Türkiye’de Kayıtdışı Ekonomi: Bir Model Denemesi

Yıl 2008, Cilt: 63 Sayı: 04, 205 - 221, 01.04.2008

Funda Yurdakul

https://doi.org/10.1501/SBFder_0000002084

Cited By: 5

Öz

Anahtar Kelimeler

-

TÜRKİYE’DE KAYITDIŞI EKONOMİ: BİR MODEL DENEMESİ

Öz

Bu çalışmanın amacı, Türkiye’de 1985-2006 dönemleri arasındaki kayıtdışı ekonomiyi tahmin etmek ve kayıtdışı ekonomiyi etkileyen faktörleri tespit etmektir. Basit Parasal yöntem kullanılarak kayıtdışı ekonomi tahmin edilmiştir. Tahmin sonucuna göre, hesaplanan kayıt dışı GSMH’nın, kayıtlı GSMH’ya oranı, kayıtdışı olmadığı varsayılan 1986 yılı dışında %1.15 ile %51.15 arasında değişmektedir. Kurulan ekonometrik modelin tahmininde, Engle-Granger’in İki Aşamalı tahmin yöntemi kullanılmıştır. Tahmin sonuçlarına göre, ekonomik faktörler olarak Gayri Safi Milli Hasıla’daki yüzde artış ve Sabit sermaye yatırımlarının GSMH’ya oranı kayıtdışı ekonomi üzerinde etkilidir. Mali faktörler olarak da, vergi yükünün ve katma değer vergisinin vergi gelirleri içindeki payının kayıtdışı ekonomi üzerinde etkili olduğu görülmektedir. Nüfus artış oranı ile işsizlik oranı değişkenlerinin kayıtdışı ekonomi üzerinde arttırıcı birer etkileri olmalarına rağmen, katsayıları anlamlı bulunamamıştır. Aynı şekilde kriz dönemlerinin de kayıtdışı ekonomi üzerinde bir etkisinin olmadığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Kayıtdışı ekonomi, basit parasal yöntem, Engle-Granger Yöntemi, ortak bütünleşme, vergi

Kaynakça

• AKALIN, G. / KESİKOĞLU, F. (2007), “Türkiye’de Kayıtdışı Ekonomi ve Büyüme İlişkisi,” ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 3/5: 71-87.
• ALTUĞ, O. (1999), “Kayıtdışı Ekonominin Boyutları,” Erciyes Üniversitesi İİBF Dergisi, Sayı 15.
• BALDEMİR, E. / GÖKALP, F. / AVCI, M. ( 2007), “Türkiye’de Kayıtdışı Ekonominin Mimic Model İle Tahminlemesi,” http://www. Ekonometridernegi/org/bildiriler/o23s1.pdf.
• BHATTACHARYYA, D. K. (1990), “An Econometric Method of Estimating the ‘Hidden Economy,” United Kingdom (1960-1984): Estimates and Tests,” Economic Journal, 100.
• CAGAN, P. (1958), “ The Demand for Currency Relative to Total Money Supply,” Journal of Political Economy,66.
• ÇETİNTAŞ, H. / VERGİL, H. (2003), “Türkiye’de Kayıtdışı Ekonominin Tahmini,” Doğuş Üniversitesi, 4/1.
• DERDİYOK, T. (1993), “Türkiye’nin Kayıtdışı Ekonomisinin Tahmini,” Türkiye İktisat (TOBB Yayını, Sayı 13).
• DICKEY, D. A./ FULLER, W. A. (1981), “Likelihood Ratio Statistics for Autoregressive Time Series with a Unit Roots,” Econometrica, 49: 1057-1072.
• DPT (2001), Kayıtdışı Ekonomi Özel İhtisas Komisyonu Raporu (Ankara).
• ENGLE, R. F./ GRANGER, C. W. J. (1987), “Cointegration and Error Correction Representation Estimation and Testing,” Econometrica, 55: 251-276.
• FEIGE, E. L. (1989), The Underground Economies, Tax Evasion and Information Distortion (Cambridge: Cambridge University Press).
• FREY, Bruno S. / WECK-HANNEMANN H. (1984), “The Hidden Economy as an ‘unobserved’ Variable,” European Economic Review, 26: 1-2.
• GILES, D. E. A. (1999), “Modelling the Hidden Economy and the Tax-gap in New Zealand,” Economics Department Working Paper (Kanada: University of Victoria).
• HAKİOĞLU, D. (1987), “Underground Economy in Turkey,” Yayınlanmamış Çalışma (Ankara).
• ILGIN, Y. (1999), Kayıtdışı Ekonomi ve Türkiye’deki Boyutları, Uzmanlık Tezi (Ankara: DPT Yayın No.2492).
• ILGIN, Y. (2002), “Kayıtdışı Ekonomiyi Tahmin Yöntemleri ve Türkiye’de Durum,” DPT Planlama Degisi, Özel Sayı.
• KASNAKOĞLU, Z. (1993), “Monetary Approach to the Measurement of Unrecorded Economy in Turkey,” METU Studies in Development, 20.
• KILDİŞ, Y. (2000), “Kayıtdışı Ekonominin Ulusal- Uluslar arası Boyutu ve Çözüm Önerileri,” Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (Cilt 2, Sayı 2).
• KIZILOT, Ş./ ÇOMAKLI, E. (2004), “Vergi Kayıp ve Kaçakları ve Kayıtdışı Ekonomi İlişkisi ve Boyutlarının Mevzuat Açısından Değerlendirilmesi,” 19. Türkiye Maliye Sempozyumu (Antalya).
• KLOVLAND, J.T.(1984), “Tax Evasion and the Demand for Currency in Norway and Sweden. Is There a Hidden Relationship?,”Scandinavian Journal of Economics 86/4.
• LINDSAY, M. / GILES D. E. A. (2000), “Modelling the Underground Economies in Canada and New Zealand: A Comparative Analysis,” Econometrics Working Paper (University of Victoria).
• MB Gelirler Genel Müdürlüğü (2006), Vergi İstatistikleri, www.gelirler.gov.tr.
• ÖĞÜNÇ, F. / YILMAZ G. (2000), “Estimating the Underground Economy in Turkey,” CBRT Research Department Discussion Paper, 15.
• ÖZSOYLU, F. (1993), “Gizli Ekonomi: Tanımı-Sebepleri-Türkiye’deki Boyutları,” İktisat Dergisi, Sayı 33.
• PINAR, A. (2001), “Kayıtdışı Ekonomi ve Vergi Kaybı: Türkiye İçin İller Bazında Bir Tahmin,” A.Ü. S.B.F. Tartışma Metinleri (Ankara: Yayın No. 37).
• SAVAŞAN, F. (2003), “Modeling the Underground Economy in Turkey: Randomized Response and MIMIC Models,” The Journal of Economics, XXIX, 1: 49-76
• ŞENGÜL, S. (1997), Kayıtdışı Ekonomi (Ankara: İmaj Yayınevi).
• TANZI, V. (1983), “The Underground Economy in the United States: Annual Estimates 1930-80,” IMF Staff Papers, 30.
• TEMEL, A./ ŞİMŞEK A. / YAZICI K. (1994), Kayıtdışı Ekonomi Tanımı, Tespit Önlemleri ve TürkEkonomisindeki Büyüklüğü (Ankara: EAD Gen. Md).
• TOPTAŞ, Ü. (1998), Kayıtdışı Ekonominin Nedenleri (Ankara: TES-AR Yayınları, 26).
• US, V. (2004), “Kayıtdışı Ekonomi Tahmini Yöntemi: Türkiye Örneği,” Türkiye Ekonomi Kurumu Tartışma Metni (2004/17).
• YILMAZ, G. (1998), “Yeraltı Ekonomisinin Doğurduğu Vergi Kaybının Hesabı ile İlgili Yaklaşımlar ve Türkiye’de Yeraltı Ekonomisinin Doğurduğu Vergi Kaybı,” Marmara Üniversitesi İİBF Dergisi (Cilt XIV, Sayı 1).