Eşitsizlik ve Toplumsal Tabakalaşma Açısından Vatandaşlık Üzerine Sosyolojik Bir Analiz

Yıl 2012, , 81 - 109, 01.01.2012

Fuat Gülpınar

https://doi.org/10.1501/SBFder_0000002239

Cited By: 8

Öz

Bu çalışma, özellikle ulus-devlet içindeki anlamı, işlevi ve yapısına odaklanarak, vatandaşlık olgusunun ortaya çıktığı Antik Yunan’dan günümüze kadar siyasal, toplumsal ve ekonomik olarak daima eşitsiz bir içeriğe sahip olduğuna işaret etmektedir. Bu açıdan, çalışmada esas olarak vatandaşlık kurumunun ulus-devlet içinde sağladığı ulusal bütünleşmenin yanında, her ulus-devletin kendi vatandaşlık tanımının dışında kalan bazı grupları mutlaka dışarda bıraktığı ve bu dışlanan -özellikle göçmenler ve dezavantajlıgruplar açısından vatandaşlığın daima dışlayıcı ve ayrımcı sonuçları olduğu analiz edilmiştir. Bu çalışmada, ilk olarak, vatandaşlığın Antik Yunan’dan itibaren modern ulus-devlet sınırları içerisinde ortaya çıkışına kadar geçirdiği dönüşümler kısaca ele alınacaktır. Daha sonra, siyasal alanla ekonomik alanı birbirinden mutlak olarak ayrıştıran ulus devletin liberal mantığı ve uygulamaları içinde vatandaşlık ile sağlanan siyasal eşitlik anlayışının, sosyal ve ekonomik eşitsizliği görünmez kıldığı fikri üzerinde durularak, vatandaşlık kurumunun eşitlik ve toplumsal tabakalaşmayla olan ilişkisi ele alınmıştır. Çalışmada ayrıca, ulus-devlet içindeki vatandaşlığın göçmenler açısından nasıl bir hiyerarşiye yol açtığı analiz edilerek, “resmi” ve “uygulama”daki vatandaşlık arasındaki farklılıklara dikkat çekilmektedir. Sonuç olarak, vatandaşlığın ekonomi-politik açıdan analizini yapmaya çalışan bu çalışma eşitlik ve demokrasi için vatandaşlık olgusunun sağladığı siyasi eşitliğin yeterli olmadığını bunun yanında sosyal ve ekonomik eşitliğin de sağlanması gerektiğini öne çıkarmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Vatandaşlık, ulus-devlet, eşitlik, tabakalaşma, göçmenler

A Sociological Analysis on Citizenship Regarding Inequality and Social Stratification

Öz

This paper aims at examining the unequal content of citizenship from the first emergence in Athens to the comtemporary form in the modern nation-state regarding to the political, social and economical dimensions, with a special reference to its meaning, function and structure in the capitalist nation state. Thus, this work suggests that the nature of the citizenship in the nation-states still remains deeply differentiated, exclusive and hierarchical which excludes some disadvantaged groups who stay outside of the definition of citizens, because the connection between liberal citizenship and the idea of socio-economic equality has always been derivative, secondary or incidental nature. This paper, while focusing on the relationship between citizenship and social stratification, criticizes the liberal citizenship structure based on exclusively political equality separating political sphere from economic one demistifies or hides the social and economic inequality. Besides, the paper analyzes how citizenship constructs a hierarchy between nation and migrants by pointing to the difference between the idea of the formal citizenship (formal equality) and substantial citizenship (equality in practice). Thus, based on the perspective of economy-politics, it argues that political equality itself cannot be enough for a substantial democracy if it is not completed by economic and social equality. 

Anahtar Kelimeler

Citizenship, nation-state, equality, stratification, migrants

Kaynakça

• Abadan-Unat, Nermin (1992), “East-West vs. South-North Migration: Effects upon the Recruitment Areas of the 1960s”, International Migration Review, Vol. 26, No. 2, Special Issue: The New Europe and International Migration (Summer), pp: 401-412.
• Altınbaş, Deniz (2009), “Avrupa Birliği’nin Başarısız Girişimi: Avrupa Vatandaşlığı”, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 11, 3: 93 – 112.
• Anthias, Floya ve Nira Yuval-Davis (1992), Racialized Boundaries (London: Routledge).
• Balibar, Etienne (1988), “Propositions on Citizenship”, Ethics, Vol. 98, No. 4 (Jul., 1988): 723-730.
• Batı, Uğur (2010), “Liberal Demokrasinin Dönüşümü ya da Postmarksist Teorinin Zafiyeti: Radikal Demokrasi Projesinin Eleştirisi”, www.akademikbakis.com, (16.07.2010).
• Bendix, Reinhard (1964), Nation-Building and Citizenship: Studies of Our Changing Social Order (New York: Jonh Wiley and Sons).
• Boockhin, Michael (1987), The Rise of Urbanisation and the Decline of Citizenship (San Fransisco:Sierra Club Books).
• Brubaker, W. Rogers (2008), Fransa ve Almanya’da Göç, Vatandaşlık ve Ulus-Devlet: Karşılaştırmalı Bir Tarihsel Analiz, Vatandaşlığın Dönüşümü, Üyelikten Haklara. (Der.) A. Kadıoğlu. (İstanbul: Metis): 55-92.
• Castles, Steven (1994), “Democracy and Multicultural Citizenship” From Aliens to Citizens: Redefining the Status of Immigrants in Europe. (Ed.) R. Baubock. (Avebury: Aldershot): 3-27.
• Castles, Steven (1995), "How Nation-states Respond to Immigration and Ethnic Diversity”, New Community, 21(3), pp: 293-308.
• Castles, Steven (2005), “Nation and Empire: Hierarchies of Citizenship in the New Global Order”, International Politics, 42: 203-224.
• Castles, Steven ve Alastair Davidson (2000), Citizenship and Migration: Globalisation and the Politics of Belonging (London: Macmillan).
• Constant, Amelie vd. (2009), “Ethnocizing Immigrants”, Journal of Economic Behavior & Organization, v.69, Issue 3: 274-287
• Favell, Adrian (1998), Philosophies of Integration: Immigration and the Idea of Citizenship in France and Britain, (London: Macmillan).
• Giddens, Anthony (1981), A Contemporary Critique of Historical Materialism, (London: McMillan).
• Giddens, Anthony (2005), Sosyoloji: Kısa Fakat Eleştirel Bir Giriş, (Ankara: Phoenix)
• Glenn, Evelyn (2000), “Citizenship and Inequality: Historical and Global Perspectives”, Social Problems, Vol. 47, No. 1 (Feb): 1-20.
• Glick Schiller, Nina. and Georges. E. Fouron (2001), Georges Woke up Lauhing: Long Distance Nationalism and the Search for Home, (Durham, NC: Duke University Press).
• Göztepe, Ece (2003), “Yurttaşlığın Kamusal ve Ulusüstü Boyutu: Avrupa Yurttaşlığı ve “Göçmen Forumu” Örnekleri”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Sayı: 4, Cilt: 52: 229-248.
• Gülalp, Haldun (2007), “Giriş: Milliyete Karşı Vatandaşlık”. Vatandaşlık ve Etnik Çatışma: UlusDevletin Sorgulanması (Der.) H. Gülalp. (Çev.) E. Kılıç. (İstanbul: Metis): 11-34.
• Güllüpınar, Fuat (2010), “Downward Integration of the Third Genereaiton in the Turkish Community in a Small German Town: A Case Study in Goslar”, Yayınlanmamış Doktora Tezi, (Orta Doğu Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara).
• Habermas, Jürgen (2000), Kamusallığın Yapısal Dönüşümü. (Çev.) T. Bora ve M. Sancar.(İstanbul: İletişim).
• Halfman, Jost (1997), “Immigration and Citizenship in Germany: Contemporary Dilemmas”, Political Studies, XLV.: 260-274.
• Halfman, Jost (1998), “Citizenship Universalism, Migration and the Risks of Exclusion”, British Journal of Sociology, Vol, 49 Issue no. 4 (December): 513-533.
• Hall, Stuart. ve David Held (1989), "Citizens and citizenship", New Times (Eds.) Stuart Hall and Jacques Martin, 173-188. (London: Lawrence and Wishart).
• Ignatieff, Michael (1987), “The Myth of Citizenship”, Queen`s Law Journal, vol 12: 399-420.
• Joppke, Christian. (1998), Challenge to the Nation-State (Oxford: Oxford University Press)
• Jorgensen, Martin. B. (2008), National and Transnational Identities: Turkish Organising Processes and Identity Construction in Denmark, Sweden and Germany, unpublished phDdissertation, http://www.alevi.dk/ENGELSK/MBJ%20afhandling%20alevi%20org.pdf , (02/02/2010).
• Kadıoğlu, Ayşe (2008), Türkiye’de Vatandaşlığın Anatomisi. Vatandaşlığın Dönüşümü, Üyelikten Haklara. (Der.) A. Kadıoğlu. içinde. (İstanbul: Metis): 167-184.
• Kofman, Elenore. (1995), “Citizenship for Some but Not for Others: Spaces of Citizenship in Contemporary Europe”, Political Geography, Vol. 14, No. 2: 121-137.
• Koopmans, Rood (1999), “Challenging the Liberal Nation-State? Postnationalism, Multiculturalism, and the Collective Claims Making of Migrants and Ethnic Minorities in Britain and Germany”, AJS, Volume 105 Number 3 (November): 652–96
• Kubilay, Çağla (2010), “Türban Sorunu Bağlamında Siyasal İslamda Söylemin Alternatif Yurttaşlık Tasarımı,” Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 10, Sayı/No: 2 : 135–164.
• Kymlicka, Will (1998), Çokkültürlü Yurttaşlık- Azınlık Haklarının Liberal Teorisi, (Çev. Abdullah Yılmaz), Ayrıntı Yayınları, İstanbul, 1998
• Lemke, Chriastiane (1998), “Citizenship and European Integration”, World Affairs, Vol 160, No 4, Spring: 212-217.
• Lister, Ruth (1998), “Citizenship on the Margins: Citizenship, Social Work and Social Action”, European Journal of Social Work, Vol. 1, No.1: 5-18.
• Lockwood, David (1996), “Civic Integration and Class Formation Source" The British Journal of Sociology, Vol. 47, No. 3, Special Issue for Lockwood (Sep.): 531-550.
• Marshall, T. Humphrey (2006), Yurttaşlık ve Toplumsal Sınıflar (Çev.) A. Kaya (İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları): 1-56.
• Miera, Frauke (2008), “Country Report on Education: Germany”, http://emilie.eliamep.gr/wpcontent/uploads/2009/08/edumigrom_backgroundpaper_germany_educ.pdf, (08.06.2010).
• Morris, Lydia (1997), “A Cluster of Contradictions: The Politics of Migration in the European Union”, Sociology, 31: 241-259
• Nagel, Caroline ve Lynn A. Staeheli (2009), “Citizenship, Identity, and Transnational Migration: Arab Immigrants to the United States”, http://www.colorado.edu/IBS/PEC/citizenship/Transnationalism.pdf accessed 10/09/2009
• Omi, Micheal ve Howard, Winant (1994), Racial Formation in the United States: From the 1960s to the 1990s, (Routledge: New York).
• Özkazanç, Alev (2009), “Toplumsal Vatandaşlık ve Neo-Liberalizm Sorunu”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 64, 1: 247-274
• Riesenberg, Peter (1992), Citizenship in the Western Tradition: Plato to Rousseau (Chapel Hill:The University of North Carolina Press).
• Roche, Maurice (1987), “Citizenship, Social Theory and Social Change”, Theory and Society, 16/1-3: 363-399.
• Schierup, Carl, U (2004), “Whither the Social Dimension? Citizenship, Multiculturalism and the Enigma of Social Exclusion”, Perspectives of Multiculturalism-Western and Transitional Countries (Ed.) Mesic, M. (Zagreb: FF press): 17-55.
• Somersan, Semra (2004), Sosyal Bilimlerde Etnisite ve Irk, (İstanbul Bilgi Ünv. Yayınları, İstanbul).
• Soysal, Y. Nuhoğlu (1994), Limits of Citizenship: Migrants and Postnational Membership in Europe, (Chicago: The University of Chicago Press).
• Üstel, Füsun (1999), Demokrasi ve Yurttaşlık, (Ankara: Dost).
• Wallerstein, Immanuel (2000), Bildiğimiz Dünyanın Sonu. (İstanbul: Metis Yay).
• Wallerstein, Immanuel (2003), “Citizens All? Citizens Some! The Making of the Citizen”, Comparative Studies in Society and History, 45: 650-679.
• Waters, Malcolm (1989) “Citizenship and the Constitution of Structured Social Inequality”, International Journal of Comparative Sociology XXX, 3-4: 159-179
• Yeğen, Mesut (2005), “Yurttaşlığın Diyalektiği, Yurttaşlığın Trajedisi”, Amme İdaresi Dergisi, Cilt 38, Sayı 1: 69-87.
• Young, Iris. M. (1994), “Polity and Group Difference: A Critique of the Ideal of Universal Citizenship’, B.S. Turner and P. Hamilton (eds.) Citizenship: Critical Concepts, Vol. 2. (London: Routledge): 386–408.
• Yuval-Davis, Nira (1997), “Women, Citizenship and Difference”, Feminist Review, (57): 4–27.