"BÖLÜNMEZ BÜTÜNLÜK İLKESİNE" AYKIRILIK NEDENİYLE YASAKLANAN SİYASAL PARTİLERİN YASAKLANMA KARARLARININ AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİNE UYGUNLUĞU

Yıl 2005, Cilt: 60 Sayı: 2, 1 - 27, 10.02.2015

Mesut Aydın

Öz

Bu çalışmada Türk Anayasa Mahkemesince "bölünmez bütünlük ilkesi"nin ihlali gerekçesiyle kapatma kararları verilen siyasal partilerin yasaklanma kararlarının Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesine uygunluğu incelenmiştir. Bu bağlamda kapatma kararları Sözleşmeye aykırı bulunan Türkiye Birleşik Komünist Partisi, Sosyalist Parti, Özgürlük ve Demokrasi Partisi, Demokrasi Partisi, Halkın Emek Partisi ve Sosyalist Türkiye Partisi üzerinde yoğunlaşılmıştır. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Sözleşme kapsamında siyasal partilerin faaliyet alanlarının sınırlarının çizilmesinde, "siyasal partilerin şiddet kullanmayı teşvik etmesi ya da anayasal düzeni şiddet kullanarak değiştirmek istemesi"ni temel almıştır. Strazburg Mahkemesi ayrıca, siyasal partilerin demokratik düzen içinde her tür düşünceyi ifade edebileceği prensibini ve bunun Sözleşmenin koruması altında olduğu sık sık vurgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Siyasal partilerin kapatılması, bölünmez bütünlük ilkesi, anayasal düzeni şiddet kullanarak değiştirme, iç hukukun ulusalüstü hukuka uygunluğu, AIHS

Kaynakça

• AVRUPA iNSAN HAKLARI MAHKEMESi, http://www.echr.coe.int, 12.08.2004. ADALET BAKANllGI, http://www.adalet.gov.tr. 12.08.2004.
• ARSLAN, Zühtü (20ooa), "Avrupa insan Hakları Mahkemesi Kararlarında 'Demokratik Toplum' Kavramı", Türkiye'de Insan Hakları (Ankara: TODAiE, 1. B.): 191-200.
• ARSLAN, Zühtü (20oob), "Avrupa insan Hakları Sözleşmesi ve Türk Anayasa Yargısı: Uyum Sorunu ve Öneriler," Anayasa Yargısı, 17: 274-293.
• BATUM, Süheyl (1993), Avrupa Insan Hakları Sözleşmesi ve Türk Anayasal Sistemine Etkileri (Istanbul: Lü. Basımevi ve Film Merkezi).
• ÇAGLAR, Bakır (1998), "Anayasa Yargısının Güncelliği: Yargıçlar Zamanı," Anayasa Yargısı, 15: 51- 69.
• ÇAGLAR, Bakır / ÇAVUŞOGLU, Naz (1999), "Parti Kapatma Davalarında Mermer-Mozaik ikilemi, Demokratik Toplum Düzeni Hukuku Üzerine Notlar," Anayasa Yargısı, 16: 143-187.
• ÇAVUŞOGLU, Naz (2003), Insan Hakları Avrupa Mahkemesi: Kararların Uygulanması (istanbul: Su Yayınları). çEliK, Edip F.(1988), "Avrupa insan Hakları Sözleşmesi'nin Türk Hukukundaki Yeri ve Uygulaması," IHID, Prof. Dr. Lütfi Duran 'a Armağan, 1/3: 47-56.
• DOGRU, Osman (2000), Insan Hakları Kararlar Derlemesi (istanbul: istanbul Barosu Yayınları, C. 3).
• DOGRU, Osman (ed)/ ELBAN Hasan Kemal/ INCEOGLU Sibel (yrd.ed) (1998), Insan Hakları Kararlar Derlemesi (istanbul: istanbul Barosu Yayınları, C. 2).
• GEMALMAZ, Mehmet S. (2003), Ulusalüstü Insan Hakları Hukukunun Genel Teorisine Giriş (istanbul: Beta Yayınları, 4.B.).
• GEMALMAZ, Mehmet S. (2000), Ulusalüstü Insan Hakları Belgeleri (istanbul: Beta Yayınları).
• GÖLCÜKLÜ, Feyyaz/ GÖZÜBÜYÜK Şeref A. (2002), Avrupa Insan Hakları Sözleşmesi ve Uygulaması (Ankara: Turhan Kitabevi, 3. B.).
• GÖZLER, Kemal (2000), "Insan Hakları Normlarının Anayasaüstülüğü Sorunu," Türkiye'de Insan Hakları (AnkaraB TODAjE, 1. B.): 25-46.
• GÜNDÜZ Aslan (1998) "Strazburg'taki insan Hakları Mahkemesi Bizim Anayasa Mahkememiz mi oldu?," Yeni Türkiye Dergisi, 22:1371-1372.
• HEFFERNAN, Liz A. (1997), "A Comparative View of Individual Petition Procedures under the European Convention on Human Rights and the International Covenant on Civil and Political Rights," Human Rights Quarterly, C. 19: 78-112.
• KABOGLU, ibrahim Ö. (1999), "ifade Özgürlüğünün Siyasi Partilerce Kullanımının Sınırları," Anayasa Yargısı, 16: 71-92. KABOGLU, ıbrahim Ö.(1998), Özgürlükler Hukuku (istanbul: Ata Yayınları, 4. B.).
• MARKS, Susan (1995), "The European Conventian on Human Rights and 'Its Democratic Society •••• The British Yearbook of International Law, C.LXVI: 209.238.
• ÖZBUDUN, Ergun (2002), Türk Anayasa Hukuku (Ankara: Yetkin Yayınları, 7. B.).
• PAZARCI, Hüseyin (1995), Uluslararası Hukuk Dersleri, ,. Kitap (Ankara: Turhan, 5. B.).
• SAGLAM, Fazıl (2000), "Siyasi Partiler Kanunu'nda Uluslararası Standartlara Uygunluk Sağlamak için Yapılması Gereken Değişiklikler," Anayasa Yargısı, 17: 233.255.
• SAGLAM, Fazıl (1999), Siyasal Partiler Hukukunun Güncel Sorunlan (Istanbul: Beta Yayınları, 1. B.).
• SANCAR, Mithat (1992): "Sosyalist Parti'nin Kapatılması Üzerine Düşünceler," Amme Idaresi Dergisi,4:165.179.
• SOYSAL, Mümtaz (1986) "Anayasaya Uygunluk Denetimi ve Uluslararası Sözleşmeler," Anayasa Yargısı, 2: 7.18.
• SUNAY, Reyhan (2001), Avrupa Sözleşmesinde ve Türk Anayasasında Ifade Hürriyetinin Muhtevası ve Sınırlan (Ankara: Liberal Düşünce Topluluğu).
• TANÖR. Bülent (1992), Türkiye'de Yerel Kongreler Iktidar/an (1918.1920) (istanbul: Afa Yayınları).
• TANiLU, Server (1981), Devlet ve Demokrasi (istanbul: Lü. Hukuk Fakültesi Yayınları).
• TEZCAN, Durmuş/ERDEM Mustafa Ruhan/SANCAKTAR Oğuz (2002), Avrupa Insan Haklan Sözleşmesi ışığında Türkiye'nin Insan Haklan Sorunu (Ankara: Seçkin Yayınevi).
• TIKVEŞ, ÖZkan (1970), "Alman Federal Anayasa Mahkemesi'nin Siyasi Parti Kapatma Konusunda iki Kararı," Mukayeseli Hukuk Araştırmalan Dergisi, 6: 231.241.
• TURHAN, Mehmet (2002). "Avrupa insan Hakları Sözleşmesi ve Siyasi Parti Kapatma Davaları," AÜSBFD, 57/3: 129.150.
• UYGUN, Oktay (2000), "Siyasi Partilerin Kapatılması Rejimin Avrupa Insan Hakları Sözleşmesi çerçevesinde Değerlendirilmesi," Anayasa Yargısı, 17: 256.272.
• UYGUN. Oktay (1999), "Üniter ve Federal Devlet Açısından Egemenliğin Bölünmezliği ilkesi." Cumhuriyetin 75. Yıl Armağanı (istanbul: IÜHF Yayını): 389.421.
• ÜNAL, Şeref (tarih yok) Avrupa Insan Haklan Sözleşmesi (Ankara: TBMM Kültür, Sanat ve Yayın Kurulu Yayınları, N.89).
• VENEDIK KOMISYONU RAPORU (1999), http://www.venice.coe.int, 12.08.2004.
• YÜZBAŞIOGLU, Necmi (1993), Türk Anayasa Yargısında Anayasallık Bloku (Istanbul).