Hukuk Devleti ve Terör

Yıl 2007, Cilt: 62 Sayı: 03, 291 - 317, 01.03.2007

Fazıl Sağlam

https://doi.org/10.1501/SBFder_0000002043

Cited By: 1

Öz

Anahtar Kelimeler

-

HUKUK DEVLETİ VE TERÖR

Öz

Makalede Federal Almanya Anayasa Mahkemesinin son birkaç yıl içinde verdiği üç karar esas alınarak hukuk devleti içinde terörle mücadele konusunun ana çizgileri saptanmaya çalışılmıştır. Sunulan örnekler her şeyden önce terörle mücadelenin basit ve yüzeysel yaklaşımlarla, çözülecek bir konu olmadığını göstermiştir. Bu anlamda terörün özgürlüğü genişleterek önleneceği görüşü de ciddi bir dayanaktan yoksundur. Terörün hukuk yoluyla önlenmesi, son derece karmaşık ve uzmanlık gerektiren bir süreçtir. Bu süreç, iyi yetişmiş hukukçuların diğer sosyal bilim dallarının nesnel verilerini hukuk çatısı içinde içselleştirmesiyle başarıya ulaşabilir. Bunun için de siyasal ve ideolojik baskı ve oyunlara karşı gerçekten bağımsız ve güvenceli bir yargı organının varlığı zorunludur. Siyasal ideoloji, kendisine kestirme yollar bulmak için hukuku geriye iterse, bir süre sonra kendi ideolojisini uygulayacağı güvenilir bir hukuk ortamı da bulamaz. Her özgürlük, güvence altına alınan nesnel içeriğine uygun olarak kullanılmasını sağlayacak sınırlamaları göze almak durumundadır. Ancak böyle bir anlayış, o özgürlüğün anayasal ölçütler ve hukuk devleti ilkeleri içinde sınırlanması, uluslararası bir nitelik kazanan terörle de aynı çerçevede mücadele edilmesi yönündeki talebi inandırıcı kılabilir

Anahtar Kelimeler

Hukuk devleti, terörle mücadele, yargı bağımsızlığı, güvenlik, temel haklar ve özgürlüklerin sınırlanması

Kaynakça

• Gesetz zur Neuregelung von Luftsicherheitsaufgaben vom 11. Januar 2005 : BGBl I S. 78, metinde LuftSiG olarak kısaltılacak.
• § 14 – (1) Zur Verhinderung des Eintritts eines besonders schweren Unglücksfalles dürfen die Streitkräfte im Luftraum Luftfahrzeuge abdrängen, zur Landung zwingen, den Einsatz von Waffengewalt androhen oder Warnschüsse abgeben. (2) Von mehreren möglichen Maßnahmen ist diejenige auszuwählen, die den Einzelnen und die Allgemeinheit voraussichtlich am wenigsten beeinträchtigt. Die Maßnahme darf nur so lange und so weit durchgeführt werden, wie ihr Zweck es erfordert. Sie darf nicht zu einem Nachteil führen, der zu dem erstrebten Erfolg erkennbar außer Verhältnis steht. (3) Die unmittelbare Einwirkung mit Waffengewalt ist nur zulässig, wenn nach den Umständen davon auszugehen ist, dass das Luftfahrzeug gegen das Leben von Menschen eingesetzt werden soll, und sie das einzige Mittel zur Abwehr dieser gegenwärtigen Gefahr ist. (4) Die Maßnahme nach Absatz 3 kann nur der Bundesminister der Verteidigung oder im Vertretungsfall das zu seiner Vertretung berechtigte Mitglied der Bundesregierung anordnen. ...
• “GG“ Alman Anayasası’nın kendi dilindeki kısaltılması olup metinde de bu anlamda kullanılacaktır.
• BVerfG, 1 BvR 357/05 vom 15.2.2006, Absatz-Nr. (1 - 156), http://www.bverfg.de/ entscheidungen/rs20060215_1bvr035705.html
• Kararlarla ilgili olarak parantez içinde verdiğimiz rakamlar karar metnindeki kenar numaralarını ifade etmektedir.
• “Der Deutsche BundeswehrVerband”
• “Die Vereinigung Cockpit”
• “Die Unabhängige Flugbegleiter Organisation UFO”
• Bu fıkranın ilk cümlesi şöyledir: “§ 14 fıkra 1 ve 2 uyarınca alınacak önlemler, ancak gerekli inceleme ve kontroller yapıldıktan sonra ve uyarı ve yol değiştirme yönündeki denemelerin başarısız kalması üzerine alınabilir.”
• “Das menschliche Leben ist die vitale Basis der Menschenwürde als tragendem Konstitutionsprinzip und oberstem Verfassungswert” (BVerfGE 39, 1 <42>; 72, 105 <115>; 109, 279 <311>)
• Ibler, devletin koruma yükümlülüğü öğretisini geliştirmekle, Mahkeme’nin yaşam hakkının koruma alanını da genişlettiğini belirtmektedir, bkz. Martin Ibler, “Grundrechtliche Freiheit im Zeitalter des Terorismus – aus deutscher Perspektive” : Deutsch – Türkisches Forum für Staatsrechtslehre IV Berlin 2006 Toplantısına sunulan bildiri metni:, s. 16; Alman hukuku bakımından temel hak ve özgürlükler ilke olarak olumsuz statu hakları niteliği taşıdığından, Mahkeme’nin koruma yükümlülüğü yönündeki öğretisi, bu niteliği aşan bir koruma alanı sağlamaktadır. Türk Anayasa Hukuku bakımından devletin bu yükümlülüğü, genel olarak Anayasa’nın 5. maddesinde pozitif bir temele sahip kılınmıştır.
• Karş. Ibler, agm, s. 18
• Enders, in: Berliner Kommentar zum Grundgesetz, Bd. 1, Art. 1 Rn. 93 (Stand: Juli 2005).
• AYM 6.1.1999, E.96/ 68, K. 99/ 1: RG 10.1.2001-24292
• BVerfG, 1 BvR 518/02 vom 4.4.2006, Absatz-Nr. (1 - 184), http://www.bverfg.de/entscheidungen/rs20060404_1bvr051802.html
• Karş. Ibler, agm, s. 21.
• Bu terim, anayasa yargısını diğer yargı yerlerinden ayırmak üzere Alman Anayasa Mahkemesi’nce kullanılan bir terimdir. Terim Alman öğretisinde de benimsenmiş ve yerleşmiştir. Sade yasaların somut olaya uygulanması konusundaki değerlendirmenin, bu konuda yetkili ve görevli kılınan mahkemelere ait olduğu, Anayasa yargısının yalnızca anayasanın üstünlüğünü koruma amacıyla sınırlı ve yardımcı (subsider) olarak devreye gireceği görüşünü esas alan bu terim, ideali daha iyi yansıtması bakımından tarafımızdan da tercih edilmiştir. Tabii bu terim, gerçeği ve ideali sade yasalar yönünden yansıtan bir terimdir. Anayasa yönünden uzman mahkemenin Anayasa Mahkemesi olduğu kuşkusuzdur.
• BVerfG, 2 BvR 2236/04 vom 18.7.2005, Absatz-Nr. (1 - 201), http://www. bverfg.de/entscheidungen/rs20050718_2bvr223604.html
• Alman Anayasası’nın 23. maddesi AB ile ilgili anayasal ilke ve kuralları içermektedir. Bu maddenin gönderme yapılan 1. fıkrasının ilk cümlesi şöyledir: “Federal Almanya Cumhuriyeti, birleşik bir Avrupa’yı gerçekleştirmek üzere, demokratik devlet, hukuk devleti, sosyal devlet, federatif devlet ve ikincillik (Subsidiaritaet) ilkelerine bağlı ve özünde temel hak ve özgürlüklere bu Anayasa ile karşılaştırılabilir nitelikte koruma sağlayan bir Avrupa Birliği’nin gelişimine katkıda bulunur.” Görülüyor ki burada öngörülen katkı belli nitelikleri taşıyan bir Avrupa Birliğine yönelik bir katkıdır. Metinde geçen “yapısal karşılıklılık” ile kastedilen de budur.
• Federal Anayasa Mahkemesi bu açıklamayı yaparken, İspanya ile ilgili herhangi bir değerlendirme yapmaktan kaçınmıştır.
• Gerhardt’ın karşı oy yazısında da benzer bir görüş yer alıyor (200).
• Ibler, agm, s. 22 vd
• Ibler, s. 23
• Ibler, s. 24 vd.