or together with national currency in economic transactions in high inflation and uncertainty environments. The share of liability (debt) dollarization, which expresses the amount of debt in foreign currency, in total liabilities is an important economic indicator in developing countries. The rise in the exchange rate leads to an increase in foreign exchange liabilities, resulting in negative effects on debt management and investments in the countries. The effect of the change in exchange rates on the company's balance sheets and the resulting change in investments are known as the "balance sheet effect". In this study, the effect of foreign currency borrowing, namely liability dollarization, on investment in the manufacturing sector in Turkey for the period 2010-2021 is analyzed with the two-stage system GMM method. Micro variables as firm-specific and macro variables related to the economy were added to the created model as control variables. According to the empirical findings, while changes in firm size and tangible fixed assets, which are firm-specific micro variables, affect firm investments in the same direction, the increase in liability dollarization, which refers to foreign currency borrowing, negatively affects investments. According to the results of this study, in which the negative balance sheet effect was determined, the increase in foreign currency debts of companies in the Turkish manufacturing industry sector in the 2010-2021 period reduces their investments.

Anahtar Kelimeler

Liability Dollarization, Investments, Balance-Sheet Effect, Dynamic Panel Data

Kaynakça

• Acheampong, K., Opoku, E., Suryadi, E. ve Oduro-Okyireh, T. (2023). The correlates of financial dollarization in Ghana. Jurnal Ilmu Keuangan Dan Perbankan, 12(2), 163–170. doi.org/10.34010/jika.v12i2.9819
• Adanur Aklan, N. ve Nargeleçekenler, M. (2010). Yükümlülük dolarizasyonu ve bilanço etkisi: Türkiye üzerine bir analiz. İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 0(43), 177–204. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/iusiyasal/issue/593/5973
• Aiba, D. ve Sok, P. (2017). Financial dollarization : Evidence from a survey on branches of Cambodian financial institutions. Hitotsubashi Economics, 10(2), 81-116. doi.org/10.15057/28388
• Akyol, H. ve Tekman, N. (2022, Eylül). Türkiye’de dolarizasyon, enflasyon oranları ve finansal derinleşme ilişkisi. Özel, A.F., Turan, G. ve Şenışık, A.M (Ed.), 2.International İstanbul congress of multidisciplinary scientific research içinde (s. 529-537). Erişim adresi: https://www.researchgate.net/profile/Hikmet-Akyol/publication/367520367_Turkiye%27de_Dolarizasyon_Enflasyon_Oranlari_ve_Finansal_Derinlesme_Iliskisi_The_Relationship_between_Dollarization_Inflation_Rates_and_Financial_Deepening_in_Turkey/links/63d634b6c97bd76a82464158/Tuerkiyede-Dolarizasyon-Enflasyon-Oranlari-veFinansa l-Derinlesme-Iliskisi-The-Relationship-between-Dollarization-Inflation-Rates-and-Financial-Deepeni ng-in-Turkey.pdf
• Alagöz, A. (2009). Türkiye’de dolarizasyon ve kur riskinin boyutları: Görgül bir çalışma (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Alp, B. (2013). Türkiye’deki reel sektör firmalarında borç dolarizasyonu ve reel kur değişimlerinin bilanço etkisi (Uzmanlık Yeterlilik Tezi). Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası İstatistik Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Alp, B. ve Yalçın, C. (2015). Türkiye’de şirketlerin borç dolarizasyonu ve büyüme performansı. TCMB Çalışma Tebliği No:15/01, 1-41. Erişim adresi: https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/8f9791ae-f076-45ab-8ec0-091f4d900a11/WP1501.pdf?MOD=AJPERES&CACHEID=ROOTWORKSPACE-8f9791ae-f076-45ab-8ec0-091f4d900a11-m3fB9jO
• Arellano, M. ve Bond, S. (1991). Some tests of specification for panel data: Monte Carlo evidence and an application to employment equations. The Review of Economic Studies, 58(2), 277-297. doi.org/10.2307/2297968
• Arellano, M. ve Bover, O. (1995). Another look at the instrumental variable estimation of error-components models. Journal of Econometrics, 68(1), 29–51. doi.org/10.1016/0304-4076(94)01642-D
• Arteta, C. Ó. (2005). Exchange rate regimes and financial dollarization: Does flexibility reduce currency mismatches in bank intermediation?. International Finance Discussion Papers, Number 738, 1-34. Erişim adresi: https://www.researchgate.net/publication/4908765_Exchange_Rate_Regimes_and_Financial_ Dollarization_Does_Flexibility_Reduce_Currency_Mismatches_in_Bank_Intermediation
• Aydın, Ü., Ekinci, R. ve Tüzün, O. (2017, Ekim). Türkiye’deki reel sektörün finansal yapısı: Kur değişimlerinin ve politik istikrarsızlığın imalat sanayi üzerine etkisi. Y. Bayar (Ed.), 3rd SCF international conference on economics and social impacts of globalization içinde (s. 5-14). Uşak Üniversitesi, Uşak. Erişim adresi: https://www.scfconferences.com/wp-content/uploads/2019/07/3.SCF-INTERNATIONAL-CONFERENCE-PROCEEDINGS.pdf#page=11
• Ayrıçay, Y. ve Kılıç, M. (2021). Türkiye’de sektör bilançolarının ve makroekonomik göstergelerin borç dolarizasyonu üzerindeki etkisi. Maliye ve Finans Yazıları, (Özel Sayı 2), 97–112. doi.org/10.33203/mfy.843723
• Bahmani-Oskooee, M. ve Domaç, I. (2003). On the link between dollarisation and inflation: Evidence from Turkey. Comparative Economic Studies, 45(3), 306–328. doi.org/10.1057/palgrave.ces.8100022
• Bailey, S. A. (2007). Investigating the link between financial dollarization and inflation: Evidence from Jamaica. Journal of Business, Finance ve Economics in Emerging Economies, 2(1), 67–95. Erişim adresi: https://www.cert-net.com/files/publications/journal/2007_1_2/67_95.pdf
• Bannister, G., Turunen, J. ve Gardberg, M. (2018). Dollarization and financial development. IMF Working Papers, 18(200). doi.org/10.5089/9781484373361.001
• Bărbuţă-Mişu, N., Güleç, T. C., Duramaz, S. ve Virlanuta, F. O. (2020). Determinants of dollarization of savings in the Turkish economy. Sustainability, 12(15). doi.org/10.3390/su12156141
• Basso, H. S., Calvo-Gonzalez, O. ve Jurgilas, M. (2007). Financial dollarization the role of banks and interest rates. European Central Bank Working Paper Series, No 748. Erişim adresi: https://www.ecb.europa.eu/pub/pdf/scpwps/ecbwp748.pdf
• Başkurt, Ö. (2005). Financial dollarization and currency substituon in Turkey (Yüksek Lisans Tezi). Orta Doğu Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Benavente, J. M., Johnson, C. A. ve Morandé, F. G. (2003). Debt composition and balance sheet effects of exchange rate depreciations: A firm-level analysis for Chile. Emerging Markets Review, 4(4), 397–416. doi.org/10.1016/S1566-0141(03)00062-1
• Berg, A. ve Borensztein, E. (2000). The pros and cons of full dollarization. IMF Working Papers, 00(50). doi.org/10.5089/9781451846966.001
• Blundell, R. ve Bond, S. (1998). Initial conditions and moment restrictions in dynamic panel data models. Journal of Econometrics, 87(1), 115–143. doi.org/10.1016/S0304-4076(98)00009-8
• Bocola, L. ve Lorenzoni, G. (2019). Financial crises, dollarization, and lending of last resort in open economies. The American Economic Review, 1(1), 1-38. doi.org/10.1257/AER.20180830
• Bogetic, Z. (2000). Official dollarization: Cuurent experiences and issues. Cato Journal, 20(2), 179–213. Erişim adresi: https://ssrn.com/abstract=1809824
• Bonomo, M., Martins, B. ve Pinto, R. (2003). Debt composition and exchange rate balance sheet effect in Brazil: A firm level analysis. Emerging Markets Review, 4(4), 368–396. doi.org/10.1016/S1566-0141(03)00061-X
• Burgaz, N. (2020). Türkiye’de reel sektör firmaları açısından borç dolarizasyonunun değerlendirilmesi: TCMB sektör bilançosu örneği (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Caballero, R. J. ve Krishnamurthy, A. (2003). Excessive dollar debt: Financial development and underinsurance. Journal of Finance, 58(2), 867–894. doi.org/10.1111/1540-6261.00549
• Carranza, L. J., Cayo, J. M. ve Galdon-Sanchez, J. E. (2003). Exchange rate volatility and economic performance in Peru: A firm level analysis. Emerging Markets Review, 4(4), 472–496. doi.org/10.1016/S1566-0141(03)00066-9
• Cartas, J. M. (2010). Dollarization declines in Latin America. Finance and Development, 47(1), 57. Erişim adresi: https://www.imf.org/external/pubs/ft/fandd/2010/03/pdf/spot.pdf
• Castillo, S. (2006). Dollarization and macroeconomic stability in Latin America. Oshkosh Scholar, (1), 51–59. Erişim adresi: https://minds.wisconsin.edu/handle/1793/6679
• Cowan, K. (2005). Financial dollarization. G. A. Calvo, A. Galindo, A. Izquierdo, A. Micco. ve M. Olivera (Ed.), Unlocking credit: The quest for deep and stable bank lending içinde (s.49-63). Washington DC: The Inter-American Development Bank.
• Çağlayan Akay, E. (2015). Dinamik panel veri modelleri. S. Güriş (Ed.), Stata ile panel veri modelleri içinde (s. 81-104). İstanbul: Der Yayınları.
• Çakır Yıldız, N., Şarkaya İçellioğlu, C. ve Tuna, E. (2022). Türki̇ye’de dolari̇zasyonun di̇nami̇k markov reji̇m deği̇şi̇m modeli̇ i̇le anali̇zi̇. Mali Çözüm, 32(172), 171–197. Erişim adresi: https://archive.ismmmo.org.tr/docs/malicozum/172malicozum/9.pdf
• Demirkılıç, S. (2017). Currency mismatch and balance sheet effects of exchange rate in Turkish non-financial corporations (Doktora Tezi). University of Massachusetts Amherst Department of Economics, Massachusetts.
• Dünya (2023, 16 Ocak). KKM’nin 2022 maliyeti belli oldu: 92,5 milyar TL. Erişim adresi: https://www.dunya.com/
• Echeverry, J. C., Fergusson, L., Steiner, R. ve Aguilar, C. (2003). ‘Dollar’ Debt in Colombian firms: Are sinners punished during devaluations?. Emerging Markets Review, 4(4), 417–449. doi.org/10.1016/S1566-0141(03)00063-3
• Er, Ş. (2009). Dinamik panel veri analizi ve bir uygulama (Yayımlanmamış Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Feige, E. L. (2003). Dynamics of currency substitution, asset substitution and de facto dollarisation and euroisation in transition countries. Comparative Economic Studies, 45(3), 358–383. doi.org/10.1057/palgrave.ces.8100019
• Galiani, S., Yeyati, E. L. ve Schargrodsky, E. (2003). Financial dollarization and debt deflation under a currency board. Emerging Markets Review, 4(4), 340–367. doi.org/10.1016/S1566-0141(03)00060-8
• Galindo, A. ve Leiderman, L. (2005). Living with dollarization and the route to dedollarization. Inter-American Development Bank Working Paper. Erişim adresi: https://publications.iadb.org/en/publication/living-dollarization-and-route-dedollarization
• Gilchrist, S. ve Sim, J. W. (2007). Investment during the Korean financial crisis: A structural econometric analysis. NBER Working Paper, No. 13315. doi.org/10.3386/w13315
• Gönenç, H., Büyükkara, Z.G. ve Koyuncu, O. (2003). Balance sheet exchange rate exposure investment and firm value: Evidence from Turkish firms. Central Bank Review, 3(2), 1-25. Erişim adresi: https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/EN/TCMB+EN/Main+Menu/Publications/Central+Bank+Review/2003/Volume+3-2/
• Gültepe Çorak, M. ve Aksoy, E. E. (2022). Dolarizasyon ile enflasyon arasındaki nedensellik ilişkisi: Türkiye örneği. Uluslararası Muhasebe ve Finans Araştırmaları Dergisi, 4(2), 205–221. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/ijafr/issue/76152/1211605
• Güvenoğlu, H. ve Serel, A. (2020). Türkiye’de parasal aktarım mekanizması: Teorik bir değerlendirme. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(2), 445–474. doi.org/10.18074/ckuiibfd.598022
• Hekim, D. (2008). Dolarizasyonun makroekonomik etkileri ve Türkiye örneği (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
• Heysen, S. (2005). Dollarization: Controlling risk is key. Finance and Development, 42(1), 44–45. Erişim adresi: https://www.imf.org/external/pubs/ft/fandd/2005/03/pdf/basics.pdf
• Honohan, P. (2007). Dollarization and exchange rate fluctuations. IIIS Discussion Paper. Erişim adresi: http://www.ssrn.com/abstract=958052
• Ize, A. ve Yeyati, E. (2003). Financial dollarization. Journal of International Economics, 59(2), 323–347. doi.org/10.1016/S0022-1996(02)00017-X
• İncekara, A., Mutlugün, B. ve Yılmaz, H. A. (2017). Borç dolarizasyonunun Türk imalat sanayii sektörü büyümesi üzerine etkisi. İktisat Politikası Araştırmaları Dergisi, 4(1), 16–38. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/iuipad/issue/27396/288401
• Kaya, P. (2022). Döviz dönüşümlü kur korumalı Türk lirası mevduat hesaplarının Vergi̇ Usul Kanunu kapsamında muhasebeleştirilmesi̇. Mali Çözüm, 32(172), 117–132. Erişim adresi: https://archive.ismmmo.org.tr/docs/malicozum/172malicozum/7.pdf
• Kesriyeli, M., Özmen, E. ve Yiğit, S. (2005). Corporate sector debt composition and exchange rate balance sheet effect in Turkey. ERC Working Papers in Economics, 05(07), 1-25. Erişim adresi:https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/EN/TCMB+EN/Main+Menu/Publications/Research/Working+Paperss/2005/05-16
• Kılcı, E. N. (2016). Asimetrik enformasyon teorisi çerçevesinde Türkiye 2000-01 krizleri’nin incelenmesi (Yayımlanmamış Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Kılıçaslan, B. (2022). Beklenen enflasyonun dolarizasyon üzerinde etkisi: Türkiye örneği (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Bolu.
• Kocaman, M. (2022). Türkiye’de dolarizasyon, enflasyon ve faiz ilişkisi: ARDL sınır testi yaklaşımı. Ş. Yıldız ve D. Kurt (ed.), İktisadi konular üzerine seçme yazılar içinde (s. 155–168). Ankara: Nobel Bilimsel Eserler.
• Konat, G., Taş, Ş. ve Bayat, T. (2022). Döviz piyasası baskı endeksi ve dolarizasyon arasındaki ilişki: Türkiye örneği. Journal of Economics and Administrative Sciences, 23(2), 575–584. doi.org/10.37880/cumuiibf.1065378
• Luca, A. ve Petrova, I. (2008). What drives credit dollarization in transition economies? Journal of Banking and Finance, 32(5), 858–869. doi.org/10.1016/j.jbankfin.2007.06.003
• Mavruk, C. (2023). Dollarization in Turkey. S. Batal (Ed.), International academic research and reviews in social, human and administrative içinde (s. 155-182). Ankara: Serüven Yayınevi.
• Metin Özcan, K. ve Us, V. (2006). Dolarizasyon sürecinde son gelişmeler: Türkiye ekonomisi örneği. TİSK Akademi Dergisi, 1(2), 99-114. Erişim adresi: https://www.researchgate.net/publication/273452415_Dolarizasyon_Surecinde_Son_Gelismeler_Turkiye_Ekonomisi_Ornegi
• Minda, A. (2005). Full dollarization: A last resort solution to financial instability in emerging countries? European Journal of Development Research, 17(2), 289–316. doi.org/10.1080/09578810500131011
• Mishkin, F. S. (1999). Lessons from the Asian crisis. Journal of International Money and Finance, 18(4), 709–723. doi.org/10.1016/S0261-5606(99)00020-0
• Mueller, J. (1994). Dollarization in Lebanon. IMF Working Papers, 94(129). doi.org/10.5089/9781451934618.001
• Musoke, Z. (2017). An empirical investigation on dollarization and currency devaluation: A case study of Tanzania. Economics Discussion Papers, 8, 1-16. Erişim adresi: https://www.econstor.eu/bitstream/10419/155313/1/880986107.pdf
• Mutlu, O. Ç. (2011). Türkiye’nin kaynak gereksinimi çerçevesinde reel sektörün dış borçlanması (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Naceur, S., Hosny, A. ve Hadjian, G. (2019). How to de-dollarize financial systems in the caucasus and central Asia?. Empirical Economics, 56(6), 1979–1999. doi.org/10.1007/s00181-018-1419-6
• Özen, A. (2018). Dolarizasyon olgusu: Teorik bir inceleme ve Türkiye örneği. Ekonomi, Politika ve Finans Araştırmaları Dergisi, 3(1), 101–113. doi.org/10.30784/epfad.416391
• Özer, M. O. (2022). Türkiye’de dolarizasyonun belirleyicileri. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 14(26), 105–117. doi.org/10.38155/ksbd.1068713
• Özkul, G. (2021). Türkiye’de finansal dolarizasyonun enflasyon ve istihdam ile olan etkileşimi. İşletme Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 4(1), 59–79. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1457059
• Pratap, S., Lobato, I. ve Somuano, A. (2003). Debt composition and balance sheet effects of exchange rate volatility in Mexico: A firm level analysis. Emerging Markets Review, 4(4), 450–471. doi.org/10.1016/S1566-0141(03)00064-5
• Quispe-Agnoli, M. (2002, Temmuz). Costs and benefits of dollarization [Öz]. Dollarization and Latin America: Quick Cure or Bad Konferansında sunulan bildiri, Florida International University, Miami. Erişim adresi: https://www.atlantafed.org/-/media/Documents/americascenter/ac_research/quispedollariz ationrevised.pdf
• Quispe-Agnoli, M. ve Whisler, E. (2006). Official dollarization and the banking system in Ecuador and El Salvador. Economic Review, 91(3), 55–71. Erişim adresi: https://link.gale.com/apps/doc/A153190538/AONE?u=googlescholar&sid=bookmark-AONE&xid=97878efa
• Rajan, R. G. ve Tokatlidis, I. (2005). Dollar shortages and crises. International Journal of Central Banking, 1(2), 177-220. Erişim adresi: https://www.ijcb.org/journal/ijcb05q3a5.pdf
• Roodman, D. (2009). How to do xtabond2: An introduction to difference and system gmm in stata. Stata Journal, 9(1), 86–136. doi.org/10.1177/1536867x0900900106
• Sahay, R. ve Vegh, C. (1995). Dollarization in transition economies: Evidence and policy implications. IMF Working Papers, 95(96). doi.org/10.5089/9781451950083.001
• Sarı, İ. (2007). Makroekonomik değişkenlerin dolarizasyon sürecine etkisi: Ampirik bir yaklaşım (Uzmanlık Yeterlilik Tezi). Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Piyasalar Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Savastano, M. A. (1996). Dollarization in Latin America: Recent evidence and some policy issues. IMF Working Papers, 96(04), 1-11 . doi.org/10.5089/9781451841992.001
• Swiston, A. (2011). Official dollarization as a monetary regime: Its effects on El Salvador. IMF Working Papers, 11(129), 1-25. doi.org/10.5089/9781455258390.001
• T.C. Kalkınma Bakanlığı (2014). İmalat sanayiinde dönüşüm (Yayın No: KB 2913-ÖİK:750). Erişim adresi: https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/08/Onuncu-Kalkinma-Plani-Imalat-Sanayiinde-Donusum-Ozel-Ihtisas-Komisyonu-Raporu.pdf
• Taşseven, Ö. ve Çınar, S. (2015). Türkiye’de borç dolarizasyonunun belirleyicileri ve makroekonomik göstergeler üzerindeki etkileri. Social Sciences Research Journal, 4(2), 121–141. Erişim adresi: https://openaccess.dogus.edu.tr:8443/xmlui/handle/11376/2707
• Topcu, M. (2021). Dolarizasyon eğiliminin işletmelerin finansman politikaları üzerine etkisi: Türkiye üzerine uygulama (Yayımlanmamış Doktora Tezi). İstanbul Gelişim Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Turak, N. (2018, 14 Ağustos). Turkish lira recovers sharply against the dollar after record nosedive. CNBC. Erişim adresi: https://www.cnbc.com/world/
• Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası. (2023). Terimler sözlüğü. Ankara.
• Weeb, R. ve Armas, A. (2004). Monetary policy in a highly dollarised economy: The case of Peru. P. Ugolini, A. Schaechter ve M. Stone (Ed.), Challenges to central banking from globalized financial systems içinde (s.15-37). Washington, D.C: IMF.
• Ybrayev, Z. (2022). Distributional consequences of monetary policy in emerging economies: Dollarization, domestic inflation, and income divergence. Comparative Economic Studies, 64(2), 186–210. doi.org/10.1057/s41294-021-00163-2
• Yerdelen Tatoğlu, F. (2020). İleri panel veri analizi: Stata uygulamalı. İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım AŞ.
• Yeyati, E. L. (2006). Financial dollarization: Evaluating the consequences. Economic Policy, 21(45), 63–118. doi.org/10.1111/j.1468-0327.2006.00154.x
• Yıldırım, S. (2006). Türkiye’de 24 Ocak 1980 öncesi ve sonrası sanayileşme ve ekonomik büyümeye etkileri. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 171–193. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/ogusbd/issue/10988/131504
• Yılmaz, M. ve Uysal, D. (2019). Türkiye’de dolarizasyon ve enflasyon ilişkisi. İktisadi İdari ve Siyasal Araştırmalar Dergisi, 4(10), 286–306. doi.org/10.25204/iktisad.543482
• Yılmaz, S. (2022) Borç dolarizasyonu ve döviz kuru deği̇şi̇mleri̇ni̇n Türk imalat sanayi̇ sektör performansı üzerine etkisi̇ (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.