Düzenin Meşruluğu Sorunu Bağlamında İbni Haldun Felsefesinin Değerlendirilmesi

Yıl 2008, Cilt: 63 Sayı: 01, 175 - 206, 01.01.2008

Armağan Öztürk

https://doi.org/10.1501/SBFder_0000002057

Öz

Anahtar Kelimeler

-

DÜZENİN MEŞRULUĞU SORUNU BAĞLAMINDA İBNİ HALDUN FELSEFESİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Öz

Makale kavramsal bir sınıflandırmanın da yardımıyla filozofu, düşünürler ve düşünceler dünyasında ait olduğu yere yerleştirmeye çabalar. Gelenekçi gerçekleri kabul eden, realist gerçeklerden hareket eden kişidir. Haldun’da modern bilimin ilk prototipi olarak göze çarpan sosyoloji realist olmaktan çok gelenekseldir. Filozofun tarih kuramı ideoloji-bilim ilişkisi bağlamında dikkate değer bir arkeolojik örnek durumundadır. Haldun mantıksal olmayan olayları gerçek olmadığı için eler. Onun mantıktan anladığı ise herkesin kendine yakışanı yapması bağlamında ölçülülük ahlakını andıran bir yapma kültürünü anlatır. Kaldı ki filozof gerçeği makulde arayan bir ortak akılcı eğilimi edebiyatının her satırında korur. Kültürel dışlayıcılığın kıyısında, devrinin ve düzenin sahiplerine saygılı, adaleti egemenden yana ve devrimi meşrulaştırmayacak şekilde yorumlayan ve baskıcı asabiyeyi aklayan bir tutumu bilimselliğin ardına saklanarak savunur.

Anahtar Kelimeler

Teori, normatif teori, kurucu teori, uluslararası normlar, İbni Haldun

Kaynakça

• AĞAOĞULLARI, Mehmet Ali/KÖKER, Levent (1997), Tanrı Devletten Kral Devlete (Ankara: İmge Yayınları).
• AHMED, Akbar (2002), “Ibn Khaldun’s Understandings of Civilizations and the Dilemmas of İslam and the West Today,” Middle East Journal, 56/1: 20-45.
• AKARSU, Bedia (1982), Ahlak Öğretileri (İstanbul: Remzi Kitabevi).
• AKİN, Asım (1998), Tarih Boyunca Masonluk (Ankara: Hacettepe-Taş Yayınları).
• AL-AZMEH, Aziz (1994), “İbni Haldun,” MILLER, David (ed.), Blackwell’in Siyasal Düşünce Ansiklopedisi (Ankara: Ümit Yayınları).
• ARISTOTELES (1999), Eudemos’a Etik (Ankara: Dost Yayınları) (Çev.: Saffet Babür).
• ARISTOTELES (2000), Politika (İstanbul: Remzi Yayınları) (Çev.: Mete Tuncay).
• ARKAN, Rüstem/BOZGÖZ, Faruk (2003), “Kabile, Aşiret, Asabiyet ve Savaş,” Doğu Batı, 24: 173- 210.
• ARSLAN, Ahmet (1987), İbni Haldun’un İlim ve Fikir Dünyası (Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları).
• BAĞCE, Emre H. (2005), “İbni Haldun’un İdeoloji Kuramı:Karşılaştırmalı Bir Çözümleme,” Doğu Batı (Sayı 31): 105-123.
• BARNES, H.E/BECKER, Howard (1961), Social Thought From Lore to Science (New York: Dover Publications).
• BARTHOLD, W. (1963), İslam Medeniyeti Tarihi, (Ankara: MEB Yayınları).
• BEATTY, Joseph, (1983), “The Rationality of the “Original Position”:A Defense,” Ethics, 93: 484- 495.
• BOGARDUS, Emory S. (1960), The Development of Social Thought (New York: David Mckay Press).
• BOULAKIA, J.D.C. (1977), “Ibn Khaldun:Fourteenth Century Economist,” Journal of Political Economy, 79/2: 112-145.
• BOUTHOUL, Gaston (1967), Siyaset Sosyolojisi (İstanbul: Remzi Yayınları) (Çev.: Ali Türkay Yazıcı).
• BURTT, A.E. (1964), The Metaphysical Foundations of Modern Science (New York: Doubledy Anchv).
• CAIRNS, Grace E. (1971), Philosophies of History:Meeting of East and West in Cycle Pattern Theories of History (Connecticut: Greenwodd Press).
• CAMUS, Albert (1990), Başkaldıran İnsan (Ankara: V Yayınları) (Çev.: Tahsin Yücel).
• CARLYE, R.W. / CARLYE A.J. (1962), A History of Medieval Polıtıcal Teory in the West (Edinburgh and London: William Blackwood and Sons Ltd).
• CHIROT, Daniel (1985), “The Rise of the West,” American Sociological Reviw, 50/1: 181-195;
• CORBIN, Henry (2000), İslam Felsefesi Tarihi, Cilt 2, İbni Rüşd’ün Ölümünden Günümüze (İstanbul: İletişim Yayınları) (Çev.: Ahmet Arslan).
• CROWDER, George (1999), Klasik Anarşizm (Ankara: Öteki Yayınları) (Çev.: Sinan Altınparmak).
• ÇİĞDEM, Ahmet (1997), “Muhafazakarlık Üstüne,” Toplum ve Bilim, 74/2: 32-51.
• DEMİR, Ömer (2000), Bilim Felsefesi (Ankara: Vadi Yayınları).
• DUVERGER, Maurice (2002), Siyaset Sosyolojisi (İstanbul: Varlık Yayınları) (Çev.: Şirin Tekeli).
• EDWARDS, Paul, (1970), The Encyclopedia of Philosophy, C.3-4, (New York: Macmillan Publishing Co.Inc. Free Press).
• FALAY, Nihat (1978), İbni Haldun’un İktisadi Görüşleri (İstanbul: İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Yayınları).
• GARAUDY, Roger, (1965), Sosyalizm ve İslamiyet (İstanbul: Yön Yayınları) (Çev.: D.Avcıoğlu- E.Tüfekçi).
• GATES, Waren E. (1967), “The Spread of Ibn KHaldun’s Ideas on Climate and Culture,” Journal of the History of Ideas, 78/3.
• GEERTZ, Clifford (1964), “Ideology as a Cultural System,” APTER, David (Der.), Ideology and Discontent (New York: Free Press).
• GELLNER, Ernest, (1984), Thought and Change (London: Weidenfeld-Nicholson).
• GIBB, H.A.R, (1963), “Studies in Comtemporary Arabıc Literature,” Egyption Modenists (London: Bulletion of the Scholl of Oriental Studies VII).
• GÜRİZ, Adnan (2001), “Adalet Kavramının Belirsizliği,” GÜRİZ, Adnan (ed.), Adalet Kavramı (Ankara: Türk Felsefe Kurumu Yayınları).
• HABERMAS, Jurgen (1993), “İdeoloji” Olarak Teknik ve Bilim (İstanbul: YKY Yayınları) (Çev.: Mustafa Tüzel).
• HASSAN, Ümit (1998), İbni Haldun’un Metodu ve Siyaset Teorisi (İstanbul: Toplumsal Dönüşüm Yayınları).
• HASSAN, Ümit (2006), “Mukaddimeye dair ve sair,” Toplum ve Bilim, 107: 7-42.
• HEGEL, G.W.F. (1995), Tarihte Akıl (İstanbul: Kabalcı Yayınları) (Çev.: Onay Sözer).
• HELLER, Agnes (1978), Renaissance (London: Routledge ve Kegan Paul) (Çev.: R. E Allen).
• HENRY, Dermond Paul (1967), “Medieval Philosophy,” EDWARDS, Paul (ed.), The Encyclopedia of Philosophy (New York: Macmillian Publishing).
• HİLAV, Selahattin (1975), 100 Soruda Felsefe El Kitabı (İstanbul: Gerçek Yayınları).
• HOBBES, Thomas (1993), Leviathan (İstanbul: Yapı Kredi Yayınları) (Çev.: Semih Lim).
• IBN HALDUN (1997a), Mukaddime (Ankara: Onur Yayınları) (Çev.: Turan Dursun).
• IBN HALDUN (1997b), Mukaddime (Ankara: Onur Yayınları) (Çev.: Turan Dursun).
• İBNİ HALDUN (1990a), Mukaddime, Cilt 1 (İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları) (Çev.: Zakir Kadiri Ugan).
• İBNİ HALDUN (1989b), Mukaddime, Cilt 2 (İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları) (Çev.: Zakir Kadiri Ugan).
• İBNİ HALDUN (1989c), Mukaddime, Cilt 3 (İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları) (Çev.: Zakir Kadiri Ugan).
• İBNİ HALDUN (1988a), Mukaddime, Cilt 1 (İstanbul: Dergah Yayınları) (Çev.: Süleyman Uludağ).
• İBN HALDUN (1991b), Mukaddime, Cilt 2 (İstanbul: Dergah Yayınları) (Çev.: Süleyman Uludağ).
• İBN KHALDUN (1989), The Mugaddimah: An Introduction to History (Princeton: Princeton University) (Ing.Çev.: Franz Rosenthal),
• ISSAWI, Charles M.A. (1969), An Arab Philosophy of History (London: Batter-Turner Ltd).
• KETTLER, David (1981), “Yabancılaşma ve Olumsuzluk,” A. De CRESPIQNY, A, De/MINIQUE, K. R. (eds.), Çağdaş Siyaset Felsefecileri (İstanbul: Remzi Yayınları).
• KIŞLALI, Ahmet Taner (1990), Siyaset Bilimi (Ankara: İmge Yayınları).
• KIVILCIMLI, Hikmet (1989), “İbni Haldun’un Gerçek Diyalektiği,” Bilim ve Ütopya, 57/1: 33-44.
• KIZILÇELİK, Sezgin (2006), Sosyoloji I (Ankara: Anı Yayınları).
• KONGAR, Emre (1985), Toplumsal Değişme Kuramları ve Türkiye Gerçeği (İstanbul: Remzi Yayınları).
• KOZAK, İ. E. (1984), İbni Haldun’a Göre İnsan-Toplum-İktisat (İstanbul: Pınar Yayınları).
• KURTOĞLU, Zerrin (1999), İslam Düşüncesinin Siyasal Ufku (İstanbul: İletişim Yayınları).
• KURTOĞLU, Zerrin (2006), “İbn Haldun’la Çağımızı Okumak,” Toplum ve Bilim, 107/1: 43-65.
• LACOSTE, Yves (1993), İbni Haldun: Üçüncü Dünyanın Geçmişi, Tarih Biliminin Doğuşu (İstanbul: Sosyalist Yayınları) (Çev.: Mehmet Sert).
• LEWIS, Bernard (1970), The Arabs in History (London: Hutchinson Universtiy Library).
• MACHIAVELLI, Niccolo (1999), Prens (İstanbul: Oğlak Yayınları) (Çev.: Rekin Teksoy).
• MACLNTYRE, Alasdair (1988), Whose Justice? Which Rationality? (Notre Dame, Indiana:University of Notre Dame Prses).
• MAHDI, Muhsin (1957), Ibn Khaldun’s Philosophy of History:A Study in the Philosophic Foundation of the Science of Culture (London: George Allen & Unwin).
• MANNHEIM, Karl (1995), “İdeoloji ve Ütopya,” SEZAL, İhsan (ed.), Sosyoloji Yazıları (Bursa: Ekin Yayınları).
• MARDİN, Şerif (2001), Din ve İdeoloji (İstanbul: İletişim Yayınları).
• MARDİN, Şerif (1984), “Aydınlar Konusunda Ülgener ve Bir İzah Denemesi,” Toplum ve Bilim, 24/1: 9-16.
• MARKS, Karl (1993), 1844 El Yazmaları (İstanbul: Sol Yayınları) (Çev.: Kenan Somer).
• MARROW, Raymond A. (1994), Critical Theory and Methodology (Thousand Oaks: Sage Publications Inc).
• MERİÇ, Cemil (1997), Umrandan Uygarlığa (İstanbul: Ötüken Yayınları).
• MILLER, David (1994), Blackwell’in Siyasal Düşünce Ansiklopedisi (Ankara: Ümit Yayınları) (Çev.: Bülent Peker/Nevzat Kıraç).
• MORRIS, G.C. (1997), “Montesquieu ve Siyasi Tecrübenin Çeşitleri,” THOMSON, David (ed.), Siyasi Düşünce Tarihi (İstanbul: Şule Yayınları).
• NISPET, Robert, (1994), “Muhafazakarlık,” Sosyolojik Düşünmenin Tarihi (Ankara: V Yayınları) (Çev.: Erol Mutlu).
• NODIA, Ghoia (1999), “Milliyetçilik ve Demokrasi,” YAYLA, Atilla (ed.), Sosyal ve Siyasal Teori (Ankara: Siyasal Yayınları) (Çev.: Eralp Yalçın-Atilla Yayla).
• ORÇAN, Mustafa (2004), “Cemaatten Cemiyete Türkiye’nin Modernleşme Pratiği,” Muhafazakar Düşünce, 2: 71-91.
• POPPER, Karl (2000), Açık Toplum ve Düşmanları (İstanbul: Remzi Yayınları) (Çev.:Mete Tunçay).
• PARSONS, Talcott (1969), “An Approach to the Sociology of Knowlenge,” Transactions of the Fourth World Congress of Sociology (Milan ve Stressa).
• PARSONS, Talcott (1971), The Social System (London: Routlendge and Kegan Paul).
• PORTER, Roy (1990), The Enlightenment (London: Macmillan Press).
• POULANTZAS, Nicos (1988), “Kapitalist Devlet Sorunu,” BELGE, Murat/AKSOY, Atilla (eds.), Kapitalist Devlet Sorunu (İstanbul: İletişim Yayınları) (Çev.: Yasemin Berkman).
• RABI, M.M. (1967), The Political Theory of Ibn Khaldun (Leiden: E.J Brill).
• RITTER, Hellmut (1978), “Irrational Solidarity Groups:A Socio-Psyshological Study in Connection with Ibn Khaldoun,” Oriens, I:78-96
• ROSENTHAL, E.I.J. (1967), Ibn Khaldun in Egypt (Berkeley-Los Angeles: University of California Press).
• ROSENTHAL, E.I.J. (1968), Political Thought in Mediaval Islam:An Introductory Outline (Cambridge: Cambridge University Press).
• ROSENTHAL, E.I.J. (1978), “Some Aspect of Islamıc Political Thought,” Islamıc Culture XXII, Hyderabad.
• SABINE, George (1991), Yakın Çağ Siyasi Düşünce Tarihi (Ankara: Gündoğan Yayınları) (Çev.: Özer Ozankaya).
• SATI EL-HUSRI, (2001), İbn Haldun Üzerine Araştırmalar (İstanbul: Dergah Yayınları) (Yayına Hazırlayan: Süleyman Uludağ)
• SHACKLETON, Robert (1961), Montesquieu: A Critical Bibliography (Oxford: Oxford University Press).
• SHERWANI, H.K. (1978), “The Place of Oriental Thought in the Field of Political Science,” Islamıc Culture, II: 97-106
• SUNAR, İlkay (1979), Düşün ve Toplum (Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları).
• SOROKIN, P.A. (1962), Society, Culture and Personality (New York: Amerikan Book Campany).
• SOROKIN, P.A. (1976), “Fluctuation of Social Relationships, War and Revolution,” Social and Cultural Dynamics (New York: American Book Campany).
• SOROKIN, P.A. (1972), Bir Bunalım Çağında Toplum Felsefesi (Ankara: Bilgi Yayınları) (Çev.: Mete Tuncay).
• SOROKIN, P.A. (1994), Çağdaş Sosyoloji Kuramları Cilt 1 (Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları) (Çev.: M.Münir Raşit).
• ŞENEL, Alaeddin (1996), Siyasi Düşünceler Tarihi (Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları).
• TİMUÇİN, Afşar (1994), Felsefe Sözlüğü (İstanbul: BDS Yayınları).
• ULUDAĞ, Süleyman (1988), “Giriş: İbn Haldun ve Mukaddime,” Mukaddime Cilt 1 (İstanbul: Dergah Yayınları).
• URRY, John/KEAT, Russel (1994), Bilim Olarak Sosyal Teori (Ankara: İmge Yayınları) (Çev.: Nilgün Çelebi).
• ÜLKEN, Hilmi Ziya (2001), Ahlak (İstanbul: Ülken Yayınları).
• ÜLKEN, Hilmi Ziya (2000), İslam Düşüncesi: Türk Düşüncesi Tarihi Araştırmalarına Giriş (İstanbul: Ülken Yayınları).
• WHITE, Hayden V, (1960), “Ibnı Khaldun in World Philosohy of History,” Comparative Studies in Society and History II (New York: McGraw-Hill).
• YAYLA, Atilla (1998), Siyaset Teorisine Giriş (Ankara: Siyasal Yayınları).