Science and Art Spread from City to World: The Story of Amasya Sabuncuoğlu Museum of Medicine and Surgery History

Yıl 2024, Cilt: 24 Sayı: 3, 1065 - 1082, 30.09.2024

Emine Kef

https://doi.org/10.18037/ausbd.1482779

Öz

The story of Amasya Sabuncuoğlu Museum of Medicine and Surgery History, which first existed in history as a hospital and a madrasah, was used for various purposes in the following years, and later continued its journey as a museum, also provides information about the formation phases of the cultural texture in the city. Şerefeddin Sabuncuoğlu, whose name is given to the museum, added his works, which include pharmacological studies written in Turkish, to his physician and professorship, so that science would not be limited to his world. Akrâbâzîn, Cerrahiyyetü'l-Haniyye, which have been accepted as classics in the East and West for four centuries, and Mücerreb-nâme are his most basic known works. The healing effect of the sound on the body with the vibration of the sound has become normal and inevitable to use as a treatment method. This story, which took place within a building, spread from the city to many parts of the country with its science and art, under the guidance of the managerial structure. It can be argued that the management mindset makes it possible for space to come into being with these components together. We can even go one step further and say that being a decision-maker means having the power to translate potential into reality. For this reason, emphasizing within the management approach the place where scientists have the opportunity to realize their works, which they have given an aesthetic appearance with art, will allow looking at this structure, which contains many creative cores of civilizations, from a holistic paradigm.

Anahtar Kelimeler

Amasya Şerefeddin Sabuncuoğlu Museum, Medical Studies, Miniature Style, Treatment with Music, Management Mindset

Kentten Dünyaya Yayılan Bilim ve Sanat: Amasya Sabuncuoğlu Tıp ve Cerrahi Tarihi Müzesi’nin Hikâyesi

Öz

Tarihte ilk olarak darüşşifa ve medrese olarak varlık gösterip takip eden yıllarda çeşitli amaçlarla kullanılan, daha sonra yoluna müze olarak devam eden Amasya Sabuncuoğlu Tıp ve Cerrahi Tarihi Müzesi’nin hikâyesi, aynı zamanda kentteki kültürel dokunun oluşum safhalarının bilgisini vermektedir. Müzeye adının verildiği Şerefeddin Sabuncuoğlu, hekim ve müderrisliğine bilimin kendi ikliminde sınırlı kalmaması için farmakolojik çalışmalarının yer aldığı ve Türkçe kaleme aldığı eserlerini eklemiştir. Akrâbâzîn Tercümesi, Doğu'da ve Batı'da dört yüz yıl klasik olarak kabul edilen Cerrahiyyetü'l-Haniyye ve Mücerreb-nâme bilinen temel eserleridir. Bu eserlerin, sahadaki çalışmalara halef-selef olmalarının yanı sıra anlatımlarında kullanılan minyatür tekniğiyle de sanatsal boyutları ortaya konmuştur. Sesin titreşiminin iyileştirici etkisinin keşfedilmesiyle birlikte musikinin tedavi yöntemi olarak kullanılması, minyatür gibi müziğin de sanatsal işlevinin tıpta yer almasını sağlamıştır. Bir yapı içerisinde gerçekleşen bu hikâye, yönetsel yapının mihmandarlığında kentten ülkenin pek çok yerine bilimi ve sanatıyla yayılmıştır. Mekânın bu bileşenleriyle birlikte vücut bulmasını olanaklı kılanın yönetim mekanizması olduğu öne sürülebilir. Hatta bir adım daha öteye giderek, karar verici olmanın, potansiyeli reele taşıma erkini elinde tutma anlamına geldiği de söylenebilir. Bu nedenle, bilim insanlarının sanatla estetik görünüm kazandırdıkları çalışmalarını hayata geçirme fırsatı buldukları mekânı yönetim anlayışı dâhilinde vurgulamak, uygarlıklara dair yaratıcı pek çok nüveyi bünyesinde taşıyan bu yapıya bütünsel paradigmadan bakılmasına olanak tanıyacaktır.

Anahtar Kelimeler

Amasya Şerefeddin Sabuncuoğlu Müzesi, Tıbbi Çalışmalar, Minyatür Üslubu, Musiki ile Tedavi, Yönetim Anlayışı

Kaynakça

• Acar, H. V. (2015). Yazılışının 550. yılında Cerrahiyetü'l-Haniyye hakkında SCI-E kapsamındaki kergilerde yayınlanan Türkiye kaynaklı makaleler. Lokman Hekim Dergisi, 5(2), 37-44. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/643695
• Ak, A. Ş. (2006). Müzikle tedavi-Avrupa ve Türk-İslam medeniyetinde tarihi gelişimi ve uygulamaları. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Ak, A. Ş. (2018). Türk-İslam medeniyetinde müzikle tedavi. TÜRKTOB Dergisi (25), 57-61. Erişim adresi: https://www.turktob.org.tr/tr/dergi/sayi-25
• Altıntaş, A. (2008). Belgeler ışığında Amasya darüşşifası (700. yılı dolayısıyla). S. Kadıoğlu ve diğerleri (Yay. haz.). Amasya Uluslararası Anadolu-Türk Darüşşifaları ve Sabuncuoğlu Kongresi 15-18 Ekim 2008, Amasya, Türkiye, Bildiriler içinde (s. 7-33). Ankara: Anıt Matbaa.
• Amasya İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü. (2023). Amasya fotoğrafları. Erişim adresi: https://amasya.ktb.gov.tr/TR-59579/amasya-fotograflari.html
• Amasya Valiliği (2023). Sabuncuoğlu tıp ve cerrahi tarihi müzesi. Erişim adresi: http://www.amasya.gov.tr/sabuncuoglu-tip-ve-cerrahi-tarihi-muzesi
• Assmann, J. (2011). Cultural memory and early civilization - writing, remembrance and political imagination. Cambridge: Cambridge University Press.
• Bektaşoğlu, M. (2009). Anadolu'da Türk İslâm sanatı. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Binark, İ. (1978). Türkler'de resim ve minyatür sanatı. Vakıflar Dergisi (12), 265-284. Erişim adresi: https://acikerisim.fsm.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/11352/1226/Binark.pdf?sequence=1&isAllowed=y
• Cicero. (2001). On the ideal orator. New York: Oxford University Press.
• Connerton, P. (1989). How societies remember. Cambridge: Cambridge University Press.
• Çoban, A. (2005). Müzikterapi. İstanbul: Timaş Yayınları.
• el-Amasî, M. V. (2011). Belâbilu'r-Râsiya Fî-Riyâzi Mesâ'ili'l-Amâsiyye. Malatya: -
• Gabriel, A. (2021). Amasya Bimarkhan. Erişim adresi: https://www.pop.culture.gouv.fr/notice/memoire/ AG20K004186?listResPage=3&mainSearch=%22Amasya%22&resPage=3&last_view=%22list%22&idQuery=%220b4174f-fd2-c706-1f0a-561c61b2743f%22
• Gündüz Küskü, S. (2014). Osmanlı beyliği mimarisinde Anadolu Selçuklu geleneği. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Güreşsever, G. (1979). Kitab al-cerrahiyet, al-hâniye minyatürleri. D. Hakkı ve diğerleri (Yay. haz.). I. Milletler Arası Türkoloji Kongresi 15-20 X. 1973, İstanbul, Türkiye, Bildiriler içinde (s. 771-94). İstanbul: Türkiyat Enstitüsü.
• İnan Ocak, Z. ve Tanyeli, G. (2019). Amasya Bimarhanesi'nin tamamlanamayan taçkapısı (1). METU JFA, 36(2), 221-46. Erişim adresi: https://jfa.arch.metu.edu.tr/uploads/docs/sayilar/sayi-36-2/metujfa2019204.pdf
• Köker, A. H. (1992). Selçuklu şifahaneleri. A. H. Köker (Ed.), Selçuklular devrinde kültür ve medeniyet içinde (s. 1-12). Kayseri: Erciyes Üniversitesi Matbaası.
• Köker, A. H. (1992). Selçuklu ve Osmanlı devirlerinde tıp öğretimi ve eğitimi. A. H. Köker (Ed.), Selçuklular devrinde kültür ve medeniyet içinde (s. 23-50). Kayseri: Erciyes Üniversitesi Matbaası.
• Lefebvre, H. (2021). Ritimanaliz-mekân, zaman ve gündelik hayat. İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Mahir, B. (2012). Osmanlı minyatür sanatı. İstanbul: Kabalcı Yayıncılık.
• Mevlâna. (1995). Mesnevî (Cilt III). İstanbul: MEB Yayınları.
• Murad, S. (2011). 'Terceme-i Akrabadin'de terkipler ve adlandırılmaları. Osmanlı Bilimi Araştırmaları, XII (2), 81-94. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/13192
• Olcay, O. F. (2010). Amasya şehri. Amasya: Amasya Belediyesi.
• Sabuncuoğlu, Ş. (1992). Cerrâhiyyetü'l-Haniyye I. (İ. Uzel, Dü.) Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu.
• Somakçı, P. (2003). Türklerde müzikle tedavi. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(15), 131-140. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/219262
• Şahin, İ., ve Emecen, F. (1991). Amasya. İslam ansiklopedisi, Cilt 3, s. 1-4. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslam Araştırmaları Merkezi.
• Şenel, Ü. (1988). Amasya'lı hekim Sabuncuoğlu Şerefeddin'in eseri mücerrebname (873 H. / 1468 m.) (inceleme - metin - transkripsiyon - indeks) (Yüksek lisans tezi). Ege Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Şimşirgil, A. (1996). XVI. yüzyılda Amasya Şehri. Tarih İncelemeleri Dergisi, 11(1), 77-109. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/58366
• Terzioğlu, A. (1991). Bimaristan. İslam ansiklopedisi, Cilt 6, s. 163-178. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslam Araştırmaları Merkezi.
• Togan, A. Z. V. (2019). Umumi Türk tarihine giriş: en eski devirlerden 16. asra kadar. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Turan, O. (2014). Türkiye Selçukluları hakkında resmî vesikalar: Metin, tercüme ve araştırmalar. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• VGM. (1983). Türkiye'de vakıf abideler ve eski eserler. Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Ünver, A. S. (1938). Büyük Selçuklu imparatorluğu zamanında vakıf hastahanelerin bir kısmına dair. Vakıflar Dergisi, 1, 17-23. Erişim adresi: https://acikerisim.fsm.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/11352/1232/%c3%9cnver.pdf?sequence=1&isAllowed=y
• Ünver, S. (2014). Selçuk tababeti. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Yaşar, A. H. (2022). Amasya tarihi. S. Keçeci Kurt ve diğerleri (Dizi Ed.). (Cilt 1-4). Amasya: Amasya Belediyesi.
• Yetkin, S. K. (1953). İslâm minyatürünün estetiği. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2(1), 33-39. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1655348
• Yusuf Has Hacib. (2017). Kutadgu Bilig. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.